Samsun Atatürk Parkı’ndaki Onur Anıtı’nın Mustafa Kemal Atatürk’ün Samsun’a 19 Mayıs 1919’da İlk Ayak Bastığı Noktaya Dikildiği İddiası Doğru Değil
Millî Mücadele’nin ilk adımının atıldığı Samsun’da, Mustafa Kemal Atatürk’ün anıtına yapılan çirkin saldırı ile birlikte köklü bir yanlış bilgi tekrar dolaşıma girdi.
Saldırıya uğrayan Onur Anıtı adlı Atatürk’ün atlı heykelinin Atatürk’ün Samsun’a ilk adım attığı yerde konumlandırıldığı yönündeki hatalı aktarımı içeren haber ve paylaşım örnekleri şöyle sunulabilir:
“Atatürk’ün 19 Mayıs 1919’da milli mücadeleyi başlatmak için Samsun’a ayak bastığı noktada, onur anıtı olarak bilinen “Atatürk Anıtı”na yapılan saldırı; 19 Mayıs heyecanıyla protesto edildi. Ülkemizin kurucusuna ve milli değerlerine kimse el uzatamaz! #Samsun #Samsunspor”
“Samsun’da skandal olay! Mustafa Kemal Atatürk’ün 19 Mayıs 1919’da kente ayak bastığı noktaya konulan anıta saldırı düzenlendi. Şahıslar Atatürk Anıtı’na halat bağlayıp araçla çekerek yıkmaya çalıştı.”
“1919 Atanın Samsuna ayak bastığı yere konulan onur ve mücadele anıtı saldırıya uğramış. Saldırganlar ayaklarından bağlayıp araçla çekerek yıkmaya çalışmış. İmamoğlunu balıkçıda yakalayan mobeselerden aynı hızla cevap bekliyoruz.. Bu topraklar sizin kadar hainini daha görmedi..”
“Kentin sembolü haline gelen Atatürk anıtı, Avusturyalı heykeltıraş Heinrich Krippel tarafından yapılarak 29 Ekim 1931 tarihinde Mustafa Kemal Atatürk’ün 19 Mayıs 1919 yılında Milli Mücadeleyi başlatmak için kente ayak bastığı noktaya konulmuştu. Yazıklar olsun adiler! #ATATÜRK 🇹🇷”
“Onur Anıtı, Samsun’un İlkadım ilçesindeki Atatürk Parkı’nda yer alan ve şehrin simgesi hâline gelen anıttır. Mustafa Kemal’in Samsun’a çıktığı noktaya dikilen anıt Kurtuluş Savaşı’nın başlangıcı sayılan bu anı simgelemektedir.”
Samsun’da saldırıya uğrayan söz konusu heykelin “Atatürk’ün şehre ilk adım attığı yer olduğu” iddiası doğru değil. Atatürk’ün Samsun’a adım attığı konuma İlk Adım Anıtı dikilmiştir. Onur Anıtı ise Atatürk’ün Samsun’a çıkışını simgelese de ilk adımın atıldığı konumda yer almamaktadır.
Samsun Atatürk Parkı’ndaki Onur Anıtı
Malumlarınız üzere Mustafa Kemal Atatürk’ün Millî Mücadeleyi başlatmak üzere 19 Mayıs 1919 tarihinde beraberindeki 18 silâh arkadaşıyla birlikte Samsun’a ayak basmıştı.
Samsun’un İlkadım ilçesindeki Atatürk Parkı’nda yer alan ve kentin sembolü haline gelen Atatürk anıtı da, Kurtuluş Savaşımızın başlangıcı sayılan bu anı simgelemektedir.
Bahse konu heykel, Heinrich Krippel tarafından 1928-1931 yılları arasında yapılmasının ardından 1931 yılında dikildiği Samsun Belediye Parkı’nda 15 Ocak 1932 tarihinde açılmıştı.
Heinrich Krippel ve ekibi, atölyede Onur Anıtı önünde, 1931
Onur Anıtı, Mustafa Kemal Atatürk’ün Millî Mücadeleyi başlatmak için Samsun’a ayak bastığı noktanın “simgesi”; ancak, heykelin bulunduğu yer tam olarak Atatürk’ün Samsun’a ilk adım attığı konum değil.
Fotoğraf: Murat Kobalas
Atatürk, 19 Mayıs 1919’da Bandırma Vapuru ile geldiği Samsun’a ilk adımını Tütün (Reji) İskelesi’ne atmıştı.
Samsun sahili açıklarına demir atan Bandırma Vapuru’ndan Atatürk ve beraberindeki heyeti, ilk olarak Havuzlu İsmail’in kullandığı sandalla Kurmay Binbaşı Mahmut Ekrem Bey karşılamıştı. Kurtuluş mücadelesini başlatacak Atatürk’ü karaya ise Karakaş Mustafa lakaplı kayıkçı çıkarmıştı. Atatürk ve arkadaşları, Samsun’da karaya ilk adımlarını Tütün (Reji) İskelesi’nden atmıştı.
Atatürk’ün 19 Mayıs 1919’da Bandırma Vapuru’ndan inerek kıyıya çıktığı daha sonra Merkez İskele adını alan Tütün İskelesi’nin bulunduğu yer, Samsun Limanı’nın yapımı esnasında 1959 yılında kayalarla doldurulmuştu.
Daha sonra dolgu alanına dönüşen Atatürk’ün ilk adımı attığı Tütün (Reji) İskelesi’ndeki Atatürk’ün ilk ayak bastığı yer tespit edilip buraya İlk Adım Anıtı dikilmişti.
Samsun’daki İlk Adım Anıtı
Atatürk’ün doğumunun 100. yılı anısına Samsun halkı tarafından Heykeltraş Hakkı Atamalı’ya 1981-1982 yılları arasında yaptırılan İlk Adım Anıtı Atatürk ve beraberindekilerin Samsun’a ilk ayak basışlarını simgelemektedir.
Görsel: Baki Sarısakal Samsun 1930’lu Yıllar Kıyıda aşağıdan yukarıya: Tütün (Reji) iskelesi, Park İskelesi, Şimendifer İskelesi
Onur Anıtı, tarihî Hükümet Konağı önündeki parkta yer almakta olup, yukarıdaki görselde görülebilecek olan (ikinci iskele) Park İskelesi hizasında yer almaktadır.
Günümüzde, Atatürk ve Silah Arkadaşlarının Samsun’a ayak bastığı Tütün İskelesi’nden Mantika/Mıntıka Palas (Gazi Müzesi) oteline kadar uzanan yol, Samsun Büyükşehir Belediyesi tarafından “Kurtuluş Yolu” olarak düzenlenmiş, inşa edilen temsilî Bandırma Vapuru’yla birlikte 19 Mayıs 2009 tarihinde ziyarete açılmıştı.
İlk Adım Anıtı’nın Atatürk’ün Samsun’a adım attığı gerçek lokasyonda yer aldığına dair Samsun’dan idarecilerin basına yansıyandemeçleri şu şekildeydi:
“Samsun Limanı’nda, Atatürk’ün 19 Mayıs 1919’da Bandırma Vapuru’ndan inerek kıyıya çıktığı iskelenin bulunduğu yer, Samsun Limanı’nın yapımı sırasında 1959’da kayalarla doldurulmuştur. Günümüzde sahilden içeride kalan bu iskelenin yerinin belli olması için bu anıtımız dikilmiştir ve 1969 yılında açılmıştır”
Onur Anıtı hakkında Samsun Valiliği şu bilgileri sunmuştu:
“Samsun’un simgesi sayılan bronz Atatürk heykeli, Samsun halkı tarafından Avusturyalı heykeltıraş H. Kriphel’e yaptırıldı. Heykel bir Alman vapuruyla 15 Teşrinisani 1931 günü Samsun’a getirildi. Vapurdan çıkarılan heykelle birlikte H. Kriphel ve Mayer isimli Viyanalı bir mühendis de Samsun’a gelmişlerdi: Gazi Heykeli’nin açılma töreni 15 Kânunusani 1932 Cuma günü saat 14’te büyük bir kalabalığın katılımıyla gerçekleşti.
Samsun’un Onur Anıtı olan bu heykelin kaidesiz yüksekliği 4.75 metre, kaideli 8.85 metre. Büyük bir kaide üzerinde şahlanan bir at üstünde, Atatürk, bütün heybeti ile görülüyor. Gururlu bir anlatımla batıya ve çok uzaklara dikilen bakışları azim dolu. Şahlanan atın üzerinde dimdik bir vücut oturmakta.
Bu oturuşta bir korkusuzluk ve Türklüğün gücü ifade ediliyor. Sert çelik bir kol kılıca uzanmış. Kaidenin yanlarında iki kabartma ve öteki yanlarında da yazılar var. Kabartmanın birinde, iskelede sandalın yanında mermi ve cephane taşıyan insanlar görülmekte. Arkalarında, bir de top arabasının bulunması, savaş anını canlandırdığını gösterir. Diğer kabartmanın ortasında Atatürk, tüm özellikleri ile dimdik, büyük bir zafer simgesi olarak durmakta.
Başı halka dönük ve halk ile el ele. Çevresi Türk Ulusu’nun yaşlısı, köylüsü, kentlisi ile dolu. Heykelin kaidesindeki yazılar ise şöyle: a) Vatanda Milli Mücadeleye başlamak için Gazi, 19 Mayıs 1919 tarihinde Samsun’a çıktı. b) Bu heykel, Samsun Vilayeti halkı tarafından 29 Birinci Teşrin 1931 tarihinde dikildi. “
“1981-1982 yılları arasında Heykeltıraş Hakkı Atamulu tarafından Atatürk’ün doğumunun 100. yılı anısına yapılmıştır. Atatürk’ün 19 Mayıs 1919’da Samsun’a ayak bastığı iskelenin olduğu yer, Samsun Limanının yapımı sırasında kayalarla doldurulmuştur. Günümüzde kıyıdan 250m içeride kalan bu iskelenin yerinin belli olması için bu anıt dikilmiştir. Dayanışmayı simgeleyen bu anıt, taş blok kaide üzerinde bulunmaktadır. Kaidenin merkezinde üniformalı Atatürk ve kumandanlar görülmektedir. Anıtın iki ucundaki heykeller ise gençliği simgelemektedir.”
