“Bir Kütüphane Bin Hapishane Kapatır” Sözünün Seneca’ya Ait Olduğu İddia Edilse de, Bu Özlü Sözün Sahibi Belli Olmayan Anonim Yapıda Bir Vecize Olduğu Değerlendirilmektedir
Ünlü birçok düşünüre ait olduğu iddiasıyla paylaşılan birçok sözün aslında sahipliği iddia edilen kişiler tarafından söylenmemiş olduğunu daha önce Malumatfuruş‘ta aktarmıştık (Yine Seneca’ya atfedilen “Kitapsız yaşamak kör sağır ve dilsiz yaşamaktır“ sözü için de benzer bir durumun geçerli olduğunu daha önce paylaşmıştık).
Her ne kadar “Bir kütüphane bin hapishane kapatır“ ya da “Bir kütüphane bir cezaevi kapatır” şeklinde aktarılan özdeyişin Romalı düşünür, filozof, devlet adamı ve yazar Lucius Annaeus Seneca’ya (MÖ 4 – MS 65) ait olduğu bazılarınca iddia edilse de, bu iddianın doğru olduğuna yönelik herhangi bir kaynak bulunmuyor. Seneca’nın eserlerinde bu söze yer vermediğini görüyoruz. Seneca’ya atfedilen özlü sözlere ilişkin İngilizce ve Fransızca derlemelerde bu sözün varlığına rastlayamadık. Seneca’nın bu sözü söylediğini aktaran herhangi bir İngilizce kaynağı da göremedik.
Sanal kaynaklarda ve sosyal medya platformlarında “Bir kütüphane bin hapishane kapatır” sözü kimi zaman Seneca’ya ait olduğu belirtilerek kimi zaman da anonim şekilde paylaşıldığı görülüyor. MS. 65 yılında vefat eden Seneca’nın bu sözün sahibi olmadığı, Türkçe dışındaki dillerdeki kaynaklarda bu sözün Seneca’ya atfedilmediği, büyük ihtimalle ülkemizde bu sözün sonradan Seneca’ya atfedilir hale geldiği; bu sözün aslında anonim bir vecize olduğu düşünülmektedir.
Seneca’nın yaşadığı dönem kütüphane – hapishane ilişkisinin halkın okuryazarlığı üzerinden bahse konu vecizedeki gibi tanımlanmasının güç olduğunun, ölümünün üzerinden 1954 yıl geçen Seneca’nın bu sözü söylemiş olduğunu raviler aracılığıyla da olsa günümüzde rivayet edecek bir kimsenin hayatta olmadığının ve yazılı kaynaklarda bu sözün Seneca’ya ait olduğuna dair bir ize rastlanılamadığının göz önünde bulundurulması gerektiği kanaatindeyiz.
“Bir Kütüphane Bin Hapishane Kapatır” Sözünün Seneca’ya Ait Olduğunu İddia Eden Yazarlar
Güne Bakış Gazetesi‘ndeki “Kitap ve Kitaplıklar” başlıklı 21 Mart 2017 tarihli yazısında Mehmet Koç, Seneca’ya atfedilen sözdeki kütüphane lafzını kitaplık olarak değiştirmiş:
"Seneca ise cezaevine kadar dayandırıyor ve “Bir kitaplık,bir cezaevi kapatır.”diyordu."
Ege Telgraf‘taki “3 bin 500 yaşında, genç bir adam: Yalçın Dinçer-2” başlıklı 14 Ocak 2019 tarihli yazısıyla Hayrettin Filiz (Yalçın Dinçer’den alıntılayarak):
"Yalçın Dinçer, Seneca’yı düşünür gözünde domur domur yaşlarla: “Bir kütüphane açan, iki hapisane kapatır!”"
Kocaeli Gazetesi‘ndeki “Kitap” başlıklı 29 Mart 2019 tarihli yazısıyla Fahri Kayadibi kütüphane/hapishane kurunda devalüasyon yapıp bir kütüphane karşılığında bir cezaevi kapatmış:
"Bir kütüphane bir cezaevi kapatır. (Seneca)"