Hürriyet Gazetesinde yayınlanan köşe yazılarında merakının ve ilgisinin etkisiyle -takdire şayan şekilde- bilimsel konuları konu edinen İsmet Berkan’ın uzmanı olmadığı bu alanda bazı hatalara düştüğüne daha önce şahit olmuştuk.
Bu durumun bir örneği, Berkan’ın Hürriyet Gazetesindeki “Parçacık hızlandırıcıların sağlığımızla ne ilgisi var?” başlıklı 4 Kasım 2012 tarihli yazısında gözlemlenebiliyor.
Hatalarını sıralayalım:
"Bizim ve bütün canlıların temel genetik kodlarını üzerinde taşıyan DNA proteinlerden oluşuyor. Dolayısıyla artık DNA çözümlemesi yapmak da çok hızlandı."
Vücudumuzun yapı taşını oluşturan “Deoksiribo Nükleik Asit”, yani kısaca DNA, adından da anlaşılacağı üzere proteinlerden değil nükleik asit zincirlerinden oluşur. Biyoloji derslerinden hatırlayacağımız üzere, DNA 2 nükleik asit zincirinin karşılıklı şekilde birbirine bağlanmış halini oluşturur. Adenin-Timin (A-T), Guanin- Sitozin (G-C) bazları birbirine hidrojen bağları ile bağlanır. Spiral şeklindedir.
"Peki ne oluyor bu hızlandırıcılarla? ... Artık bir proteinin moleküler yapısını çözmek 2 nanosaniye bile sürmüyor. ... Bize vaad edilen şeylerden biri şu: Vücudunuzdan alınan kanserli hücrenin DNA'sı hızla çözülecek ve o DNA içinde hücrenin vücudun korunma sisteminden gizlenmesini belirleyen gen saptanacak"
Bizi de biraz aşan ve uzmanı olmadığımız bir konu. Ancak, şanslıyız ki İsmet Berkan’ın hatasını aktarmak için Bilimbilmiyim.com’un “Protein, DNA ve Parçacık hızlandırıcılar” başlıklı incelemesi yardımımıza koşuyor:
“Yazıda sözü geçen parçacık hızlandırıcılar, protein yapısı çözümünde kullanılıyor olsa da (örneğin yüksek enerjili X-ray spectroscopy), bir proteinin detaylı yapısını 2 nano saniyede öğrenmekten çok çok uzağız. Bu noktada, referans gösterilen bu hızın, nanopore sequencing tekniği sayesinde erişilen DNA sekanslama, yani DNA dizilimi çözme hızı olduğunu düşünüyoruz (1 nükleotid/ 4 nanosaniye). Zaten, kalıtımsal hastalıkların temelinde olan genetik mutasyonlara, günümüzde protein seviyesinde değil, gen dizilimi seviyesinde bakılır. Yazıda dile getirilen akıl almaz teknolojik ivme de, protein yapısı çözümünde değil, DNA dizilimi okumada katedilmiştir. Artık herhangi bir DNA dizilimini çözmek hem çok hızlandığından hem de çok ucuzlaştığından, bireylerin DNA dizilimleri çözülebiliyor, kişiye özel hastalık riskleri hakkında bir fikir edinilebiliyor.”
İsmet Berkan’ın “Parçacık Hızlandırıcıların Sağlığımızla Ne İlgisi Var?” Başlıklı Köşe Yazısı
*Bilimbilmiyim.com’a “Protein, DNA ve Parçacık hızlandırıcılar” başlıklı incelemesi için teşekkürler.