“Kitapsız Yaşamak Kör, Sağır ve Dilsiz Yaşamaktır” Sözünün Seneca’ya ve Atatürk’e Ait Olduğu İddiası Doğrulanamıyor
“Kitapsız Yaşamak Kör, Sağır ve Dilsiz Yaşamaktır” Sözünün Atatürk’e ya da Seneca’ya Ait Olduğu İddia Edilse de, Bu Özlü Sözün Sahibi Belli Olmayan Anonim Bir Vecize Olduğu Düşünülmektedir
Kitapların önemini vurgulamak için destek mahiyetinde kullanılan bilindik bir özdeyiş: “Kitapsız yaşamak kör sağır ve dilsiz yaşamaktır“.
Her ne kadar bu özlü sözün Mustafa Kemal Atatürk’e ya da Romalı düşünür, filozof, devlet adamı ve yazar Lucius Annaeus Seneca’ya (MÖ 4 – MS 65) ait olduğu bazılarınca iddia edilse de, bu iddiaların doğru olduğuna yönelik herhangi bir kaynak bulunmuyor.
Ünlü düşünürler tarafından söylendiği iddiasıyla paylaşılan birçok sözün aslında yakıştırılan kişilere ait olmadığını daha önce Malumatfuruş‘ta birçok defa aktarmıştık. Aslında Voltaire tarafından söylenmemiş olsa da yine de kendisine atfedilen “Fikirlerinize katılmıyorum ama fikirlerinizi ifade edebilmeniz için canımı bile veririm” sözüne benzer bir durum gibi düşünebiliriz. Aradaki tek fark, bu yanlış atfın sadece ülkemizde yapılıyor olması.
“Kitapsız Yaşamak Kör, Sağır ve Dilsiz Yaşamaktır” Sözünün Seneca’ya Ait Olduğu İddiası
Seneca’nın eserlerinde bu söze yer vermediğini görüyoruz. Seneca’ya atfedilen özlü sözlere ilişkin İngilizce ve Fransızca derlemelerde bu sözün varlığına rastlayamadık. Seneca’nın bu sözü söylediğini aktaran herhangi bir İngilizce kaynağı da göremedik.
Sanal kaynaklarda ve sosyal medya platformlarında bu sözü kimi zaman Seneca’ya ait olduğu belirtilerek kimi zaman da anonim şekilde paylaşıldığı görülüyor. MS. 65 yılında vefat eden Seneca’nın bu sözün sahibi olmadığı, Türkçe dışındaki dillerdeki kaynaklarda bu sözün Seneca’ya atfedilmediği, büyük ihtimalle ülkemizde bu sözün sonradan Seneca’ya atfedilir hale geldiği; bu sözün aslında anonim bir vecize olduğu düşünülmektedir.
Günümüzde, ölümünün üzerinden 1954 yıl geçen Seneca’nın bu sözü söylemiş olduğunu rivayet edecek bir kimsenin hayatta olmadığının ve yazılı kaynaklarda bu sözün Seneca’ya ait olduğuna dair bir ize rastlanılamadığının göz önünde bulundurulması gerekmektedir.
Yine Seneca’ya atfedilen “Bir kütüphane bin hapishane kapatır” sözü için de aynı durumun geçerli olduğunu düşünüyoruz.
“Kitapsız Yaşamak Kör, Sağır ve Dilsiz Yaşamaktır” Sözünün Atatürk’e Ait Olduğu İddiası Doğru Değil
İlaveten, “kitapsız yaşamak kör sağır dilsiz yaşamaktır” sözünün müellifliği/sahipliği bazılarınca Mustafa Kemal Atatürk’e de atfedilmiştir. Ancak, bu sözün Atatürk’e de ait olduğuna dair bir kaynak bulunmamaktadır. 2010 yılından önce bu sözün Atatürk’e ait olduğunu iddia eden kimse bulunmazken, 2017 yılından sonra ilginç şekilde bu sözün sahibinin Atatürk olduğuna dair iddiaların sosyal medyada ve gazete köşelerinde yer almaya başladığını görüyoruz. Bu sözün Atatürk’e ait olduğunu iddia edenlerin, bu sözün nerede ve ne zaman söylenmiş olduğuna dair herhangi bir ayrıntı sunamadığı da fark edilmektedir.
Bahse Konu Sözün Sahibi Konusunda Hataya Düşen Yazarlar
Soner Yalçın, Sözcü Gazetesi‘nde 2 Ocak 2018 günü yayınlanan “Atatürk’ün en sevdiği yılbaşı hediyesi” başlıklı yazısında bu sözün Atatürk’e ait olduğunu “uydurmuş”:
"Ne diyor Atatürk: Kitapsız yaşamak; kör, sağır, dilsiz yaşamaktır."
AntalyaGuncel.com‘daki “Kitap Okumuyoruz” başlıklı 21 Ocak 2019 tarihli yazısında Yağmur Sayınözlü, bu sözün Atatürk’e ait olduğunu iddia etmişti:
"Son sözü Ulu Önderimiz Atatürk ne güzelde demiş; ''Kitapsız yaşamak, kör, sağır, dilsiz yaşamaktır. ''"
Zafer Gazetesi‘ndeki “Kitap Okumak…” başlıklı 13 Ekim 2007 tarihli yazısıyla Yiğit Candemir:
"Kitapsız yaşamak, kör, sağır ve dilsiz yaşamaktır. (Mustafa Kemal Atatürk)"
Cumhuriyet Gazetesi‘ndeki “Okumayan Türkiye’de Kitap Fuarı” başlıklı 9 Kasım 2014 tarihli yazısıyla Zeynep Oral:
"Seneca, “Kitapsız yaşamak, kör, sağır, dilsiz yaşamaktır” demişti bir zamanlar."
Yeni Asya Gazetesi’ndeki “Kitap, en iyi arkadaştır” başlıklı 17 Ağustos 2015 tarihli yazısıyla Cahit Özpınar:
"Seneca “Kitapsız yaşamak, kör, sağır ve dilsiz yaşamaktır” diyor."
Radikal Gazetesi’ndeki “Bizim Bico, Baran oldu” başlıklı 30 Temmuz 2005 tarihli yazısıyla Ülkü Tamer:
"Seneca: "Kitapsız yaşamak, kör, sağır, dilsiz yaşamaktır.""
Kocaeli Gazetesi’ndeki “2200 yıl geriden” başlıklı 1 Şubat 2019 tarihli yazısıyla Necdet Güler:
"Lucius A. Seneca ne demiş; “Kitapsız yaşamak kör, sağır, dilsiz yaşamaktır” Biz bunların arasında yaşıyoruz."
Hamiş: Bu söze dair Google aramalarını incelediğimizde özellikle Mart ayının son Pazartesi günü ile başlayan haftada kutlanan Kütüphane Haftası’nda öğretmenler tarafından İlköğretim öğrencilerine “kitapsız yaşamak kör sağır dilsiz yaşamaktır sözünden hareketle bir konuşma planlayınız” şeklinde ödev verildiği dikkatimizi çekti.