Pizzanın İsminin Hacminden Geldiği İddiası

Pizza Kelimesinin Kökeninin Hacim Formülüne Dayandığı İddiası Gerçek Dışı

Sosyal medyada, forumlarda, internet sitelerinde paylaşılan bazı iddialar var ki, kendine “yok artık” dedirtebiliyor. Pizza kelimesinin kökeninin hacmine dayandığı iddiası da bunlardan biri.

Pizzanın kökenini hacim formülüne dayandıran iddia şöyle dile getiriliyor:

“Pizzanın ismi, hacminden geliyormuş.
Pizza demek, z yarıçapında, a yüksekliğinde olan silindirik bir yemeği temsil ediyor diyebiliriz. (pi*z*z*a)”

Pizza kelimesinin kökeninin hacim formülüne dayandığı iddiası elbette asılsız. Türk Dil Kurumu’nun “Genellikle domates, zeytin, peynir, mantar, çeşitli et ve sebze türlerinin üzerine konulmasıyla hazırlanıp fırında pişirilen pide” şeklinde tanımladığı bu hamur yiyeceğinin isminin kökeni bir hacim formülüne dayanmıyor.

Türkçemizde pide, Yunanca pitta (pita) gibi yassı ekmek anlamındaki pizza, İtalyan mutfağının kaptan gemilerinden biri. Pizza sözcüğünün ilk izi 10. yüzyılda (MS 997) Güney İtalya’daki Lazio şehrindeki Gaeta’da kaleme alınan Latince bir metinde rastlanmaktadır. Ancak, kelimesinin kökeni hakkında uzlaşı bulunmuyor. Babilliler, İsrailoğulları, Mısırlılar gibi antik kavimlerin toprak fırınlarda pişirdikleri mayasız yassı ekmekleri yedikleri biliniyor. Pizza kelimesinin kökeninin eski Sami dillerine dayandığı ve “ufalama, lokma haline getirme, bölme” anlamlarına geldiğini ileri süren kaynaklar mevcut. Diğer bir iddia da Latincedeki kabuğun ateşle karartılması anlamındaki “picea” ya da “gözleme” anlamına gelen “pinsa” kelimesinden türediği yönündedir. Anlaşılabileceği üzere, kelimenin kökenine dair açıklamaların hiçbirinde “hacim” vurgusu ya da atfı yer almamaktadır.

Geometrik formülleri öğrencilere daha kolay ezberletmek ve akılda kalıcı olmasını sağlamak adına kullanılan yöntemlerden biri, kelimelerin harfleri üzerinden çağrışım yapmaktadır. Hacim formülü de bazılarınca “Pizzanın formülü: Bir “pizza”da “z” bir yarıçap ve “a” bir derinlik ise hacim = pi*z*z*a dır” şeklinde (Kalınlık=a, Yarıçap=z, Hacim=pi.z.z.a) ezberlenmektedir.

Görünen o ki, pizza isminin kökeninin hacmine dayandığı iddiası aslında çarpıtmanın ya da yanlış anlamanın sonucu.