“Sporla Üreme”deki “Spor”un Anlamının Belirli Ölçüde Fiziksel Güç ve Beceri Gerektiren Yarışmalı ve Eğlenceli Etkinlikler Olarak Tanımlanan Spora Dayandığı İddiası Doğru Değil
Çiçeksiz bitkilerin ve bazı tek hücreli hayvanların üreme şekli olan “spor”un kökeninin fiziksel etkinlik anlamına gelen “spor” kelimesine dayandığı iddiası doğru değil. “Belirli ölçüde fiziksel güç ve beceri gerektiren yarışmalı ve eğlenceli etkinlikler” olarak tanımlanan “spor” kelimesi, eşeysiz üreme biçimi olan “spor” ile aynı anlam ve kökene sahip değil.
19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve “Spor” Bayramı’nda, canlılarda görülen eşeysiz üreme biçimlerinden biri olan “sporla üreme” konusunu hatırlayalım…
Çiçeksiz bitkilerin üreme yöntemi olan spor ile hareket, egzersiz anlamına gelen spor kelimeleri Türkçemizde aynı şekilde yazıldığı için aynı kökene sahip olduğunu sananlar mevcut.
Abdurrahman Dilipak’ın “spor”ları birbirine karıştırdığı Yeni Akit’te 4 Aralık 2018 tarihli “Koç, spor, vesaire..” başlıklı yazısıyla örnekleyecek olursak:
"Spor yapacaktık, onlara göre sağlıklı yaşamak için. Spor aslında Biyolojide “Bitkilerin ya da bir hücreli hayvanların çok özelleşmiş olan ve yaşamın sürekliliğini sağlayan üreme yeteneğindeki hücrelere verilen ad” idi.. Aslında “Sporla üreyen bitkiler”, bitkilerin en ilkel bölümünü oluşturuyorlardı. Batı “Cultur”una göre, “İnsanın doğal yaşam biçimini/forumu”nu korumak için spor yapması gerekiyordu."
Halbuki, bahse konu “spor” kelimelerinin kökenleri ve anlamları birbirinden farklı.
“Bedeni veya zihni geliştirmek amacıyla kişisel veya toplu olarak gerçekleştirilen, bazı kurallara göre uygulanan hareketlerin tümü” anlamına gelen spor kelimesi Türkçeye Fransızca/İngilizce “sport” sözcüğünden geçmiştir. “Sport” kelimesinin kökeni ise Orta Çağ Fransızcasında “eğlence, fiziksel ve zihinsel zevk” ve “dağıtmak, birbirinden ayırmak” anlamına gelen “disport”, “desporter”, “deporter” kelimelerinin ilk hecesinin düşmesine dayanmaktadır.
“Çiçeksiz bitkilerde üreme organı” ve “Bir hücreli hayvanların çok özelleşmiş olan üreme hücresi” anlamına gelen “spor” ise Fransızca “spore” kelimesinden gelmektedir. Dilimize Fransızca “spore” kelimesinden geçen bu ifade ise kökenini Latince ve Yunanca “spora”dan almaktadır.
Nişanyan Sözlük, spor kelimesinin anlamları için şu açıklamayı sunmuş:
“Fransızca sport “oyun amacıyla yapılan beden eğitimi” sözcüğünden alıntıdır. Bu sözcük İngilizce aynı anlama gelen sport sözcüğünden alıntıdır. Bu sözcük Eski Fransızca desport “oyalanma, eğlence, oyun” sözcüğünden türetilmiştir. Bu sözcük Eski Fransızca desporter “yükten kurtulmak, rahatlamak” fiilinden türetilmiştir. Bu fiil Eski Fransızca porter “yük taşımak” fiilinden de+ ön ekiyle türetilmiştir.”
“Modern anlamı İngilizcede oluşmuş ve diğer dillere İngilizceden alınmıştır. Ancak Türkçe telaffuz Fransızcayı taklit eder.”
“Fransızca spore “çiçeksiz bitkilerin tohumu” sözcüğünden alıntıdır. Bu sözcük Eski Yunanca spōrá σπωρά “tohum ekme, saçma” sözcüğünden alıntıdır. Bu sözcük Eski Yunanca speírō, spōr- σπείρω, σπωρ- “tohum ekmek, saçmak” fiilinden türetilmiştir.”
* Tespit: memed birino