Anayasamızın Siyasî Haklar ve Ödevler bölümündeki 66. maddede Türk vatandaşlığının kanunda belirtilen koşullar altında kaybedilebileceği belirtilmiştir:
“MADDE 66- Türk Devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türktür.
Türk babanın veya Türk ananın çocuğu Türktür. (Mülga ikinci cümle: 3/10/2001-4709/23 md.) (…)
Vatandaşlık, kanunun gösterdiği şartlarla kazanılır ve ancak kanunda belirtilen hallerde kaybedilir.
Hiçbir Türk, vatana bağlılıkla bağdaşmayan bir eylemde bulunmadıkça vatandaşlıktan çıkarılamaz.
Vatandaşlıktan çıkarma ile ilgili karar ve işlemlere karşı yargı yolu kapatılamaz.”
Adı geçen Kanun hükümleri uyarınca Türk vatandaşlığı, izin almak, seçme hakkı ya da kaybettirilmek suretiyle yitirilebilmektedir.
Bir Türk vatandaşının talebi üzerine Bakanlık kararı ile başka bir devlet vatandaşlığına geçmek için Türk vatandaşlığından çıkmak için izin verilebilmektedir.
Türk vatandaşlığından çıkma izni almak isteyenler kişiler bizzat yurt dışında; dış temsilciliklerimize, yurt içinde; il nüfus ve vatandaşlık müdürlüklerine müracaat etmeleri gerekmektedir.
5901 sayılı Kanun’un Türk vatandaşlığından çıkma başlıklı maddesine göre Türk vatandaşlığından çıkmak için izin isteyenlere aşağıdaki şartları taşımaları hâlinde İçişleri Bakanlığınca çıkma izni veya çıkma belgesi verilebilir:
a) Reşit (18 yaşından büyük) ve ayırt etme gücüne sahip olmak,
b) Yabancı bir devlet vatandaşlığını kazanmış olmak veya kazanacağına ilişkin inandırıcı belirtiler bulunmak,
c) Herhangi bir suç veya askerlik hizmeti nedeniyle aranan kişilerden olmamak, (Askerliğinertelenmiş olması/yapılmış olması/yapılmış sayılması veya bu yükümlülükten muaf olunması gerekmektedir)
d) Hakkından herhangi bir mali ve cezai tahdit bulunmamak.
Türk vatandaşlığından çıkmak isteyen kişinin bahsi geçen şartları birlikte taşıması gerekmektedir. Bu şartlardan birinin dahi eksik olması hâlinde Türk vatandaşlığından çıkma kararının alınması mümkün değildir.
Türk vatandaşlığından çıkmak isteyen kişi, öncelikle yabancı bir devletin vatandaşlığına geçmeli ya da başka bir devletin vatandaşlığını elde edeceğine dair güçlü delilleri olmalıdır.
Çıkma belgesi, verilen izne dayanılarak veya önceden yabancı bir devlet vatandaşlığını kazandığını belgeleyenler adına düzenlenen belgedir.
5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununun 27 nci maddesinin 1 inci fıkrası “Çıkma belgesinin ilgiliye imza karşılığı teslimi ile Türk vatandaşlığı kaybedilir. Türk vatandaşlığını kaybeden kişilerin nüfus aile kütüklerindeki kayıtları kapatılır ve kayıp tarihinden itibaren yabancı muamelesine tabi tutulurlar.” hükmündedir.
Kanun hükümlerine göre, Türk vatandaşlığından çıkma izni verilmesi, Türk vatandaşlığının kaybedildiği ya da kaybedileceği anlamına gelmez.
Yabancı devlet vatandaşlığının kazanıldığına dair belgenin, Türk vatandaşlığından çıkma izni başvurusunda bulunulan makama (dış temsilcilik ya da valilik) ibraz edildiğinde imza karşılığında Türk vatandaşlığından çıkma belgesi teslim edilir.
Türk vatandaşlığından çıkma belgesinin imza karşılığı teslim alınması halinde Türk vatandaşlığı kaybedilmektedir.
5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununun 46’ncı maddesine dayanılarak hazırlanan Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik hükümleri gereğince Türk vatandaşlığından çıkma izni almak isteyenler müracaat makamlarına (başvuru makamlarından temin edilebilen) isteği belirten form dilekçe ve uyrukluğuna geçmek istenilen devlet vatandaşlığının kazanıldığına ya da o ülke vatandaşlığına alınacağına ilişkin teminat belgesinin onaylı Türkçe tercümesi ile başvurmalıdır.
Örneğin Almanya’da Türk vatandaşlığından çıkma izin başvurusu için, Alman makamlarından alınacka teminat belgesi (Einbürgerungszusicherung), veya Alman vatandaşlığına sahiplik söz konusuysa Alman vatandaşlık Belgesi (Einbürgerungsurkunde), pasaport, nüfus cüzdanı, harç ve 1 fotoğraf ile diplomatik temsilciliklere şahsen başvuru yapılması gerekmektedir.
Türk vatandaşlığından çıkma izni işlemleri en geç 3 ay içerisinde sonuçlanmaktadır.
Vatandaşlık iptal işlemleri E-Devlet üzerinden Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü’nün Türk Vatandaşlığını Kaybetme Ön Başvurusu ve Takibi başlıklı sayfasından takip edilebilir.
Türk vatandaşlığından çıkma izin ve çıkma belgeleri karar tarihinden itibaren iki yıl geçerli olup, söz konusu belgeleri teslim almak üzere pasaport ve nüfus cüzdanıyla veya T.C. kimlik kartı ile online randevu alınarak diplomatik temsilciliklere başvurulması gerekmektedir.
Sosyal medya platformlarında farklı sosyal medya kullanıcılarının “Türk vatandaşlığından çıkma belgesi” başlıklı belgeyi içeren aynı görseli vatandaşlıktan ayrıldığı iddiasıyla paylaştığı görülüyor.
Örneğin:
Voltaire (@voltaireyim): “3 senelik uğraşlarımın sonucunda sonunda başardım. Yarışmacı arkadaşlara başarılar diliyorum…”
3 senelik uğraşlarımın sonucunda sonunda başardım.
Söz konusu görselin kaynağı 30 Temmuz 2024 günü FETÖ’ye müzahir bir sosyal medya hesabından yapılan paylaşım.
Mert (@MERTAVERS3): “Bugün benim için büyük gün. 3 senedir konsolosluklarla, mahkemelerle uğraşa uğraşa sonunda virüs gibi bulaşan TC vatandaşlığından kurtuldum. Elin Arap’ı 1 ev alınca hemen vatandaş oluyor, kurtulmaya kalkarsan süründürüyorlar. Virüsten beter. Kapmak kolay, kurtulmak zor. Bundan sonra yalnız US vatandaşıyım. GOD BLESS AMERICA “
Bugün benim için büyük gün.
3 senedir konsolosluklarla, mahkemelerle uğraşa uğraşa sonunda virüs gibi bulaşan TC vatandaşlığından kurtuldum. Elin Arap’ı 1 ev alınca hemen vatandaş oluyor, kurtulmaya kalkarsan süründürüyorlar. Virüsten beter. Kapmak kolay, kurtulmak zor.… pic.twitter.com/fRw1BuRchZ
Türk vatandaşlığı, seçme hakkıyla da kaybedilebilmektedir.
Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 34. maddesine göre, Türk vatandaşlığını aşağıda belirtilen nedenlerle kazanmış olan ve ergin olmalarından itibaren üç yıl içinde Türk vatandaşlığından ayrılmak üzere yazılı bildirimde bulunan kişiler Türk vatandaşlığından ayrılabilirler:
a) Ana ya da babadan dolayı soy bağı nedeniyle doğumla Türk vatandaşı olanlardan yabancı ana veya babanın vatandaşlığını doğumla veya sonradan kazananlar,
b) Ana ya da babadan dolayı soy bağı nedeniyle Türk vatandaşı olanlardan doğum yeri esasına göre yabancı bir devlet vatandaşlığını kazananlar,
c) Evlat edinilme yoluyla Türk vatandaşlığını kazananlar,
ç) Doğum yeri esasına göre Türk vatandaşı oldukları halde, sonradan yabancı ana veya babasının vatandaşlığını kazananlar,
d) Herhangi bir şekilde Türk vatandaşlığını kazanmış ana veya babaya bağlı olarak Türk vatandaşlığını kazananlar.
Vatandaşlığın kaybı ilgili kişiyi vatansız kılacak ise seçme hakkı kullanılamaz.
İlaveten, Türk vatandaşlığından çıkarılma ve vatandaşlığın iptali de söz konusudur.
5901 sayılı Kanun’un 31. maddesi uyarınca Türk vatandaşlığını kazanma kararı; ilgilinin yalan beyanı veya vatandaşlığı kazanmaya esas teşkil eden önemli hususları gizlemesi sonucunda vuku bulmuş ise kararı veren makam tarafından iptal edilebilmektedir.
Kanunda sayılan eylemlerde bulundukları tespit edilen kişilerin Türk vatandaşlığının yetkili makam kararıyla resen kaybettirilebilmektedir.
Adı geçen Kanun’un Türk vatandaşlığını kaybettirme hakkındaki 29. maddesi şu şekildedir:
MADDE 29 –
(1) Aşağıda belirtilen eylemlerde bulundukları resmi makamlarca tespit edilen kişilerin Türk vatandaşlığı Cumhurbaşkanı kararı ile kaybettirilebilir.
a) Yabancı bir devletin, Türkiye’nin menfaatlerine uymayan herhangi bir hizmetinde bulunup da bu görevi bırakmaları kendilerine yurt dışında dış temsilcilikler, yurt içinde ise mülki idare amirleri tarafından bildirilmesine rağmen, üç aydan az olmamak üzere verilecek uygun bir süre içerisinde kendi istekleri ile bu görevi bırakmayanlar.
b) Türkiye ile savaş halinde bulunan bir devletin her türlü hizmetinde Cumhurbaşkanının izni olmaksızın kendi istekleriyle çalışmaya devam edenler.
c) İzin almaksızın yabancı bir devlet hizmetinde gönüllü olarak askerlik yapanlar.
(2) (Ek: 2/1/2017 – KHK-680/75 md.; Aynen kabul: 1/2/2018-7072/73 md.) 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 302 nci, 309 uncu, 310 uncu, 311 inci, 312 nci, 313 üncü, 314 üncü ve 315 inci maddelerinde yazılı suçlar nedeniyle hakkında soruşturma veya kovuşturma yürütülen ve yabancı ülkede bulunması nedeniyle kendisine ulaşılamayan vatandaşlar, bu durumun soruşturma aşamasında Cumhuriyet savcısı veya kovuşturma aşamasında mahkeme tarafından öğrenilmesinden itibaren bir ay içinde vatandaşlıklarının kaybettirilmesi amacıyla Bakanlığa bildirilir. Bakanlıkça Resmî Gazetede yapılan yurda dön ilanına rağmen üç ay içinde yurda dönmemeleri halinde, bu kişilerin Türk vatandaşlıkları Cumhurbaşkanı kararıyla kaybettirilebilir.
Türk vatandaşlığının kaybettirilmesi Bakanlar Kurulu kararının Resmi Gazete’de yayımlandığı tarihten itibaren hüküm ifade etmektedir.
Kaybettirme kararları şahsidir, ilgilinin eş ve çocuklarına tesir etmemektedir.
