Ters Trolleme İfşaları

Ters Trollere Dikkat Ediyor Musunuz?

Sanal alemde karşılaştığımız her fikir beyanı ya da iddia, gerçeği yansıtmıyor olabilir. Karşılaştığımız bilgi, gerçek bir kişi ya da sahte bir profil tarafından kasten ya da sehven yanlış aktarılmış olabilir. Daha da vahimi belki de, internette gördüğümüz her iddia, paylaşanının gerçek düşüncesini yansıtmıyor olabilir. Paylaşımına tepki verdiğiniz kişi, sarkastik, mizahî, alaycı ya da iğneleyici bir üslupla ortalığı kasıtlı şekilde karıştırmayı amaçlayan bir “troll” ya da “ters troll” olabilir.

İngilizce olta, olta yemi, oltayla balık tutmak anlamına gelen “troll” ifadesi, geniş bir kitleyi manipüle etmek için yalan bilgi, asılsız fikir veya yazı yayan kişiler için kullanılmaktadır (Gül Dilek Türk ve Bahar Tugen (2015). “Türk Toplumunda Sosyal Medyaya Eleştirel Bakış Eksikliği: Türk Troller ve Trolleme“).

Yurdum insanının eleştirel düşünce eksikliğinden, haberlere ve iddialara gerçekliğini sorgulamadan kolayca inanma hasletinden istifade eden troller, sosyal medya kullanıcılarının düşmesi için ortaya asılsız iddialar içeren “olta”lar ya da “zarf”lar atmaktadır.

Daha önce Malumatfurus.org’da “trolleme” eylemini, kızdırmak, tepki almak, dikkat çekmek, yanlış yönlendirmek amacıyla kasıtlı şekilde yol açılan bilgi düzensizliği olarak tanımlamış ve birçok örneğini aktarmıştık. (Trolleme hakkında somut örnek merak edenler 2019 yılında gerçekleştirilen en iyi örneklere dair derlememize göz atabilir). Bu yazıda ise “ters trolleme” olarak niteleyeceğimiz bir eylemi bir örnek üzerinden aktaracağız.

Nedir Bu Ters Trolleme?

Yukarıda aktardığımız tanımlar üzerinden hareket ederek “ters troll” kavramını, sosyal medya platformlarında belirli bir siyasî veya toplumsal görüşü savunan kişileri taklit ederek karşı görüşteki kişilerde tepki uyandırmayı amaçlayan kişiler olarak niteleyebiliriz. Yani, aynı düşüncede olduğu grubu öfkelendirmek için karşıt görüştenmiş gibi hareket ederek tepki almak amacıyla paylaşım yapan profilleri “ters troll” olarak tanımlıyoruz. Literatüre yerleşmiş ya da yaygın şekilde kullanılır hâle gelmiş olmasa da bir kişi ya da gruba yönelik tepki çekmek için olta ya da zarf içerikli paylaşım yapanlar için sosyal medyada bu ifade kullanılmaktadır.

Trollük, (i) eğlenmek, (ii) ilgi çekmek, (iii) manipülasyon ya da spekülasyon yaratmak, (iv) yapay gündem oluşturmak, (v) sosyal deney gerçekleştirmek (vi) hedef alınan kişi ya da kitleyi kandırmak, (vii) bir kişi ya da grubu sinirlendirmek, (viii) başkalarını küçük düşürmek, (ix) bir ideoloji ya da görüşü desteklemek amacıyla gerçekleştirilebileceği gibi (x) herhangi bir motivasyona dayanmadan amaçsız şekilde de yürütülebilir. Trollükte anahtar husus, kişisel haz ve motivasyondur. Ters trollükte ise amaç karşıt olduğu düşünce, kişi ya da gruba zarar vermektir. Taklidini yaptığı kişi ya da kitleyi küçük düşürmek, kendisinden hoşlanmayanlara kötü veya aptal göstermek temel hedeftir.

Örnek üzerinden ilerleyelim…

Satrancı CIA’nın Müslümanları Namazdan Alıkoymak İçin Bulduğu İddiası Üzerinden Bir Ters Trolleme İfşası

2017 yılı başlarında sosyal medyaya Twitter üzerinden bir iddia yayıldı.

Bu iddiaya göre, kökeni binlerce yıl öncesine dayanan satranç oyunu, ABD Merkezi Haber Alma Teşkilâtı (Central Intelligence Agency – CIA) tarafından Müslümanların namaz kılmasına engel olmak amacıyla bulunmuştu.

Sanal alemde ilk defa 3 Ocak 2017 tarihinde “esramaraki” uzantılı Esra Keskin adlı Twitter profilinden ortaya atılan iddia şöyleydi:

“Satranç uzun süren bir oyun bu nedenle namaza engel olmaktadır CİA, satrancı Müslümanların namaz kılmasına engel olmak maksadıyla icat etti”

Bu tweeti okur okurmaz “bir insan nasıl bu kadar ahmak olabilir” vari tepkiler vermiş olabilirsiniz. Ki, verenler vardı. Evet, bu kadar ahmak kişiler olabilir. Ancak, bu paylaşımı yapan kişi pek de aptal sayılmaz. Tanıştıralım: kendisi bir “ters troll”.

Esra Keskin adlı profilin kullandığı başörtülü kadın resmi tabii ki kendisine ait değil. Fotoğraf, AKP Eyüp Kadın Kolları Tanıtım ve Medya Birim Başkanı İrem Aktaş’a ait. Aktaş, 2016 yılında İstanbul Taksim’de düzenlenen bombalı saldırının ardından yaralanan İsrail uyruklu vatandaşlar için “keşke yaralanmayıp hepsi ölseydi” ifadesini bir tweetinde kullanmasıyla tepki çekmişti.

Elbette sadece bir profil fotoğrafı üzerinden ters troll ithamında bulunamayız. İlave bulgular gerekir. Aktaralım…

İşbu yazının hazırlandığı tarih itibarıyla söz konusu tweete hâlâ erişim sağlanabilmektedir. Ancak, farklı bir profil adı ve uzantısıyla.

Aynı tweeti aynı tarih ve saatte attığı görülen White Strategist adlı “AKstrategist” uzantılı Twitter profili dikkatimizi çekti.

Satrancı CIA’nın bulduğuna yönelik iddiayı ortaya atan Esra Keskin adlı Twitter profilinin daha sonra “White Strategist” adına büründüğü görülüyor.

“White Strategist” adlı profilin bahse konu tweetine verilen yanıtlarda kendisine “Esra” adıyla hitap edildiği anlaşılmaktadır. Twitter’da yapılan bir aramada kendisine verilen diğer tepki içerikli yanıtlar da görülebilmektedir.

Satrancı CIA’nın Müslümanları namazdan alıkoymak için bulduğu iddiasının atıldığı tek hesap bu değil. Aynı tarihte atıldığı bir diğer hesabın da adının Ak Strateji olduğu görülüyor. Paylaşımları içerik, üslup ve zamanlama açılarından incelendiğinde iki profilin de aynı troll tarafından yürütüldüğü sonucuna ulaşılabilir.

White Strategist adlı “AKstrategist” uzantılı Twitter profilinin 2017 yılı Eylül ayından bu yana paylaşım yapmadığı görülmektedir. AK Strateji adlı “yeniakstrateji” uzantılı profil ise hâlâ aktif.

“815755187516125184” numaralı bahse konu profil 2 Ocak 2017 tarihinde açılmış ve ivedilikle ters trollüğe girişmiş.

Başörtülü bir bayan fotoğrafı kullanarak AK Parti destekçisi kitleyi küçük düşürme motivasyonuyla hareket ettiğine yönelik diğer örnekler de yine paylaşımlarında mevcut.

Örneğin, 6 Ocak 2017 tarihli tweetinde ise Türk lirasından atılan 6 sıfırı göz ardı eden bir profil çizmiş:

“AK Parti iktidara geldiğinde 1 dolar 1.513.000 TLydi. Bügün dolar 3.65 TLye düştü. %900 bin düsüs. Bu başarının dünyada eşi benzeri yoktur.”

Bahse konu profilden yapılan dikkat çekici diğer bazı trolleme paylaşımları ise şu şekilde:

• “Daha çok Mercedes makam aracı alarak devletimizin gücünü Almanlara göstermelyiz.Almanlara istersek sizi de satın alırız mesaji gondermeliyiz”
• “Kalifornia’da otoban polisinin kisaltilisi CHP (California Highway Patrol)bu da CHP partisinin bi CIA projesi oldugun dair en buyuk kanittir”
• “HAARP Teknolijisini kullanan CIA ve CHP, hava sartlarini degistirip, kar yagdirmak suretiyle AK Belediyeleri zor duruma dusurmek istiyorlar”
• “Evet’e oyumuzu basip, HAYIR kismina ” Fuck You CHP” yazip tepkimizi koyalim. Bu vatan sahipsisz degil”
• “Heyacan son dorukta !! Devletimiz, %100 yerli ve tamamen LPG ile çalisan bir uzay araci uzerinde çalisiyor.”
• “Türkiye, Dünyada hiç bir Radara Yakalanmalayan “Görünmez Kasimpasali 61″savas uçagini 2 sene önce üretti. Su ana kadar halen kimse göremedi.”
• “Arkadaslar böyle ufak seylere takilmayin.2023 planlari büyük;Mars’ta Ensar Vakfi koloniler kurulacak ve Mars’a en buyuk kopru insaa edilecek”
• “AK parti tarafindan hayata geçirilen yeni proje ile ülkede camisiz hane/ev kalmayacak.”
• “ABD’de ki @NASA refererandumda çikan EVET’i gölgelemek için uzayda yasam olduguna dair açiklamalar yapiyor. Tamamen algi operasyonu.”

Özetle: başörtülü bir kadın fotoğrafı üzerinden dindar ve AK Partili kesime yönelik olumsuz duyguları körüklemek için oluşturulan bir profil. Sanal alemde benzer profilin seküler ve diğer siyasi partili kesimleri hedef alan versiyonları da mevcut (Bu profili tespit ettiğimiz için kendisini konu edindik).

“Boğaziçi Tıp” Temalı Bir Diğer Ters Troll Vakası

Orhan Aydın’a yanıt verdiği Boğaziçi Üniversitesi’nde Tıp okuduğu iddiasını içeren paylaşımıyla gündeme gelen Esma adlı 1tasat uzantılı kullanıcı da tam bir tipik karşı troll örneğiydi. Ancak, çoğu sosyal medya kullanıcısı bu nüansı fark edemeyerek bir ters trollün daha amacına ulaşmasını sağladı.

Anılan trollün sosyal medyada ilgi çeken paylaşımı şöyleydi (Merdan Yanardağ, Ayşenur Yazıcı, Esin Davutoğlu Şenel gibi birçok isim de yıllar sonra tekrar dolaşıma sokulan ters trolle ait bu tweetin görselini paylaşmış):

“İmam-hatip lisesinden mezun oldum ve Boğaziçi üniversitesi tıp fakültesi kazandım. Onca eğitim aldım ama Sen ve senin gibi sakat zihniyetin ilacını hala bulamadık. Allah şifa versin!”

Boğaziçi Üniversitesi’nde Tıp Fakültesi olmadığı biliniyor. Esma kisvesine bürünen ters troll de bu hususu farkında.

Esma adlı 1tasat uzantılı Twitter trollünün profil bilgilerinin sürekli değiştiği görülüyor.

Bir bakmışsınız Heidelberg Üniversitesi’nde eğitim almış, bir bakmışsınız Boğaziçi Üniversitesi’nde tıp eğitiminin yanı sıra moleküler biyoloji bölümüne kaydolmuş…

Bahse konu Twitter trollünün profil fotoğrafının Oumaima Elghachii adlı Instagram profiline ait olduğu anlaşılıyor.

Sosyal medyada bulduğu bir başörtülü kadın fotoğrafı ile halkı kutuplaştırmak adına kendince başarılı bir girişimde bulunan bir ters troll daha…

İlave: Tecavüz Vakalarında Tek Suçlunun Tecavüz Eden Olmadığı İddiasını Paylaşan Ters Troll

Tecavüz vakalarında tek suçlunun tecavüz edenin olmadığı yönündeki 2016’da paylaşılan saçmalamayı tekrar dolaşıma sokan profil (büyük ihtimalle) bir “ters troll”. Sanal alemden rastgele bir başörtülü kadın fotoğrafını profil resmi yapıp aynı metni paylaşmış.

İlave: Uşşaki Müridi Olduğu İddiasıyla Basını Peşine Takan Ters Troll

Kendisini “Uşşaki tarikatının şeyhi Fatih Nurullah” olarak tanıtan Eyüp Fatih Şağban’ın 12 yaşındaki kız çocuğunu istismardan tutuklanmasının ardından sosyal medyada ters trolleme yapan operasyonel hesaplar türemeye başlamıştı. Bunlardan biri Abdülkerim Erdinç adlı “abdulkerimerdnc” uzantılı Twitter profiliydi.

Kendisini ‘şeyhin müridi’ olarak tanıtan bu hesap sosyal medyada yaptığı paylaşımlar dikkat çekti. T24’ün tweetlerini haberleştirmesinin ardından diğer haber sitelerinin dikkatini cezbetmesiyle birlikte ülke gündemine oturdu.

Özellikle (6 Eylül 2020 tarihinde gerçekleşen) KPSS ile ilgili paylaşımı tepki toplamaya başladı.

1 hafta önce basına yansıyan taciz skandalının ardından “hocası”nı savunmaya başladığını iddia eden ters troll profilin diğer paylaşımlarının da provokatif içerikli olduğu görülebiliyor.

Ancak bahse konu profil, yabancı bir imamın fotoğrafını kullanan ve Uşşakî müridi taklidi yapan bir ters troll idi.

Gerçekten bir Uşşaki tarikatı mensubuna ait olduğu teyit edilemeyen profilin özellikleri ve paylaşımları, hesabın amacının iddia edildiği gibi kendisini “Uşşaki tarikatının şeyhi Fatih Nurullah” olarak tanıtan Eyüp Fatih Şağban’ı savunmak değil, tam tersine savunur gözükerek toplumu tahrik etmekti.

Kendisini Uşşakî müridi olarak tanıtan hesabın kullandığı profil fotoğrafı aslında İmam Basheer Bilaal adlı kişiye aitti (Daha sonra bu profil fotoğrafı da değiştirilmişti).

4 saattir faal profilin gerçekliğini sorgulamadan teyit etmeden hemen haberleştiren ve gündeme sirayet etmesini sağlayan T24, gelen tepkilerin ardından “Çocuk istismarından tutuklanan Fatih Nurullah’a destek veren bir mürid: Polis, bekçi, memur yapmak için dindar adam lazım dediniz, yüzlerce yolladık; karşılığı bu muydu?” başlıklı haberini ve ilgili sosyal medya paylaşımlarını silmişti.

Bahse konu ters troll profilin provokatif paylaşımları açılmasının sadece 4 saat sonrasında basına yansımıştı. Haber metninin hazırlanma ve iddianın keşif sürecini düşünürsek ilk tweetinden 2 saat sonra kimliği belirsiz ucube bir hesap ve paylaşımları ülke gündemine düşmüştü.

Son paylaşımlarına göz atıldığında bahse konu troll profilin FETÖ’ye müzahir olduğu anlaşılabiliyor.

Bekir Coşkun ve Reis-i Cumhurun Zevcesi Trollüğü

Bekir Coşkun, 29 Aralık 2015 günü Sözcü Gazetesi’nde yayınlanan “Zevce!..” başlıklı yazısında, gerekli itinayı göstermeden ve araştırma yapmadan, hatta köşe yazılarının yayınlandığı gazetenin haberlerini takip etmeden yazılarını kaleme aldığını gözler önüne sermiş:

"Şu “Zevcesi olayım” diyen kız da belki müdür olmak istedi… “Reis-i cumhurumuz uygun görürse onun zevcesi olabilirim… Sahabe hazretleri de cihat eden peygamber efendimize zevcelerini ikram etmişlerdi…” Ne var bunda… İlmi olarak açıklıyor… “İkram” diyor…"

Bekir Coşkun’un bahsettiği içerik, Sancaktepe Belediyesi’nde görev yapan Meryem Gündoğmuş adlı bayanın “@meryemselimg” uzantılı twitter hesabından yayınlanmıştı. Ancak, bu yayının sosyal medyada yayılmasının hemen akabinde hesabın sahibi ve Sancaktepe Belediye Başkanı, hesabın çalındığını, söz konusu tweetlerin Meryem Gündoğmuş tarafından atılmadığını kamuoyuna duyurmuştu.

Yukarıda değinilen duyuruya ilişkin de Sözcü Gazetesi bir haber metni yayınlamıştı:

“AKP’li Sancaktepe Belediyesi’nde çalışan bir kadının attığı tweetler sosyal medyada günün konusu oldu. Olay yayılınca ‘Hesap çalındı’ dendi.” …. “Söz konusu twitter mesajları sosyal medyada çok tartışılınca, Sancaktepe Belediye Başkanı İsmail Erdem açıklamalarda bulundu. AKP’li Erdem twitter hesabından yaptığı açıklamada şöyle dedi: “Sancaktepe Belediye personelimiz, Meryem Gündoğmuş hanımefendinin, tivit hesabı bir ay önce çalınmış,kendisine ait olmayan, nahoş sözler yayınlanmaya başladı ve devam ediyor. Ahlaksız yayınlara itibar edilmemesini bilgilerinize sunarım.”

Trol ya da Ters Troll Paylaşımı İhtimaline Binaen Nasıl Davranmalı?

Trollük kavramına sosyal medyanın hayatımıza girmesiyle birlikte aşina olduk. Birçok sosyal medya kullanıcısının trolllerin ortalığı kasıtlı şekilde karıştırmayı amaçlayan asılsız paylaşımlarını hâlâ ayırt edemediğine şahit oluyoruz. Trollerden ziyade, ters trollerin fark edilmesi daha güç oltalarına yakalanma sıklığı ise daha fazla.

Dindar, seküler, ülkücü, kemalist, sosyalist, hedonist, ehli dünya, sağcı, solcu, liberal, Fenerbahçeli, Galatasaraylı… X tarikat mensubu, Y cemaatçi, Z dernek üyesi, A parti destekçisi… Bilimum -izm taraftarı. Aklınıza gelen her kitleyi hedef alan “ters troll” çalışması yürütülüyor olabilir. Sırf karşı olduğu kitlenin küçük düşürülmesi için absürt ve asılsız içerikli paylaşımlar yapıyor olabilir.

Peki ne yapmalı?

• Sosyal medyada karşılaştığınız paylaşımların bir troll tarafından oluşturulmuş olabileceğini aklınızdan çıkarmayın. Şüphe reflekslerinizi faal tutun.
• Böyle bir paylaşımla karşılaştıysanız hemen etkileşime geçmeyin.
• Şüphelendiğiniz profilin diğer paylaşımlarını inceleyin. Paylaşım yapan profilin kullanıcı adını ilgili sosyal medya platformunda ya da internette aratın. Troll olup olmadığını ele verecektir.
• Troll olduğuna ve paylaşımının asılsız olduğuna kanaat getirdiyseniz “don’t feed the troll” olarak aktarılan, “trollü beslemeyin” prensibine uygun hareket edin. İlgili paylaşımla etkileşime geçmeyin.

Çağrı: Ters trollük yaptığını düşündüğünüz profilleri bizimle paylaşabilirsiniz.

Peki Satranç?

Örnek aldığımız iddia satrançla ilgiliydi. Elbette satranç 1947 yılında kurulan CIA tarafından bulunmadı. Satrancın tarihine ilişkin Türkiye Satranç Federasyonu’nun açıklaması şu şekilde:

“Satrancın, zamanımızdan en az 4000 yıl önce Mısır’da oynandığına dair bulgular piramitlerdeki kabartmalarda bulunmaktadır. Yine Çin’de, Mezopotamya’da ve Anadolu’da oynanmaktaydı. Oyunun bugünkü adını alması, MS 3. – 4. yüzyıllarda Hindistan’da, oyuna ÇATURANGA denmesi ile başlar. Satranç ile ilgili ilk yazılı belgeler Hindistan’dan kalmadır. Daha sonra satranç İran’a, onlardan Araplara, Endülüslüler sayesinde de İspanya üzerinden Avrupa’ya yayılmıştır. Arap ve Avrupa el yazması kitaplardan sonra, İspanyol Lucena’nın ilk basılı satranç kitabında (1497) satrancın o zamanki yeni kuralları açıklandı.”