Kanun Numarası : 671
Kabul Tarihi : 25/11/1925
Yayımlandığı R.Gazete : Tarih : 28/11/1925 Sayı : 230
Yayımlandığı Düstur : Tertip : 3 Cilt : 7 Sayfa : 108
Madde 1 – Türkiye Büyük Millet Meclisi azaları ile idarei umumiye ve hususiye ve mahalliyeye ve bilümum müessesata mensup memurin ve müstahdemin Türk milletinin iktisa etmiş olduğu şapkayı giymek mecburiyetindedir. Türkiye halkının da umumi serpuşu şapka olup buna münafi bir itiyadın devamını hükümet meneder.
Madde 2 – İşbu kanun tarihi neşrinden itibaren meriyülicradır.
Madde 3 – İşbu kanun Büyük Millet Meclisi ve İcra Vekilleri Heyeti taraflarından icra olunur.
1925 yılında kabul edilen Şapka Kanunu ile ilgili yaygın şekilde yanlış bilinen husus, tüm vatandaşların şapka takmakla mükellef kılındığı yönünde. Halbuki, adı geçen kanun ile TBMM üyeleri ve memurlarına başlık olarak şapka giyilmesi zorunluluğu getirilmiş ve Türk halkı da buna aykırı bir alışkanlığın devamından men edilmişti. Vatandaşlar için zorunlu kılınmasa da şapka giyilmesi istenmiş, sarık ve fes gibi başlıkların giyimi yasaklanmıştı.
Sıklıkla sanal alemde Şapka Kanunu’na muhalefet nedeniyle darağacında asılarak öldürülen şahıslara ait olduğu iddiasıyla farklı fotoğrafların hatalı biçimde paylaşıldığına şahit oluyoruz.
Sosyal medya platformlarında Şapka Devrimi’ne karşı çıktığı için asılara idam edilen şahısların görüntülendiği iddiasıyla paylaşılan fotoğrafların GENELDE 25 Kasım 1925 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kabul edilen 671 sayılı “Şapka İktisâsı Hakkında Kânûn” ya da İstiklâl Mahkemeleri ile bir ilgisi bulunmuyor.
Geçmişte Şapka Kanunu’na muhalefet nedeniyle idam edildiği sanılan kişilere ait olduğu sanılarak paylaşılan fotoğraflara dair daha önce aşağıda listelenen incelemeleri yayımlamıştık:
Yanlış aktarımla sunulan fotoğrafları bir yazıda derleyelim istedik.
Şapka Kanunu’na muhalefet nedeniyle idam edildiği sanılan kişilere ait olduğu sanılarak paylaşılan fotoğraflara dair incelemelerimizden bulgular şöyle:
1925 yılında Erzurum’da bohçacılık yaparak, başörtüsü satarak hayatını kazanan “Şalcı Bacı” adlı kadının Şapka Kanunu’na muhalefet nedeniyle idam edildiği iddiasıyla sunulan fotoğrafın TBMM kararıyla idam edilen ilk kadın olarak tarihe geçen Isparta’nın Darıbükü Köyü’nden Hasan kızı Fatma’ya ait.
Isparta’nın Darıbükü Köyü’nden Hasan kızı Fatma, TBMM kararıyla asılarak idam edilen ilk kadın olmuştu
Yine sosyal medyada idam edilen Şalcı Bacı’ya ait olduğu öne sürülerek paylaşılan bir diğer görsel de 1938 yılında metres hayatı ve zehirleme hükmü gereği idam edilen Ayşe Gelget adlı kadına ait.
İskilipli Mehmed Âtıf Hoca’nın (1875-1926) Şapka Kanunu’na muhalefet nedeniyle idam edildiği ana ait olduğu ileri sürülerek paylaşılan fotoğraf aslında Mustafa Kemal Atatürk’e, bakanlara ve milletvekillerine suikast girişiminde bulunmayı amaçlayan Çerkez Hacı Sami çetesinin üç üyesinden birinin 18 Ocak 1928 tarihinde Eminönü’nde asılarak idamının ardından teşhirine ait (İskilipli Âtıf Hoca’nın 3 Şubat 1926 günü Ankara İstasyon Caddesinde Taşhan önündeki meydanlıkta asılarak idamına ilişkin (bilinen) bir fotoğraf mevcut değil).
Söz konusu fotoğraf, Şapka Kanunu’na muhalefet nedeniyle idam iddialarına “çivi ile şapkanın başa çakıldığı” uydurması eklenip paylaşılmış.
Şapka Kanunu’na muhalefet nedeniyle idam edildiği sanılan kişilere ait fotoğraf da aslında I. Balkan Savaşı döneminde 1912 yılında fotoğrafçı Maurice-Louis Branger tarafından çekilmiş.
1931 yılında Konya’da şapka takmadığı için İstiklal Mahkemesince idam edilmek için bekleyen vatandaşlara ait olduğu iddiasıyla paylaşılan fotoğraf 1925 yılı Nisan ayında Şeyh Said İsyanının bastırılmasının akabinde kaydedilmiş.
Sosyal medyada (Cumhuriyet Halk Partisi’ni (CHP) suçlayarak) şapka takmadığı için idam edildikleri iddiasıyla paylaşılan görselde aslında 1942 yılında Polonya’nın Kraków kenti yakınlarındaki Bieżanów’da gerçekleştirdikleri sabotaj nedeniyle 26 Haziran 1942 tarihinde Płaszów-Prokocim tren istasyonu civarında halka açık toplu infaz edilen Polonyalı demiryolu çalışanları görülüyor.
Şapka Devrimine karşı çıktıkları için darağacında asılarak idam edilen vatandaşlara ait olduğu iddiasıyla paylaşılan fotoğrafta, 15 Haziran 1915’te Beyazıt Meydanı’nda idam cezası infaz edilen Sosyal Demokrat Hınçak Partisi üyesi 20 kişi görülüyor.
Asılarak idam cezası infaz edildikten sonra fotoğraflanan şahıs İzmir Suikastı duruşmalarından çıkan idam kararı sonrası asılarak idam edilen İsmail Canbulat Bey’dir.
Konya’da İstiklâl Mahkemeleri kararlarıyla idam edilen kişilerin görüldüğü iddiasıyla paylaşılan fotoğrafın kaynağı ve kaydedildiği yılı tespit edemedik (Diyarbakır’da 1925 yılında Dağkapı Meydanı’nda kaydedildiği belirtilerek aktarılan fotoğrafın sonradan herhangi bir kaynak atfı / delil sunumu olmaksızın Konya ile ilişkilendirilerek paylaşıldığı söylenebilir).
“Darağacında can vermekten kurtulmak için şapka satın al” yazılı bir ilanın dönemin gazetelerinde yayımlandığı iddiasıyla paylaşılan görselin bir ilan üzerinde oynanarak oluşturulduğu anlaşılıyor. Arşiv taramasında, iddia edildiği gibi “darağacında can vermekten kurtulmak için şapka satın al” yazılı bir ilana rastlanamıyor.
Sosyal medyada “Bu millet ne zaman gerçekten açtı biliyor musun? Evinde pilavlık bulguru yokken ayağındaki çarığı satıp Kafasına fötr şapka almak zorunda bırakıldığında” notuyla paylaşılan fotoğraftaki kişinin bir arzuhâlciye dilekçe yazdırırken görüntülendiği anlaşılıyor. Yani, şapka iddia edildiği gibi fotoğraftaki şahsa değil arzuhâlciye ait.
CHP iktidarı döneminde Kemahlı İbrahim Hakkı’nın ölümünün ardından mezarından çıkarılıp asıldığı iddiası gerçek dışı. Erzincan’ın Kemah ilçesinde 1859 yılında doğan, Erzincan’daki son Mevlevi Şeyhi Kemahlı İbrahim Hakkı Efendi’nin naaşı doğal yolla vefatının ardından darağacında asılmamıştır.
“1️Bir gece şapka giymeye direnen Erzurum’da bir köye baskın yapan Türk askeri, 120 kişiyi şapka giymediği için kurşuna dizmişti. Bir oğlu ve eşi de kurşuna dizilen Sultan ana şöyle yalvarıyordu: Evladım.! Sizler Çanakkale de savaşırken mermi taşımaktan benim omuzlarım çürüdü. Bugün idam ettiğiniz herifim; Çanakkale’de vatan kurtulsun, bize zulüm edilmesin diye bir kolunu, biri 14 yaşında, diğeri 21 yaşında iki oğlunu önce Allah’a sonra vatana kurban etti.”
“BİR GECE ŞAPKA GİYMEYE DİRENEN ERZURUM’da BİR KÖYE BASKIN YAPAN ASKERLER
120 kişiyi şapka giymediği için kurşuna dizmişti.
Bir oğlu ve eşi de kurşuna dizilen Sultan ana şöyle yalvarıyordu
-Evladım! Ben sizler, Çanakkale’de savaşırken mermi taşımaktan omuzlarım çürüdü, bugün idam ettiğiniz herifim, Çanakkale’de vatan kurtulsun, bize zulüm edilmesin diye bir kolunu, biri 14 yaşında diğeri 21 yaşında iki oğlunu önce Allah’a sonra vatana kurban etti !!!!!!!
“Donumuz yoktu şapka mecbur edildi.
Çarığı satıp, çıplak ayak İtalyan takke giyildi Bunun adınada efendiler ne güzel devrim denildi””
