Görseldeki Fırat Nehri’nin Kırmızı Renkte Akışının Erzincan İliç’te 21 Haziran 2022 Günü Meydana Gelen Siyanür Sızıntısının Etkisiyle Oluştuğu İddiası Doğru Değil

Yanlış İddia

 

Erzincan’ın İliç ilçesinde 2009 yılından beri bölgede faaliyet gösteren Anagold Madencilik Sanayi ve Ticaret A.Ş. tarafından işletilen maden işletmesi kompleksinde kullanılan siyanürü taşıyan borunun 21 Haziran 2022 gecesi patladığı tespit edilmişti.

Gece meydana gelen patlamanın ancak sabah 05:00 sıralarında fark edilerek kapatıldığı, vanalar kapatılana değin yaklaşık 20 ton siyanürlü su, sülfürik asit ve çok sayıda zehirli kimyasal madde önce madenin altındaki dereye, oradan da Fırat Nehri’ne karışarak İliç Barajı’na ulaştığı ileri sürülmüştü.

Siyanür içerikli solüsyon taşıyan borunun patladığı ve solüsyonun çevreye yayıldığı iddiası kamuoyunun büyük tepkisini çekmişti.

Zafer Partisi Genel Başkanı Prof. Dr. Ümit Özdağ, İliç’te altın araması yapılan ve siyanür borularının patlayarak Fırat Nehri’ne karıştığı söylenen maden ocağı bölgesinde basın açıklaması yaparak, “Burada bir Çernobil yaşanıyor. Bu iş jandarma tutanağı ile halledilebilecek bir iş değil. Acil durum ilan edilmesi gerekiyor” ifadelerini kullanmıştı.

Sızıntı iddiasına dair soruşturma başlatan resmî otoriteler, konuya dair yaptıkları açıklamalarda sızıntının Fırat Nehri’ne ulaşmadığını aktarmıştı (İLAVE: Altın madeni işletmesinin faaliyetinin durdurulduğu açıklandı).

Erzincan Valiliği, 24 Haziran 2022 günü yaptığı basın açıklamasında Jandarma tutanaklarında 20 ton siyanürün Fırat Nehri’ne karıştığı iddiasını şöyle yalanlamıştı:

“İlimiz, İliç İlçesi, Çöpler köyü mevkiinde Anagold Madencilik San. ve Tic. A.Ş. tarafından işletilen kompleks madeni işletmesinde, 21.06.2022 tarihinde gece saatlerinde Yığın Liç sahasına siyanür içerikli solüsyon taşıyan boru hatlarında meydana gelen arıza nedeniyle yaklaşık 20 m3 solüsyonunun aktığı, Solüsyonla kontamine olan alanın hipoklorit kullanılarak nötralize edildiği, Kontamine toprağın iş makinaları vasıtasıyla temizlenerek liç sahasına taşınması ile ilgili olarak;

İliç ilçesinde incelemelerde bulunan bazı siyasilerimizin sosyal medya hesaplarında olay ile ilgili

‘’…#Erzincan #İliç’teki madenden sızan 20 ton siyanürün Fırat Nehri’ne karıştığı Jandarma tutanaklarına geçmiş!…’’     şeklinde paylaşımda bulunulduğu görülmüştür.

Jandarma tarafından tutulan tutanağın incelenmesinde,

1 – TUTANAKLARDA PAYLAŞIMDAKİ ŞEKLİYLE BİR İFADENİN OLMADIĞI,

2 – FIRAT NEHRİ’NE KARIŞTIĞI İDDİASININ İSE TUTANAKTA HİÇ GEÇMEDİĞİ anlaşılmış olup,

Dolayısıyla konunun Jandarma tutanağı ile belirlendiği iddiası GERÇEĞİ YANSITMAMAKTADIR.

Bir önceki basın açıklamamızda da belirtildiği üzere; Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, ÇED İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü, İzleme ve Denetim Daire Başkanı Başkanlığında, İl Müdürlüğümüz teknik personellerince sahada gerekli inceleme ve değerlendirmeler yapılmış, yapılan tespitte bölgedeki mevsimsel akış gösteren HİÇBİR DEREYE KARIŞMA OLMADIĞI, FIRAT HAVZASINA GÖZLEMSEL OLARAK ULAŞMADIĞI TESPİT EDİLMİŞTİR. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca yetkilendirilmiş Lisanslı Çevre Laboratuvarı tarafından, Müdürlüğümüz teknik personelleri gözetiminde, kirlendiği iddia edilen alanın 27 farklı noktasından numune alınmış olup, ilgili laboratuvar tarafından analizleri gerçekleştirilecektir. Gerekli inceleme ve değerlendirme Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından sürdürülmektedir.

Konu ile ilgili olarak incelemeler ve çalışmalar hassasiyetle devam etmektedir.

Kamuoyuna saygıyla duyurulur.”

 

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Twitter hesabından 25 Haziran 2022 günü yapılan açıklamada, kirliliğin dere yatağına ulaşmadığı belirtilerek tespit üzerine ilgili şirkete 16 milyon 441 bin lira idari para cezası verildiği şöyle duyurulmuştu:

Erzincan İliç’te 21.06.2022 tarihinde gece saatlerinde altın madeninin Yığın Liç sahasına ait boru hatlarında yaşanan arıza sonrası meydana gelen çevre kirliliğinin ardından Bakanlığımıza bağlı Çevre Denetim Ekipleri bölgeye sevk edildi.

 

Yapılan incelemede, boru hattından kaynaklanan sızıntının, tesis sınırlarının dışındaki eğimli arazide aktığı, mevsim itibarıyla alt kotta bulunan dere yatağında herhangi bir SU AKIŞI BULUNMADIĞI ve kuru dere yatağına ulaşan herhangi bir KİRLİLİK OLMADIĞI tespit edildi.

 

Ancak söz konusu tespitin analiz raporları ile teyit edilebilmesi amacıyla Çevre Laboratuvarı tarafından gerekli analizler yapılmak üzere numuneler alındı.

 

Boru hattındaki solusyon ile kirlenen alanlara gerekli kimyasallar ile müdahale edilerek buradaki kontamine olmuş malzeme toprak yüzeyden sıyırılarak güvenli alana taşındı. Temizleme çalışmalarının yeterli olup olmadığının tespit için de 27 numune daha alındı.

 

Çevre kirliliğine neden olan altın madenine “EN ÜST SINIR” olan 16 milyon 441 bin TL idari para cezası uygulanmış, ayrıca 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu kapsamında gerekli adli soruşturmanın yapılması için Cumhuriyet Başsavcılığı’na SUÇ DUYURUSUNDA bulunulmuştur.”

 

 

Anagold Madencilik ise döküntünün içerisindeki toplam siyanür miktarının 8 kg olduğu ve hemen temizlendiği savunmasını yapmıştı. Adı geçen şirketin internet sitesinde yayımlanan açıklamada şu ifadeye yer verilmişti:

“21 Haziran 2022 günü maden operasyon sahasında seyreltilmiş siyanür içeren bir solüsyon döküntüsü meydana gelmiştir. Döküntü hızlı bir şekilde temizlenmiş ve bu olay derhal T.C. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına bildirilmiştir. Maden sahasında gerçekleşen solüsyon döküntüsünün içerisinde toplam siyanür miktarı 8 kg’dır. Sosyal medyada yer alan asılsız iddialara göre, tonlarca siyanür döküntüsü olduğu ve Fırat Nehri’ni etkilediği iddiaları tamamen yanlıştır.”

 

anagold madencilik aciklama

 

Sosyal medyada ve haber sitelerinde meydana gelen çevre kirliliğine dair Fırat Nehri’nin siyanür sızıntısı nedeniyle kırmızı renkte aktığı anı yansıttığı iddiasıyla aşağıdaki görsel paylaşılmıştı.

 

anagold madencilik aciklama

 

Kapatılan Zaman gazetesinde, Samanyolu Haber ve Kronos’ta yazarlık yapan Turhan Bozkurt’un aşağıdaki (yoğun etkileşim alan) paylaşımıyla söz konusu görsel yaygınlık kazanmıştı:

“Siyanürü Fırat’a boca eden Kanadalı Anagold ve yerli ortağı Çalık Holding çekirdek parası nevinden para cezasını ödeyip bütün hoyratlıkları ile altın çıkarmaya devam edecek. Çevre hiçbir şey, para her şey.”

 

siyanur firat kanadali anagold

 

Emre Erciş gibi bazı sosyal medya kullanıcıları ise fotoğrafın Türkiye’den olmadığını Çin’deki Jinsha adlı nehre ve kanyonuna ait olduğunu ileri sürmüştü.

 

Bu örgütlü cehalet ve dezenformasyonun son örneği, Erzincan İliç’te bulunan altın maden sahasında gerçekleşen sızıntının Fırat Nehrine karıştığı iddiasıdır. üstelik paylaşılan foto, Fırat Nehrine değil Çin’deki Jinsha Nehrine aittir.

 

cindeki jinsha nehrine ait

 

Ancak, paylaşılan görsel 21 Haziran 2022 günü gecesi yaşanan siyanür sızıntısı ile ilgili değil.

Siyanür sızıntısı hadisesinden 12 gün önce gözlemlenen Fırat’taki renk değişimine ait fotoğraflar hatalı ilişkilendirilmiş.

Kemaliye.net adlı Facebook sayfasında bahse konu görsel 11 Haziran 2022 günü aşağıdaki notla paylaşılmıştı:

“KAN KIRMIZI FIRAT!
(Fırat) Karasu Nehrimiz neden kıpkırmızı akıyor yine? Acaba bu kıpkırmızı akan suyun nedeni nedir? Örnekler alınıp incelensin! Yukarı çığırda başladığı noktaya kadar izi sürülsün. Fırat ve Karasu Türkiye Cumhuriyetinin tüm vatandaşlarının ve doğasında yaşayan tüm canlıların yaşam damarıdır.”

 

 

kan kirmizi firat

 

Söz konusu paylaşımda yer verilen görsellerden bazıları şu şekildeydi:

 

kirmizi akan nehir

 

Fırat Nehri’nin kırmızı renkte aktığı görülen 9 Haziran 2022 tarihini taşıyan fotoğraf ise şu şekildeydi:

 

kemaliye firat kirmizi

 

Fotoğrafın kaydedildiği konum ile sızıntının yaşandığı maden arası mesafenin (kuş uçuşu) 21,4 kilometre olduğu anlaşılıyor.

Divriği’deki demir-çelik madeninin bulunduğu işletmelerdeki dinlenme havuzlarının Çaltı Çayı’na verilmesiyle Fırat’a ulaşan atıkların suyun rengini değiştirdiği belirtilmektedir.

 

divrigi-ilic-kemaliye

 

Sivas’ın Divriği ilçesinde bulunan Erdemir’e ait demir – çelik maden işletmelerine ait dinlendirme havuzlarının boşaltılması nedeniyle Fırat Nehri’nin kırmızı renkte akması geçmişte basına yansımıştı.

Örneğin, 2006 yılında Kemaliye Belediye Başkanı Murat Haznedar’ın Çevre ve Orman Bakanlığını arayarak yaşananın “çevre katliamı” olduğunu belirttiği, Divriği’deki maden işletmelerini arayarak atıkların boşaltılmamasını istediği aktarılmıştı.

Hacettepe Üniversitesi Biyoloji Bölümü öğretim üyelerinden Prof. Dr. Ali Demirsoy Fırat’ın renginin kırmızıya dönüşmesi hakkında şu açıklamayı yapmıştı:

“Fırat’ın bizzat demir belirtisini ifade eden kızılımsı rengini, Sivas’ın Divriği’ndeki demir- çelik maden ocağının atıklarından almaktadır. Maden işletmesi bünyesinde bulunan arıtma sisteminin tam kapasite ile çalıştırılmadığı ve yetersiz olduğu için sık sık Fırat’ın rengi değişmektedir.”

Tıbbi Jeoloji Uzmanı Jeoloji Yüksek Mühendisi Eşref Atabey, Divriği’deki madencilik faaliyetleri nedeniyle Fırat Nehri’nin kızıl aktığı görüşünü şöyle paylaşmıştı:

“En önemli kirletici ise Çaltı Çayı kıyısındaki demir madeni atık havuzundan doğrudan deşarjla olduğu bilinmektedir. Nehrin kırmızı, sarı, turuncu renkli olması demir madeni cevher minerallerinden hematit ve limonitten kaynaklanmaktadır. Hematit kırmızı, limonit minerali ise sarı renk verir ve boyacılıkta da kullanılmaktadır. Dolayısıyla geçtiğimiz günlerde Çaltı Çayı ve Karasu Nehri’nde sudaki kırmızı renk değişikliği Divriği’deki demir ocaklarından kaynaklı olmuştur.”

 

“Kemaliye ilçesi Gözaydın’da da demir ocağı faaliyettedir. Gümüşçeşme’de terk edilmiş demir ocağı vardır. Karakoçlu köyü ile Sarıçiçek Yaylası’nda da demir için ruhsatlar verilmiştir. Şu anda Divriği demir madeninden kaynaklı Karasu Nehri kızıl/sarı renginin tonu, ileride Kemaliye çevresindeki demir madenlerinin faaliyetleriyle daha da koyu renge dönüşecektir.”

Erdemir Madencilik’e ait işletmenin yetkilileri ise, fabrika atıklarının Fırat ırmağına karışması diye bir şeyin kesinlikle söz konusu olmadığını öne sürmüştü.

 

İLAVE: Yine Fırat’ın siyanür sızıntısı nedeniyle kızıllaştığı anı yansıttığı iddiasıyla paylaşılan bir diğer görsel de bahsi geçen hadiseden önce (Kemaliye Eğin adlı Facebook profilinde 17 Haziran günü) aktarılmış.

 

firat-nehri-siyanurden-oncesi-sonrasi

 

firat kizil

 

firat kizil renkte

 

Selâhattin Aydın‘ın yorumuyla işbu incelemeyi sonlandırmış olalım:

“Olay doğru ama sağdaki görsel doğru değil. Fırat’ın debisi 356 m³/sn, karışan zehir 23m³ yani 32 ton. Zira koca nehri bu renge döndüremeyeceği gibi siyanür de renksizdir. Yapmayın, haklı mücadeleyi bunlarla kirletmeyin.”

 

İLAVE: Erzincan’ın İliç ilçesindeki Çöpler Altın Maden sahasında sıvı kimyasal maddeleri atmosfere püskürten (şu an faal olmadığı anlaşılan) evaporatörlerin (buharlaştırıcı) görüntülendiği video, 2022 yılı Mart ayında Sedat Cezayirlioğlu tarafından paylaşılmış (Sedat Cezayirlioğlu, 27 Haziran’da duran buharlaştırıcıların 88 gün sonra tekrar faal hâle geldiğini aktardı).

 

erzincan-ilic-maden-evaporator

 

erzincan-ilic-altin-madeni-evaporator

 

 

Yorumunuzu yazınız...