TÜİK’in Türk İnsanının Kitap Okumaya Günde Sadece 1 Dakika, TV İzlemeye 6 Saat, İnternete Bağlanmaya 3 Saat Ayırdığını Açıkladığı İddiası Asılsız
TÜİK, Türk insanının kitap okumak, TV izlemek ve internete bağlanmak için ayırdığı süreye ilişkin iddia edilen verinin kurumları tarafından yayınlanan bir istatistik olmadığını açıklamıştı.
Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının boş zamanlarını değerlendirmek üzere yaptıkları eğlence ve kültür faaliyetlerinin beklentileri karşılamadığı aşikâr. Vatandaşların, kitap okuma performansının emsal ya da diğer ülkelere göre düşük olduğu konusunda eleştirel tespitlere bazen birtakım istatistiklerin eşlik ettiğini görüyoruz. Türk insanının kitap okumaya günde sadece 1 dakika, TV izlemeye 6 saat, internete bağlanmaya 3 saat ayırdığı yönündeki iddia sahiplerinin iddialarını Türkiye İstatistik Kurumu’nu (TÜİK) kaynak göstererek desteklemeye çalıştığına şahit oluyoruz.
Ancak, TÜİK’e atıfta bulunularak açıklanan kitap okumak, TV izlemek ve internete bağlanmak için ayrılan süreye ilişkin iddia edilen veriler TÜİK’e ait bir araştırmanın sonuçları değil. TÜİK, kurumları tarafından yayınlanan böyle bir istatistik olmadığını yayınladıkları bir tekzip metniyle kamuoyuna duyurmuştu.
TÜİK, vatandaşlarımızın zaman kullanımına dair ilki 2006, ikincisi 1 Ağustos 2014-31 Temmuz 2015 döneminde olmak üzere 2 araştırma yapmış ve sonuçlarını internet sitesinde yayınlamıştı. TÜİK’in kamuoyuyla paylaştığı “Zaman Kullanım Araştırması, 2014-2015” ve “Zaman Kullanım Araştırması, 2006“haber bülteni ve ekinde yer alan tablolarda bahsi geçen verilere rastlanamıyor.
2006 yılında yapılan çalışmaya göre halkımızın kitle iletişim araçlarına günlük ortalama 2 saat civarı, eğitime ise 22 dakika vakit ayırdığının aktarıldığı görülüyor. 2014-15 çalışmasında ise halkımızın ortalama en çok vaktini 9 saat 20 dakikayla uykuya, uykudan sonra en fazla zamanı 2 saat 45 dakikayla yemeğe ve diğer kişisel bakım faaliyetlerine ayırdığı anlaşılmaktadır. 6 saat televizyon, 3 saat internet gibi bir zaman tahsisatına dair verinin TÜİK tarafından açıklanmadığı izahtan varestedir.
TÜİK, aktarılan verinin kaynağının Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) tarafından hazırlanan rapor olduğunun tespit edildiğini belirtmişti.
Türk halkının günde ortalama 5 saat televizyon seyrettiğine ve kitap okumaya yılda yalnızca 6 saat vakit ayırdığına, Türkiye’de ihtiyaç maddeleri sıralamasında kitabın 235. sırada yer aldığına dair verinin Bağımsız Eğitimciler Sendikası (BES) AR-GE birimi tarafından hazırlanan “Türkiye’nin Okuma Alışkanlığı” başlıklı rapor olduğu anlaşılıyor.
Kitap okuma alışkanlığı ile ilgili basına yansıyan haberlerde ve çeşitli kişiler tarafından hazırlanan incelemelerde, bahse konu verinin önce UNESCO, ardından TÜİK’e atfedilerek paylaşıldığına şahit oluyoruz.
Ezcümle, TÜİK’e atfedilerek paylaşılan kitap okuma, televizyon seyretme ve internete bağlanma istatistiği TÜİK tarafından açıklanmış değil.
TÜİK’in Zaman Kullanım Araştırması Verilerinde Yer Almayan Bir İstatistiği Okurlarıyla Paylaşan Yazarlar
Yeni Asır Gazetesi köşe yazarı Gonca Elibol, 24 Eylül 2018 tarihinde yayınlanan “Okuma Seferberliği” başlıklı yazısında TÜİK tarafından açıklanmayan bu veriyi TÜİK’inmiş gibi aktarmış:
"Ülkemizde kitap okuma alışkanlığının yetersiz olduğunu maalesef ki veriler ortaya koyuyor. TUİK verileri Türk insanının kitap okumaya günde sadece 1 dakika, TV izlemeye 6 saat, internete bağlanmaya 3 saat ayırdığını gösteriyor."
Kıbrıs Gazetesinde 7 Kasım 2018 tarihinde yayımlanan “Kitap Okunmayan Bir Ülkede Gazetelerin Verdiği Kitap Ekleri Bir İşe Yarar mı?” başlıklı yazısında Prof. Dr. Turgut Turhan da bu hataya düşmüş:
"Günün 6 saatini televizyon karşısında, 3 saatini facebook dedikodularında geçiren Türkler, TÜİK verilerine göre, günde ancak bir dakikalarını, yılda ise ancak 6 saatlerini kitap okumaya veriyorlarmış. Gerekçeleri de "kitap okuyacak vakitleri yok''muş !"
Cumhuriyet Gazetesi yazarı Metin Celal ise, 23 Ağustos 2017 tarihli “Takside kitap var” başlıklı yazısında diğer yazarlardan farklı olarak zaman kullanım istatistiklerini geneli itibarıyla doğru şekilde aktarırken kitap okuma hakkında bir hataya düşmüş:
""TÜİK'in 2015 zaman kullanım araştırmasına göre boş zaman değerlendirmek için yapılan faaliyetlerde yüzde 94,6 ile televizyon izlemek, yüzde 69,9 ile akraba ziyaretinde bulunmak ve yüzde 55,7 ile arkadaş ziyaretinde bulunmak ilk sıraları alıyor. Sosyal medyada vakit geçirme oranı yüzde 33,9. Okumaya ayrılan zaman ise yüzde 3,2 (bkz.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=18627"
Metin Celal’in yazısında yer alan, televizyon izleme, akraba ziyaretinde bulunma, arkadaş ziyaretinde bulunma ve sosyal medyada vakit geçirme oranları, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)’nun 04/12/2015 tarihinde kamuoyu ile paylaştığı “Zaman Kullanım Araştırması, 2014-2015” sonuçları ile tutarlı iken okumaya ayrılan zaman konusunda tutarsızlık bulunmaktadır. “Zaman Kullanım Araştırması, 2014-2015” haber bülteni ve ekindeki 10 ve daha yukarı yaştaki fertlerin son dört hafta içinde boş zamanlarını değerlendirmek üzere yaptıkları veya katılım sağladıkları faaliyetlerini inceleyen “Son dört hafta içinde yapılan veya katılım sağlanan faaliyetlerin cinsiyete göre dağılımı” başlıklı tabloya göre, kitap okuma oranı % 3,2 değil, %34,2’dir.