(2020/2021 Pazarlama Yılında) Nişasta Bazlı Şeker Kotasının (% 2,5’ten % 5’e Yükseltilerek) % 100 Artırıldığı İddiası Doğru Değil

Yanlış İddia

 

5 Haziran 2021 günü Resmi Gazete’de yayımlanan yönetmeliklerin ardından nişasta bazlı şeker (NBŞ) kotasının seviyesinin  artırıldığı yönünde basına ve sosyal medyaya yansıyan iddia gerçeği yansıtmıyor.

NBŞ’nin % 2,5’ten % 5’e artırıldığı iddiası bazı haber kuruluşlarınca şöyle ileri sürülmüştü:

 

Nişasta bazlı şekerlerin kotası yüzde 100 artırılarak, yüzde 2.5’dan yüzde 5’e çıkarıldı.

 

Şeker Kotalarının Düzenlenmesi ve Uygulanmasına ilişkin yönetmelik Resmi Gazete’de yayımlandı.

 

Yönetmelikte nişasta bazlı şekerlerin kotası yüzde 2.5’dan yüzde 5’e çıkarıldı.

 

Cumhurbaşkanı bu kotayı yüzde 50 düşürme ve artırmaya yetkili olacak. Bilindiği üzere nişasta bazlı şekerlerin kotası 2018 yılında önce yüzde 10’dan yüzde 5’e bir yıl sonra da yüzde 2,5’a düşürülmüştü. 2002’deki yönetmelik yürürlükten kaldırıldı Diğer yandan 2002 yılında uygulamaya konulan, şeker kotalarının düzenlenmesine ilişkin yönetmelikte yürürlükten kaldırıldı.

 

nişasta bazlı şeker kotası %100 artırıldı

 

Gıda Dedektifi adlı girişim bu iddiayı şöyle aktarmıştı:

“Nişasta bazlı şekerlere karşı mücadelede geri adım atıldı; Nişasta bazlı şeker kotası %100 oranında artışla yeniden %5 düzeyine çıkartıldı! Bu karar sonrasında ürünlerde glikoz-fruktoz şurubu kullanımı yeniden artacaktır.”

 

nişasta bazlı şeker kota oranı arttı

 

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın gelecek günlerde ABD Başkanı Joe Biden ile gerçekleştireceği görüşme öncesinde NBŞ indiriminin bir “hediye” olarak sunulduğu öne sürülmüştü.

 

“Biden’a büyük hediye! Sn Erdoğan “zehir’ dediği NBŞ (nişasta bazlı şeker) kotasını yüzde yüz arttırdı. NBŞ firmalarına yüzde elli Glikoz şartı da kaldırıldı. Türkiye’de NBŞ tekelini elinde bulunduran Cargill ve Amylum ABD şirketleri kazandı! Türk halkı sağlığından kaybetti…”

 

nbs kotası yüzde yüz artırıldı

 

Ancak, nişasta bazlı şeker kotasının (%2,5’ten %5’e çıkarılarak) % 100 artırıldığı iddiası gerçeği yansıtmıyor.

5 Haziran 2021 tarihinde yayımlanan Şeker Kotalarının Düzenlenmesi ve Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik’in etkisiyle bu yanlış algının oluştuğu anlaşılıyor. Bu nedenle, öncelikle Tarım ve Orman Bakanlığı’nın yanıtını, ardından ilgili yönetmelik hükümlerini aktararak mevzuyu vuzuha kavuşturalım…

Tarım ve Orman Bakanlığı, NBŞ kotasının artırıldığı iddiasını yayımladığı açıklamayla tekzip etmişti.

Bakanlığın NBŞ kotasının yüzde 5’e çıkarılmasının söz konusu olmadığını, yüzde 2,5’lik kota uygulamasının devam ettiğini aktardığı kamuoyu duyurusu şu şekildeydi:

 

Bazı basın-yayın organlarında 5 Haziran’da yayımlanan Şeker Kotalarının Düzenlenmesi ve Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik gerekçe gösterilerek daha önce yüzde 2,5 olarak uygulanan nişasta bazlı şeker (NBŞ) kotalarının yüzde 5’e yükseltildiğine dair gerçeği yansıtmayan haberlere yer verildiği görülmüş, iddialar üzerine aşağıdaki açıklamanın yapılması gerekli görülmüştür.

 

Nişasta Bazlı Şeker kotalarının ne kadar olacağı 4634 sayılı Şeker Kanunu ile düzenlenmiştir. Ayrıca, Cumhurbaşkanı kararıyla NBŞ kotaları yüzde 50 artırılabilmekte ve azaltılabilmektedir.

 

NBŞ kotaları, 20 Mart 2021 tarihli Cumhurbaşkanı Kararı ile ülke toplam kotasının yüzde 2,5’i olarak belirlenerek yüzde 50 azaltılmıştır. Ayrıca tahsis edilen kotaların en az yüzde 50’sinin glukoz olarak kullanılması hükme bağlanmıştır.

 

5 Haziran’da yayımlanan yönetmelik ile bu kotalara ilişkin yeni bir düzenleme getirilmemiştir.

 

Netice itibarıyla basın yayın organlarında iddia edildiği gibi NBŞ kotasının yüzde 5’e çıkarılması söz konusu değildir. NBŞ kotalarındaki yüzde 2,5’lik kota uygulaması devam etmektedir.

 

tarım bakanlığı nbs kotası

 

Bazı basın kuruluşlarının NBŞ kotalarının % 100 artırıldığını ileri süren haberleri ile birlikte Tarım ve Orman Bakanlığı’nın tekzibini birlikte yayımlaması dikkat çekti.

 

nişasta bazlı şeker kotası %100 arttı

 

Nişasta bazlı şeker kotalarının seviyesi 4634 sayılı Şeker Kanunu ile düzenlenmektedir. Ülkemizde şeker pancarı üretimi; her yıl belirlenen şeker kotalarına bağlı olarak şirketler tarafından programlanmaktadır. Yıllık şeker ihtiyacımızın % 95’i pancar şekeri, % 5’i ise nişasta bazlı şeker ile karşılanmak üzere programlanmaktadır.

Şeker Kanunu’nun ülke içinde pazarlanacak şeker miktarı tahsis edilen kotalar ile ilgili mevcut maddesi şu şekildedir:

Kotalar ve kotaların tespiti

 

Madde 3 – Şeker üretimi ve arzında istikrarı sağlamak amacıyla pazarlanacak şeker miktarı, sakaroz kökenli ve diğer şekerler için ayrı ayrı olmak üzere şeker türlerine göre, gerektiğinde dönemsel olarak kotalar ile belirlenir. Nişasta kökenli şekerler için belirlenecek toplam A kotası, ülke toplam A kotasının % 5’ini geçemez. Cumhurbaşkanı bu oranı,% 50’sine kadar artırmaya, % 50’sine kadar eksiltmeye yetkilidir.

 

Sakaroz kökenli şekerler dışındaki depolanabilir nitelikte olmayan diğer şekerler için B kotası belirlenmez.

 

(Değişik üçüncü fıkra: 21/3/2018-7103/47 md.) Şirketlerin A ve B kotaları Cumhurbaşkanı tarafından her yıl en geç 30 Haziran tarihine kadar, yurt içi şeker talebi, fabrikaların işleme ve şeker üretim kapasiteleri göz önünde bulundurularak müteakip beşer yıllık dönemler için tespit edilir.

 

Kotalar, fabrikaların üretim süreleri ile son üç yıllık ortalama fiili günlük işleme kapasiteleri ve/veya üretim miktarları ve randımanları esas alınmak suretiyle hesaplanır. İlk kez üretime geçecek ve üç yaşın altındaki şeker fabrikaları ile bu Kanunun yürürlüğe girmesinden önce kapasite artırım izni almış olan fabrikalar için kota belirlenmesinde nominal üretim verileri esas alınır.

 

4 Nisan 2001 tarihli söz konusu Kanun’un ve bu Kanun baz alınarak çıkarılan 1 Nisan 2002 tarihli ve 24713 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Şeker Kotalarının Düzenlenmesine İlişkin Yönetmelik’te NBŞ kotası %10 olarak belirlenmiş ve Bakanlar Kurulu’na bu kotayı %50 arttırma ve azaltma yetkisi verilmişti (2/7/2018 tarihli ve 700 sayılı KHK’nin 132. maddesiyle bu maddenin birinci fıkrasında yer alan “Bakanlar Kurulu bu oranı Bakanlığın görüşünü alarak” ibaresi “Cumhurbaşkanı bu oranı” şeklinde değiştirilmişti).

Ancak, 21 Mart 2018 tarihli ve 7103 sayılı Kanun‘un 47. maddesiyle, bahse konu Kanun’un ilgili fıkrasının ikinci cümlesinde yer alan “%10’unu” ibaresi “%5’ini” şeklinde değiştirilmiştir.

MADDE 47- 4634 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının ikinci cümlesinde yer alan “%10’unu” ibaresi “%5’ini” şeklinde, aynı maddenin üçüncü ve beşinci fıkraları aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Şirketlerin A ve B kotaları Bakanlığın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu tarafından her yıl en geç 30 Haziran tarihine kadar, yurt içi şeker talebi, fabrikaların işleme ve şeker üretim kapasiteleri göz önünde bulundurularak müteakip beşer yıllık dönemler için tespit edilir.”

“Yeni fabrika kurulabilmesi ve/veya mevcut fabrikaların kapasitelerini artırabilmeleri için kota temin etmeleri zorunludur. Şirketlere yeni A ve B kotaları tahsisine Bakanlar Kurulu yetkilidir.”

 

Böylelikle 2018/19 pazarlama yılında bu kota %50 oranında düşürülerek %5’e çekilmişti.

5 Şubat 2019 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 2019/2020 Pazarlama Yılı Şeker Kotalarının Belirlenmesine İlişkin Karar (Karar Sayısı: 702) ile nişasta bazlı şeker kotası ülke toplam A kotasının yüzde 2,5’i olan 67 bin 500 ton olarak belirlenmişti.

 

cumhurbaşkanı kararı nişasta bazlı şeker

 

Bu kararla, 2019/20 pazarlama yılında NBŞ kotası tekrar %50 oranında düşürülerek %2,5’e çekilmişti.

2020/21 pazarlama yılında ise bu kota seviyesi değiştirilmemişti. 19 Mart 2021 tarihli ve 3689 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile 2021/2022 pazarlama yılı için ise NBŞ kotası ülke toplam A kotasının % 2,5’i olan 67 bin 500 ton olarak belirlenmişti.

Toplam A kotası 2 milyon 700 bin ton olarak belirlenmiş Nişasta Bazlı Şekerler payı için %2,5 üzerinden 67,5 milyon ton olarak belirlenmişti. Pancar şekeri A kotası 2.6 milyon ton, B kotası ise pancar şekeri A kotasının %5’i olarak 131,625 ton olarak tespit edilmişti.

 

nbs kotası cumhurbaşkanı kararı

 

Türkiye’nin yıllık şeker ihtiyacı oransal olarak %90’ı pancar şekeri, %10’u ise nişasta bazlı şekerden karşılanacak şekilde planlanmakta olup, yıllara göre pancar şekeri ve NBŞ kotaları şu şekildedir:

 

pancar şekeri ve nbs kotası

 

5 Haziran 2021 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan “Şeker Kotalarının Düzenlenmesine İlişkin Yönetmeliğin Yürürlükten Kaldırılmasına Dair Yönetmelik” ile 2002 yönetmeliği yürürlükten kaldırıldı ve bu konuda yeni bir yönetmelik yayımlandı.

Şeker Kotalarının Düzenlenmesi ve Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik‘te NBŞ kotalarına ilişkin değişikliğe gidilmedi.

Yönetmelikteki ilgili madde şu şekildeydi:

“NBŞ için belirlenecek toplam A kotası, ülke toplam A kotasının %5’ini geçemez. Cumhurbaşkanı, bu oranı % 50’sine kadar artırmaya, %50’sine kadar eksiltmeye yetkilidir.

 

şeker kotası tespiti ve tahsisi

 

İşbu yazı tarihi itibarıyla, 19 Mart 2021 tarihli Karar hükümleri caridir. Yani, NBŞ kotası iddia edildiği gibi % 2,5’ten %5’e artırılmış değil.

 

İLAVE: Ali Ekber Yıldırım, “Nişasta Bazlı Şeker Kotasının 20 Yıllık Uygulamaları” başlıklı 9 Haziran 2021 tarihli yazısında bu hususa şöyle değinmişti:

“Cumhurbaşkanlığı Kararı’nda yer aldığı gibi, ülke geneli için belirlenen 2 milyon 700 bin tonluk kota kapasitesine göre şeker fabrikalarına dağıtılıyor. Her şeker fabrikası için belirlenen şeker üretim kotası var. Bu yayınlanan kararda da zaten belirtiliyor. Fabrikalar, bu kota oranında şeker pancarı üreticisi ile sözleşme yaparak pancar ürettiriyor. Bu pancardan da şeker elde ederek piyasaya sunuyor. Dolaysıyla pancar üretiminde de üretim kotası var. Pancar üreticisi istediği kadar pancar ekemez. Ekse bile satamaz veya kota fazlası ürünü daha düşük fiyata satmak zorunda kalır.

 

Özetle, Şeker Yasası’na göre Türkiye’de nişasta bazlı şeker kotası toplam şeker kotasının yüzde 5’idir. Cumhurbaşkanının bunu yüzde 50 artırma veya yüzde 50 düşürme yetkisi var. Bu pazarlama yılında yüzde 50 düşürme yetkisini kullandığı için kota yüzde 2.5 olarak uygulanıyor. Cumhurbaşkanı bir yıl sonra 2022-2023 pazarlama sezonunda yetkisini yüzde 50 artırmak yönünde kullanırsa nişasta bazlı şeker kotası yüzde 7.5 olarak uygulanır. Yüzde 50 düşürmeye yönelik kullanırsa yüzde 2.5 uygulanmaya devam eder. Bu yetkiyi kullanmazsa yüzde 5 olarak uygulanır.”

 

Yorumunuzu yazınız...