“Ne Olurdu Yani Bir Sene de İnsanlık Moda Olsa” Sözünün Ece Ayhan’a Ait Olduğu İddiası Doğru Değil
Bugün, modern Türk şiirinin en sıra dışı şairlerindenEce Ayhan Çağlar’ı (10 Eylül 1931 – 13 Temmuz 2002) ve kendisine ithaf edilen “Ne olurdu yani bir kere de insanlık moda olsa” sözünü inceleyeceğiz.
Şiirlerindeki ayrıksı tavrıyla İkinci Yeni’nin en çok sözü edilen şairlerinden biri olan Ece Ayhan, karakteristik bir biçeme sahip olsa da kendisine ait olmayan sözlerle anılmaktan kurtulamamış görünüyor.
2010 yılında anonim olarak “Kapak Sözler” başlığıyla bir blog sitesinde yer alan ifade, 2011 yılından itibaren Ece Ayhan’a izafe edilmeye başlamış.
Bir forum sitesinde “Her Güne Bir Söz” başlıklı konuya 2011 yılı Eylül ayında verilmiş yanıtın, ifadenin sanal mecrada şaire atfedildiğine dair tespit edebildiğimiz ilk örnek olduğu görülüyor.
2011 yılı Kasım ayında ise sözün Uludağ Sözlük’te başlık olarak açıldığını ve Ece Ayhan’a ait bir şiir gibi lanse edildiğini görüyoruz.
Öyle ki, bu alıntıya tesadüf etmeden evvel şairi tanıdığından şüphe duyduğumuz kullanıcıların dahi Ece Ayhan’ı ve onun nezdinde İkinci Yeni’yi, şaire ait olmayan bu ifadeden hareketle eleştirebildiği görülüyor.
“Ne olurdu yani bir sene de insanlık moda olsa” sözünün Ece Ayhan’a ait olduğu iddiasının hâlâ varlığını sürdürdüğüne şahitoluyoruz.
Söz, dize ya da vecizelerin sosyal medya platformlarında, görsel materyale dönüştürülerek paylaşılması oldukça sık tercih edilen bir yöntem.
Bugün ele aldığımız sözün de bu popüler yöntemden nasibini aldığını görmekteyiz. İnternette ifadeye dair pek çok “caps” dolaşımdaysa da aralarında en çok, 2012 yılında paylaşılmış bir görsel dikkatimizi çekiyor.
Görselde Ece Ayhan yerine İlhan Berk’in fotoğrafının kullanıldığını görüyoruz.
Görseli hazırlayan kullanıcılar, Ece Ayhan’ın “gerçek” şiirlerinden ve üslubundan bihaber olduğu kadar şairin gerçek suretiyle de ilgilenmemiş görünüyor.
Ece Ayhan imzası ve İlhan Berk fotoğrafıyla hazırlanan bu görsel, bahsi geçen sözün iki isme ait olmadığını da hesaba katarsak, oldukça trajikomik. Zira capste “gerçek” tek bir bilgi bile bulunmamakta.
Nazım Hikmet ve Can Yücel özelinde, buna benzer bir başka caps daha mevcut. Ancak bu görsel, yukarıda verdiğimiz örnekten farklı olarak, sanal ortamdaki bilgi kirliliğine ironik bağlamda dikkat çekmek ve eleştiri getirmek maksadıyla hazırlanmıştı.
(Nevzat Basım’ın aktardığına göre) Görseli Hulki Cevizoğlu da kullanmış (Hulki Cevizoğlu, mevzubahis görseli hiç araştırmadan, 2014 yılında yayımladığı “Çok Komik Şeyler – Cumhuriyetin Cahiliye Devri” isimli kitabına olduğu gibi aktarmış. Görselin yer aldığı “Cehennem boş, bütün şeytanlar burada” başlıklı yazı, Hulki Cevizoğlu’nun şahsî internet sitesinde de yer aldığı görülüyor).
Birbirini takip eden hatalı atıflar silsilesi, Ece Ayhan iddiası denli yaygın olmasa da, mezkur ifadenin 2013 yılından itibaren İlhan Berk’le de anılmasına sebep olmuş:
Tüm bu paylaşımların aksine, ifadenin Ece Ayhan’a ait olduğu iddiası doğru değil. Şairin tüm şiirlerinin toplandığı “Bütün Yort Savul’lar” isimli kitapta yaptığımız tarama sonucunda bahsi geçen söze dair bir iz bulamadık. Şairin düzyazı metinlerinde ve diğer derleme kitaplarında da söz konusu ifadeye dair bir bilgi bulunmuyor.
Edebiyatımızın en aykırı isimlerinden Ece Ayhan, üslubunun altına imzasını atabilen ender şairlerden biri. Bilinç akışı ve yoğun çağrışımlarla ördüğü şiirlerinin ezber bozan nitelikte oluşu her Ece Ayhan okurunun malûmudur diye düşünüyoruz.
Güç okunur şiirler kaleme alan Ece Ayhan, şiirlerini anlaşılma maksadıyla yazmaz. Dili kasten bozan, deyim derindeyse alt üst eden şair, bunun yeni bir şiir anlayışı için elzem bir tavır olduğu görüşündedir. 1995 tarihli Aynalı Denemeler isimli yapıtında yer alan bir söyleşisinde meramını şöyle dile getirir:
“Türk şiirinin içine ediyor Ece, diyorlar. Amacım zaten bu. Bir şeyi yıkacaksın ki kurulabilsin. Ben kendi kuşağımı da sorgulamak zorundayım. Nâzım Hikmet’i de, Dağlarca’yı da, Edip Cansever’i de. İnatçıyım ama haklı inadıdır bu. Şiirde de zorluk oradan çıkıyor. Şiir şiirde kalamaz. Kalmamalıdır da. Tarih, coğrafya, felsefe, sosyoloji, etik… Hepsini içermeli şiir.”
Bahse konu olan “söz” ise, Ece Ayhan’ın poetikasıyla tezat oluşturacak ölçüde farklılık gösteriyor. Alışılagelmiş şiir düzenini yerle bir edip anlam kapalılığını adeta bir ilke gibi benimseyen şairin, bu denli yalın ve anlam bakımından açık bir anlatımı tercih etmeyeceği biliniyor.
İncelemeye konu olan sözü arama motorunda taradığımızda, Saffet Kuramaz’ın “İnsanlık Moda Olsa” isimli şiiriyle karşılaştık.
“İnsanlık Moda Olsa” isimli şiirin 2017 yılında yayımlandığını, yani incelemeye konu olan sözün Ece Ayhan’a atfedilişinden çok daha sonra ortaya çıktığını görmekteyiz.
Dolayısıyla şiirin asıl sahibinin Saffet Kuramaz olduğunu söylemek şimdilik pek mümkün görünmüyor.
Şiirlerini çeşitli edebiyat sitelerinde yayımlayan Kuramaz’ın diğer şiirleri de sözü edilen ifadeyle benzer bir üslupla kaleme alınmışsa da hem tarihler uyuşmadığından hem de elimizde bir başka delil bulunmadığından, ifadenin Saffet Kuramaz’a ait olabilme ihtimalini sunmakla yetiniyoruz yalnızca.
“Ne Olurdu Yani Bir Kere de İnsanlık Moda Olsa” Dizesinin Ece Ayhan’a Ait Olduğunu Zanneden Yazarlar
