BRICS Nedir?
BRICS, Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin, Güney Afrika Cumhuriyeti, Mısır, Etiyopya, İran ve Birleşik Arap Emirlikleri’nden oluşan bir gayrı-resmi milletlerarası platformdur. İlk olarak Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin’in katılımıyla BRIC adıyla örgütlenen girişim, 2010 yılında Güney Afrika’nın katılımıyla BRICS’e dönüşmüştür. Bu dört yükselen piyasa ekonomisinin adı bir kısaltma olarak ilk kez Goldman Sachs analisti Jim O’Neill’in 2001 yılında Global Economics Paper’da yayımlanan “Dünya Daha İyi Ekonomik BRICs’e İhtiyaç Duyuyor” (“The World Needs Better Economic BRICs”) başlıklı makalesinde kullanılmıştır. Bu aşamadan sonra, BRIC / BRICS kısaltması, ekonomik gücün G7 ülkelerinden yükselen ekonomilere yönelişiyle birlikte anılmaya başlanmıştır. Dünya nüfusunun yaklaşık % 40’ını temsil eden, küresel ekonomik üretiminin üçte birini temsil eden BRICS ülkeleri, uluslararası alanda artan ekonomik etkileri, büyüklükleri ve potansiyelleri nedeniyle dikkat çekmektedir. 22-24 Ağustos 2024 tarihlerinde Johannesburg’da düzenlenen BRICS Zirvesi’nde 2010 yılından sonra ilk kez bloğu genişletme kararı alındı. Arjantin, Suudi Arabistan, Mısır, Etiyopya, İran ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) üyeliğe davet edildiği duyuruldu. Mısır, Etiyopya, İran ve BAE birliğe katılımını teyit etti. Suudi Arabistan henüz BRICS üyeliğini teyit etmemekle birlikte grubun toplantılarına katılmaktadır. Arjantin’in kendisine yapılan çağrıdan sonra üyelik davetini reddettiği bildirildi. BRICS, yıllık zirve toplantılarıyla ve diğer düzenli etkinliklerle işleyen bir kurumsal yapının olduğu bir ittifaktır. Zirve toplantılarında liderler, stratejik konuları tartışmakta ve işbirliği anlaşmalarını imzalamaktadır. BRICS Liderler Zirveleri gündemleri, bir önceki dönem başkanlığının gündemi üzerine inşa edilip, yıl boyunca teknik düzey çalışmaların ardından Bakan düzeyinde uzlaşının ardından şekillenmektedir. BRICS ülkeleri arasındaki işbirliği, ekonomik, politik ve sosyal alanlarda güçlendirmeyi hedeflemektedir. Bu amaçla, düzenli olarak BRICS zirveleri düzenlenmekte ve liderler arasında diyalog ve işbirliği sağlanmaktadır. Bu zirveler, ülkeler arasındaki ticaretin ve yatırımların artırılmasını, finansal işbirliğini, bilim ve teknoloji transferini, tarım alanında işbirliğini ve diğer alanlarda ortak projelerin geliştirilmesini teşvik etmektedir.
|
16. BRICS Liderler Zirvesi, 22-24 Ekim 2024 tarihleri arasında Rusya Federasyonu’na bağlı Tataristan Cumhuriyeti’nin Kazan şehrinde düzenlendi.
Zirve, Hindistan’ın, Pakistan ile yakın diplomatik ve stratejik ilişkileri nedeniyle Türkiye’nin BRICS üyeliğini reddettiği iddiasıyla dikkat çekti.
İddiayı gündeme taşıyan Bild’in “Erdoğan’ın BRICS rüyası paramparça oldu” (“Erdogans BRICS-Traum zerplatzt“) başlıklı 24 Ekim 2024 tarihli haberinde eski diplomat Sinan Ülgen’in Türkiye’nin BRICS üyeliğinin Hindistan tarafından engellendiği, zirvede bu konuda oylama bile yapılmadığı yorumuna yer verildi.
Daniel Bellut imzalı bahse konu Bild haberinden ilgili kısmın Almancadan Türkçemize çevirisi şu şekilde:
Ankara gerçekten Vladimir Putin’in (72) BRICS ittifakına katılmak istiyor ! Ama öncelikle Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın (70) bu hayali gömmesi gerekiyor .
Erdoğan hükümeti, 16. BRICS zirvesi ( Brezilya, Rusya , Hindistan , Çin ve Güney Afrika’yı temsil eden kurucu devletler ) öncesinde devletler birliğine başvuruda bulundu. AMA: Zirvenin ikinci gününde heyecanla beklenen basın toplantısında bu konu çok sessiz tutuldu.
Türk başvurusu Batılı ortaklarını kızdırdı; sonuçta Türkiye bir NATO üyesi ve transatlantik ittifak Putin’in düşmanı.
ABD düşünce kuruluşu “Carnegie Uluslararası Barış Vakfı”nda Türk dış politikası uzmanı olan Sinan Ülgen, oylama bile yapılmadığını söylüyor.
Hindistan Erdoğan’ın hayalini yıktı
Türk eski diplomat BILD’e Hindistan’ın Hindistan’ın BRICS’e katılmasını engellediğini söyledi. Gerekçe: Ankara’nın düşman Pakistan’la iyi ilişkileri! Ancak BRICS’e katılmak oybirliği gerektirdiğinden Türkiye’nin katılımının hiçbir şansı olmayacaktı.
BRICS bloğuna son olarak İran, Mısır, Etiyopya, Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan katıldı. Türkiye, Azerbaycan ve Malezya resmi olarak üyelik başvurusunda bulundu.
︎ Ülgen’e göre yakın zamanda genişleme olmayacak. “Başka bir genişleme dalgasına karşı olan birçok ülke var.”
Söz konusu haberde yorumuna yer verilen eski Dışişleri Bakanlığı çalışanı olan, Brüksel’deki Carnegie Europe’da misafir araştırmacı olarak görev yapan, İstanbul merkezli Ekonomi ve Dış Politika Araştırmalar Merkezi’nin (EDAM) direktörü Sinan Ülgen ise sosyal medya hesabında yaptığı açıklamada Bild haberinde BRICS genişlemesi konusunda nüanslara yer verilmediğini, Hindistan’ın Türkiye’nin BRICS üyeliğine mesafeli olduğunu, BRICS’in genişlemesi konusunda mutabakat bulunmadığını, zirvede Türkiye’nin üyeliğine ilişkin bir oylama yapılmadığını belirtti.
Ülgen’in açıklaması şu şekilde:
Sinan Ulgen (@sinanulgen1): “BRICS konusunda Bild’e mülakat verdim ama çıkan haber nüanslara yer vermemiş. Hindistan gerçekten de Türkiye’ye mesafeli ama veto etmesine gerek kalmadı. Konu oylanmadı. Hindistan’ın yanısıra birçok ülke daha, hızlı bir genişlemeye karşılar. O konuda daha mutabakat yok.”
BRICS konusunda Bild’e mülakat verdim ama çıkan haber nüanslara yer vermemiş. Hindistan gerçekten de Türkiye’ye mesafeli ama veto etmesine gerek kalmadı. Konu oylanmadı. Hindistan’ın yanısıra birçok ülke daha, hızlı bir genişlemeye karşılar. O konuda daha mutabakat yok.
— Sinan Ulgen (@sinanulgen1) October 24, 2024
Kazan BRICS Zirvesi Bildirgesi‘nde genişleme, Türkiye’nin üyeliği konusunda bir ifade yer almadı.
Cumhurbaşkanlığı kaynakları, Kazan’daki BRICS Zirvesi gündeminde herhangi bir genişleme görüşmesinin olmadığını duyurdu. Ayrıca, Hindistan’ın Türkiye’nin üyeliğini engellediğine dair haberin asılsız olduğunu belirterek, Türkiye’nin de aralarında bulunduğu 13 ülkenin BRICS’in “ortak” (“partner”) yapısına eklendiğini kaydetti.
Zirvede, Türkiye’nin BRICS üyeliğinin Hindistan’ın vetosuyla reddedildiği iddiası İletişim Başkanlığınca yalanlandı.
“Bazı basın yayın organlarında yer alan, “Türkiye’nin BRICS’e üyeliği Hindistan tarafından engellendi” iddiası doğru değildir. Rusya’ya bağlı Tataristan Cumhuriyeti’nin başkenti Kazan’da düzenlenen ve Cumhurbaşkanımız Sn. Recep Tayyip Erdoğan’ın katıldığı BRICS Zirvesi kapsamında düzenlenen Genişletilmiş Liderler Oturumu’nda diğer ülkelerin üyelik süreci gündeme gelmemiştir. Zirvede BRICS topluluğunun genişlemesiyle ilgili süreç ele alınmamıştır. Dolayısıyla Hindistan’ın Türkiye’nin BRICS üyeliğine engel olduğu iddiası gerçeği yansıtmamaktadır. Resmi kaynaklar dışında yapılan açıklamalara itibar etmeyiniz.”
Bazı basın yayın organlarında yer alan, “Türkiye’nin BRICS’e üyeliği Hindistan tarafından engellendi” iddiası doğru değildir.
Rusya’ya bağlı Tataristan Cumhuriyeti’nin başkenti Kazan’da düzenlenen ve Cumhurbaşkanımız Sn. Recep Tayyip Erdoğan’ın katıldığı BRICS Zirvesi kapsamında… pic.twitter.com/KlQbcOyIHo
— Dezenformasyonla Mücadele Merkezi (@dmmiletisim) October 24, 2024
Hint makamları da Euronews Türkçe’ye yolladıkları bilgi notuyla Türkiye’nin BRICS üyeliğinin Pakistan ile iyi ilişkilerinden ötürü Hindistan tarafından veto edildiği iddiasını yalanladı.
BRICS’in Genişleme Çalışmaları
2006 yılında Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin tarafından kurulan ve Güney Afrika’nın 2011 yılında katıldığı BRICS’in üye sayısı 2024 yılında Mısır, Etiyopya, İran ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) katılımıyla 9’a yükseldi.
22 Ağustos 2023 günü düzenlenen 15. BRICS Zirvesi’nde Arjantin, Mısır, Etiyopya, İran, Suudi Arabistan ve BAE’nin 1 Ocak 2024’ten itibaren gruba katılması için davette bulunulması konusunda mutabakata varılmıştı. Suudi Arabistan BRICS üyeliğini henüz teyit etmese de toplantılara katılım sağlarken, Arjantin üyelik davetini reddetti.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Dışileri Bakanı Hakan Fidan, 2024 Eylül ve Ekim aylarında BRICS üyeliğine Türkiye’nin olumlu bakışını yansıtan açıklamalarda bulundu.
Türkiye’nin yanı sıra Azerbaycan, Bangladeş, Belarus, Bolivya, Küba, Myanmar, Nijerya, Suriye, Sri Lanka, Tayland ve Zimbabve BRICS’e üye olarak katılma isteklerini beyan etti.
BRICS’in ilave ülkelerin katılımıyla genişlemesi gündemdeki yerini koruyor. Ancak, BRICS ülkeleri arasında genişlemenin yapısı ve hızı konusunda henüz bir mutabakat olmadığı biliniyor.
2024 Kazan Zirvesi’nde BRICS yapısında “ortak (partner) ülke” statüsü oluşturuldu.
“Ortak ülke” statüsü ile BRICS üyesi olmayan Türkiye, Endonezya, Cezayir, Belarus, Küba, Bolivya, Malezya, Özbekistan, Kazakistan, Tayland, Vietnam, Nijerya, Uganda BRICS faaliyetlerine katılma ve yakın işbirliği imkânı tanındı.
— BRICS News (@BRICSinfo) October 24, 2024
Geçmişte BRICS parası sanılan sembolik banknota ve BRICS ülkelerinin ortak para birimine geçtiği iddiasını ele almıştık.