Mahmut Erdem’in TÜİK’in Kötü Gelen Büyüme Verilerini Gecikmeli Açıkladığı İddiası Doğruyu Yansıtmıyor

Yeni Mesaj Gazetesindeki “Yabancı Para Büyütmez” başlıklı 7 Eylül 2019 tarihli yazısında Mahmut Erdem, Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYH) verilerini açıklama takviminde değişikliğe giderek 2019 yılı büyüme verilerini gecikmeli açıkladığını öne sürmüş:

"Hasbelkader iyi çıkan herhangi bir veriyi alelacele mümkünse gününden önce açıklayan iktidar, Nisan-Haziran dönemi büyüme verilerini 2 ay gecikmeli açıkladı."

Mahmut Erdem’in beklenenden kötü gelen büyüme verilerinin 2 ay gecikmeli açıklandığına yönelik iddiası gerçek dışı. TÜİK tarafından takip edilen veri yayın programı incelendiğinde, iddianın aksine büyüme verisi yayın tarihinin öne çekildiği görülmektedir.

TÜİK, 5429 sayılı Türkiye İstatistik Kanunu hükümleri gereği Resmi İstatistik Programını hazırlamakta ve Ulusal Veri Yayımlama Takvimi kapsamında ürettiği resmi istatistikleri yayımlayacağı tarih ve saatleri “Yılı Ulusal Veri Takvimi” duyurusuyla önceden ilan etmektedir. TÜİK, GSYH verisini gelir, harcama ve üretim yöntemleriyle cari fiyatlarla ve hacim değerleriyle 3 aylık ve yıllık bazda açıklamaktadır. GSYH verilerinin birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü çeyrekler bazında dönemsel olarak ve yıllık olarak ne zaman açıklanacağı resmî istatistik programında duyurulmaktadır.

Dönemsel hesaplamalar şu takvime göre yayımlanmaktadır:

• I. Dönem: 30 Haziran (t+70)
• II. Dönem: 10 Eylül (t+70)
• III. Dönem: 10 Aralık (t+70)
• IV. Dönem: 31 Mart (t+90)

TÜİK, dönemli GSYH hesaplamalarını 1995 Avrupa Hesaplar Sistemi (ESA95) ve Birleşmiş Milletler tarafından yayımlanan 1993 Ulusal Hesaplar Sistemine (SNA93) göre yürütmektedir. AB üyesi ülkeler için geçici dönemsel verilerin yayımlanma takvimi t+70 gün olarak belirlenmiştir. TÜİK’in yayımladığı geçici verilerin belirtilen zamanlılığa uygun olarak yayımlandığı görülmektedir.

Çeyrekler halinde dönemsel GSYH hesaplarının ne zaman açıklanacağına dair süre 2019 yılında değişikliğe uğramış ve istatistiği açıklama için beklenen sürede 10 günlük düşüş gerçekleştirilmiştir. 2019 yılına değin, birinci, ikinci ve üçüncü çeyrek hesaplarını referans dönem bitiminden 70 gün sonra yayımlanmakta iken dördüncü çeyrek verisi 90 gün sonra yayımlanmaktaydı. 2019 birinci çeyrekten itibaren üç aylık GSYH verisinin referans dönem bitiminden mümkün olan en kısa sürede yayımlanması şeklindeki EuroStat tavsiyeleri doğrultusunda yayım tarihi on gün öne çekilerek tüm çeyreklere ilişkin GSYH verisinin referans dönem bitiminden 60 gün sonra yayımlanması kararı alınmıştır. Bu bağlamda TÜİK, 2019 yılı Nisan – Haziran ayları arasını kapsayan 2. çeyreğe dair büyüme verilerini 2 Eylül 2019 tarihinde, yani ilgili dönemin bitiminden 62 gün sonra açıklamıştır. 2018 yılı Nisan – Haziran arası dönemi içeren 2. çeyrek büyüme verisi ise ilgili referans dönemin sona ermesinin 70 gün sonrasında 10 Eylül 2018 tarihinde ilân edilmişti. 2018 yılı Ekim – Aralık aylarını kapsayan son çeyrek büyüme verisi, ilgili referans dönemin bitiminden 70 gün sonra 11 Mart 2019 tarihinde duyurulmuştu.

Hülasa, TÜİK’in ekonomik aktivite verilerini açıklama takviminde geciktiği iddiası gerçek dışı görünüyor. İddianın tersine, GSYH verilerinin açıklanması sürecinde 10 günlük kısaltma gerçekleşmiştir.

İlave: Şeref Oğuz da Sabah’taki 12 Haziran 2013 tarihli “OVP Statükonun oyunu” başlıklı yazısında bu yanlış bilgiye gelişmiş ülkelerin yılın ikinci çeyreğine ilişkin milli gelir bilgilerini açıklarken TÜİK’in milli gelirin ilk çeyrek bilgilerini hesap etmekte olduğunu iddia ederek yer vermişti.