“Umut Belki de Gelecek Sayfadadır, Kapatma Kitabı” Sözünün Cemal Süreya’ya Ait Olduğu İddiası Doğruluk Payı Taşımıyor
Söz, Edmond Jabès’e Ait
Bugün, Cemal Süreya’ya (1931 – 1990) izafe edilen “Umut Belki de Gelecek Sayfadadır, Kapatma Kitabı” sözünü ele alacağız.
“Umut belki de gelecek sayfadadır, kapatma kitabı.” sözünün Cemal Süreya’ya ait olduğu iddiası, muhtelif sanal mecralarda kendine geniş yer bulmuş görünüyor.
Birkaçına göz atmak gerekirse;
Cemal Süreya’nın dediği gibi: ‘Umut belki de gelecek sayfadadır. Kapatma kitabı.’
Cemal Süreya’nın adı ve fotoğrafı kullanılarak açılan sosyal medya hesaplarının, bilgi kirliliğinin yaygınlaşmasında ne denli kritik rol oynadığından daha evvel bahsetmiştik. Bu minvaldeki profillerde, kaynak belirtmeden yapılan paylaşımların -birkaç istisna dışında- neredeyse hiçbirinin şairle alakası bulunmuyor. Şairle tanışmamış/ “gerçek” şiirlerine henüz tesadüf etmemiş kullanıcıların, bu tip hesapların birinci el kaynaktan hareketle paylaşım yaptığı ön kabulüyle, şiirlerin sahteliğinden şüphe duymadıklarını söyleyebiliriz. Yaratılan imaj sayesinde güvenilir addedilen profillerin, yüksek etkileşim alarak sahte şiirlerin yaygınlaşmasında mühim pay sahibi oldukları aşikar. Cemal Süreya’yı tanıdığı zannıyla kaynak sorgulamadan ya da kaynağın doğru olup olmamasıyla ilgilenmeyen etkileşim müptelası sosyal medya kullanıcıları ise, dezenformasyonun artmasındaki bir diğer unsur.
Mezkur ifade 2014’ten itibaren Cemal Süreya ile anılmaya başlamış.
Kimi paylaşımlarda referans olarak Sevda Sözleri isimli yapıt gösterilmesine karşın şairin tüm şiirlerinden mürekkep bu kitabında söze dair herhangi bir iz bulunmuyor.
Sosyal platformlardaki paylaşımlarda ifadenin Cemal Süreya’ya ait olduğu ileri sürülse de sözün asıl sahibi Edmond Jabès.
Yaptığımız taramalarda mevzubahis sözün, Mısır kökenli Fransız şair Edmond Jabès’in “Hope: The following page. Do not close the book.”sözünden çeviriyle dolaşıma girdiğini tespit ettik.
İncelemeye konu olan alıntı, Wesleyan University Press, 1991 baskılı “From the Book to the Book – An Edmond Jabès Reader” başlıklı kitapta yer alıyor.
Alıntının tamamı şu şekilde (İlgili sayfaya şuradan göz atılabilir):
“Hope: the following page. Do not close the book.”
“I have turned all the pages of the book without finding hope.”
“Perhaps hope is the book.”
Eryn Green tarafından kaleme alınan Elegy (Deserted) isimli şiirin epigrafında da mezkur ifadeye ve Edmond Jabès’in imzasına rastlıyoruz:
Edmond Jabès Kimdir?
Edmond Jabès, 16 Nisan* 1912’de Kahire’de doğdu. Bankacı, İtalyan uyruklu Isaac Jabès ile Berthe (Arditi) Jabès’in oğludur. 1920’li yıllarda, Kahire’de, Collège Saint-Jean-Baptiste de la Salle veLycèe Francais du Caire okullarında öğrenim gördü. 1930 yılında Sorbonne’a kayıt oldu ancak bir yıl sonra oradan ayrıldı. 1935 yılında biyolog Arlette Sarah Cohen’le evlendi. 1936’da ilk kızı Vivane, 1940 yılında da ikinci kızı Nemat doğdu.1957’de Mısır’dan sürgün edilince Fransa’ya gitti. 1967’de Fransız vatandaşlığına kabul edildi. 1991’de Paris’te öldü.
Edmond Jabès
* Resmî kayıtlarda 14 Nisan olarak görünse de Jabès, 16 Nisan’da dünyaya gelmiştir. Şairin “Öcü’nün Yemeğine Şarkılar” isimli kitabının tercümanı Nilüfer Zengin, “Jabès Üzerine” başlıklı yazısında duruma şairane bir perspektifle açıklık getirir:
“16 Nisan 1912’de doğan Jabès’in doğum tarihinin kayıtlara 14 Nisan 1912 diye geçişi, Kahire’de mavi gökyüzü eşliğinde geçirilen mutlu çocukluğa henüz nüfuz etmemiştir ve 1924 yılına dek sürmüştür mavi gökyüzü, keman dersleri, gösterişsiz akışı Nil Nehri’nin. Edmond Jabès, Marcel Cohen’le konuşmalarında doğum tarihine ilişkin aksaklığa işaret ederek, varlığımın ilk göstergesi bir yokluktu, diyor. Ve soruyor: ‘Biz gerçekte ne zaman doğmuş oluruz? İlk çığlığımızı attığımızda mı yoksa ailemiz bizim için bir ad seçtiğinde mi?’ Attığımız ilk çığlık son derece hayatidir ve bilinç merkezimizin çok uzağında yankılanır, yıllarla birlikte bir ayakta kalma uğraşına döner; sonuç ölümdür. Ailemizin bize verdiği ad, gelecekte ayakta kalma uğruna vereceğimiz savaşın bir parça toplumsal bir duruma sokulmasından öte bir şey değildir; sonuç yine ölümdür. -Bir adın bir insanı defalarca sürgün edişini yaşamıştır Jabès, bu yüzden sonuç hep ölümdür.- O iki yok günün beslemekten asla vazgeçmediği ölümcüllük acımasızca sorgulanır Jabès’in şiirinde.”
1 Yorum
Umut belki de gelecek sayfadadır. Kapatma kitabı. bu sözün Cemal Süreyya’ya ait olduğuna emindim. Hem şaşırdım hem de cehaletim törpülendi.