Süper Kahramanların Yahudi Kökenlerini Yansıtmadığı İddiası Doğru Değil
Çizgi roman süper kahramanlarının hiçbirinin Yahudi kültürlerini eserlerine yansıtmadığı genellemesi doğru değil. Superman başta olmak üzere birçok süper kahramanda Yahudi kültürünün izleri bulunmaktadır.
Habertürk yazarı Oray Eğin, 19 Aralık 2018 günü yayınlanan “Siyah bir süper kahramandan çok daha fazlası” başlıklı yazısında beyaz perdeye uyarlanan ya da çizgi romanda aktarılan süper kahramanları oluşturan kişilerin Yahudi oldukları halde, hiçbirinin Yahudi kültürlerini eserlerine ya da süper kahramana yansıtmadığı iddia ederek hataya düşmüş:
"Dahası bütün bu kahramanların yaratıcıları çoğunlukla Yahudi olduğu halde beyaz perdeye ya da grafik romana kendi kültürleri hemen hiçbir zaman yansımıyor."
Malum olduğu üzere, Marvel ve DC Comics başta olmak üzere birçok ABD merkezli çizgi roman yayımcısı şirket ya da yapımcı tarafından oluşturulan yüzlerce süper kahraman mevcut. Bu süper kahramanların yaratıcılarının kayda değer bir kısmının Yahudi kökene sahip olduğu da biliniyor. Bilinmeyen şey ise, Oray Eğin’in iddiası.
Superman’in Yahudi Kimliği
Süper kahramanların bizatihi kendilerinin, yaratıcılarının oluşturduğu gerçek dışı evrenin Yahudi kültürünün unsurlarını taşıdığı görülüyor. Bu durumun en bilinen örneği Kriptonlu Clark Kent’in, nam-ı diğer Superman’in ta kendisi.
Superman, çizgi romandaki ya da beyaz perdedeki versiyonlarında Yahudi mitolojisinden birçok unsuru barındırmaktadır.
- 1938 yılında Superman’i oluşturan Joe Shuster ve Jerry Siegel, Avrupa’daki nazi tehlikesi nedeniyle ABD’ye göçen Yahudilerdir. Siegel ve Shuster, eserlerine bu kökenlerini çeşitli unsurlarla yansıtmıştır.
- Siegel Superman’i oluşturma motivasyonunu açıklarken “Nazi Almanyasındaki Yahudilere karşı baskı ve zulmü dinlemenin ve okumanın” etkili olduğunu belirtmektedir.
- Superman’in Kripton’dan dünyaya ulaşması serüveni, Hz. Musa’nın çocukken bir sepetle Nil’e bırakılarak hayatının kurtulmasıyla benzerlik arz etmektedir.
- Superman’in yok olmak üzere olan Kripton’dan dünyaya gönderilmesinin, kaos içindeki Avrupa’dan ABD’ye Yahudi iltica akınını sembolize ettiğini düşünenler mevcuttur.
- Superman’in asıl adı olan Kal-El’in, İbranice’de tam bir karşılığa sahip olmamakla birlikte, içinde Tanrı’nın adını da barındırdığı, İbranice “El” ekinin Tanrı’yı (“Elohim”, “Yahweh” ya da “Jehovah”ı) temsil ettiği, İbranice kökenli (Gabriel, Michael, Ariel, Raphael gibi) birçok ismin “El” eki ile bittiği düşünüldüğünde İbrani bir fonetiğe sahip olduğu, “Kal”ın İbranice ses ve kanal anlamına geldiği, Kal-El’in “Tanrı’nın sesi” ya da “her şey Tanrı için” anlamlarına gelebileceği ifade edilmektedir.
- Bazı kaynaklarda, İbranice birçok isim gibi Superman’in de “man” ile bittiğine dikkat çekilmektedir; ancak bu husus, Yahudi komedyenlerin esprilerine de konu olmuştur.
- İlk çizgi roman hikayelerinde Superman’in, Nazilere karşı savaştığı, Nazileri yakalayıp savaş suçlarından yargılanmalarını sağladığı görülmektedir.
- Superman’in -her ne kadar Kansaslı beyaz bir Protestan olduğu görülse de- aslında “Yahudi” olduğuna yönelik iddialar da dile getirilmektedir. Hatta, ünlü yapımcı Frank Miller, Superman’in “Yahudi köklerini” sergileyeceği bir yapıma girişmeyi tasarladığını aktarmıştır.
- Naziler de Superman’in Yahudi olduğunu düşünmüştür. Hatta 1940 yılında Joseph Goebbels Superman’i ve oluşturucusu Jerry Siegel’i eleştirmiştir.
- Superman’in esas kimliğini gizlemesinin, azınlık olarak yaşamını sürdüren Yahudilere ait halen geçerliliğini koruyan bir davranış biçimi olduğu söylenmektedir.
Çizgi romanlarda Yahudi kimliğine dair açık bir atıf olmasa da, 1980 yılında vizyona giren Superman 2 filminde, Superman’in genç bir kadını kurtarmasına şahit olan iki başka kadının sırasıyla “Ne centilmen bir adam” ve “Tabii ki, o bir Yahudi’’ repliğini kullandığı duyulur.
Yahudi Kültürünün İzlerinin Bulunduğu Diğer Süper Kahramanlar
Superman’in yanı sıra Hulk da Yahudi mitolojisindeki “Golem” karakterinden esinlenerek Stan Lee tarafından oluşturulan bir süper kahramandır.
X-Men serisindeki Magneto karakterinin ailesinin 2. Dünya Savaşı esnasında Avrupa’da Naziler tarafından katledildiği, Nazi bir doktor tarafından üzerinde deneyler yapıldığı, daha sonra Nazileri avladığı, hayatı boyunca çocukluğundaki bu dramın etkisini yaşadığı detayları takipçilerinin malumudur.
Fantastik Dörtlü üyesi olan “Şey”in (The Thing), asıl adıyla Benjamin Jacob Grim’in, Yahudi olduğu ve Yahudileri yansıttığı, Bar-mitzva yaptığı, Amerikan toplumunun içindeki azınlıkların karşılaştıkları zorluklara karşı dayanıklı olmalarını sembolize ettiği iddia edilmektedir.
Pek bilinmese de, Kudüs’te doğmuş İsrailli süper kahraman Sabra, kıyafeti başta olmak üzere çizgi romandaki evrenine Yahudi kültürünü yoğun şekilde yansıtmış durumdadır.
Batwoman, Kitty Pride, Atom Smasher, Scarlet Witch, Quicksilver, Iceman, Moon Knight, Doctor Fate, Nite Owl, Atom, Doc Samson, Songbird, White Tiger, Acidic Jew, Golem, Vance Astrovik, Joseph, Wiccan, Marvel Boy, Ragman, Legion gibi diğer çizgi roman karakterlerinin Yahudi olduğu dile getirilmektedir.
Yahudi kültürünün sirayet ettiği beyaz perdeye ve çizgi romanlara yansıyan süper kahramanlar hakkında ilave bilgi için Simcha Weinstein’ın “Up, Up, and Oy Vey: How Jewish History, Culture, and Values Shaped The Comic Book Superhero” (2009) adlı kitabını, Derek Parker Royal’in “Visualizing Jewish Narrative: Jewish Comics and Graphic Novels” (2016) adlı kitabını önerebiliriz.
Ezcümle
Oray Eğin, “süper kahraman yaratıcılarının hiçbirinin” Yahudi kültürlerini eserlerine yansıtmadığını iddia ederek “genelleme” hatasına düşmüştür. Superman başta olmak üzere birçok süper kahramanda Yahudi kültürünün izleri bulunmaktadır.
Not: Yazı boyunca Oray Eğin’in yazısında kullandığı dil paralelinde “Musevi” yerine “Yahudi”, Kriptonlu “süper” kahraman için Türkçeleştirilmiş deyişiyle Süper Adam (ki bu da ne kadar Türkçe tartışılır) ya da Turkinglish versiyonu olan Süpermen yerine orijinal ünvanı, yani Superman kullanılmıştır.
* Tespiti için Ekşisözlük’ten heuristic algorithmic‘e teşekkürler.