Görseldeki Hastanın Yüzüstü Uzandığı Entübe Pozisyonunun Tüm Koronavirüs Hastalarına Uygulanan Bir Yöntem Olduğu İddiası Doğru Değil

Yanlış İddia

 

Koronavirüs salgınının (Covid-19) yol açtığı solunum yetersizliği nedeniyle hastaların büyük çoğunluğu solunum desteğine (mekanik ventila-syon; konvansiyonel, HFO) gereksinim duyduğu biliniyor. Hastanelerde entübe edilen veya yoğun bakıma alınan hastalara 8-9 güne kadar uzayan bir süreçte büyük oranda uyutularak mekanik ventilatörler vasıtasıyla solunum desteği sunularak tedavileri amaçlanıyor.

Ancak, yaşanan entübasyon sürecinin nasıl gerçekleştiği, hastaların hangi pozisyonda entübe edildiği konusunda bir kafa karışıklığı mevcut.

Toplumun koronavirüs salgınını hafife aldığı eleştirisiyle birlikte sosyal medyada paylaşılan bir görsel ile birlikte koronavirüs hastalarının tamamının yüzüstü entübe edilerek solunum desteği sunulduğunun iddia edildiğine şahit oluyoruz.

Yoğun bakım ünitelerindeki hastaların yüzüstü şekilde entübe edildikleri iddiasını içeren metin ve görsel şu şekilde:

“Entübe budur arkadaşlar…

Yok öyle sırtüstü yatıp sırtınızı yastıkla desteklemeler.

Cam kenarından mavi gökyüzünü seyretmeler…

Hep yere bakacaksınız.

Yanınızda hiçbir yakınınız yok.

Ya nefessiz kalıp bir yaralı serçe gibi çırpınıp can verirsiniz ya da alkışlarla hastaneden çıkarsınız.

Kurallara uyarsanız bunlara gerek kalmadan kuşlar gibi özgürce uçarsınız.

Tercih sizin.”

 

entübe pozisyonu
“Entübe budur arkadaşlar” notuyla koronavirüs hastalarının entübe edildiği pozisyon olduğu iddiasıyla ilgili görseli içeren paylaşım

 

Bahse konu görsele eşlik eden bir diğer metin ise şöyle:

“Herkes Entübe olma ile ilgili konuşuyor. Fakat bunun ne olduğu hakkında hiçbir fikri olmayan çok sayıda insan var.

İnsanlar sanki entübe etmeyi ağzınıza oksijen maskesi takma şeklinde düşünüyor. Oysa bu o kadar basit bir işlem değil.

Havalandırmada entübasyon, COVID-19 için son noktalardan biridir ve genel anestezi altında yapılan bir işlem olup, nefes alma borusuna ağızda gömülü bir tüp ile hareketsiz, genellikle baş aşağı (ventral dekübitus) bir tüp ile 2-3 hafta kalmayı içerir ve bağlı olduğu makinenin ritmik hareketleri ile solunum yaparsınız.

Doğal olarak konuşamaz, yemek yiyemez veya hiçbir şey yapamazsınız. Hissettiğiniz rahatsızlık ve ağrıda cabası! Hastanın yapay bir koma sırasında nefes alması için makineye ihtiyacı olduğu sürece tüpün toleransını sağlamak için sakinleştirici ve ağrı kesicilerin uygulanmasına ihtiyaç duyulur. Yoksa o koskoca boruyu gırtlağınızda tutmak mümkün olmayacaktır.

Genç bir hastada bu “yumuşak tedavinin” 20. gününde kas kütlesi kaybı % 40’tır. Ve bu kas ile güç kayıplarının rehabilitasyonu 6 ila 12 ay arasında olacaktır. Ağız travması ve hatta ses tellerinde oluşabilecek ağrıdan bahsetmeye zaten gerek yok bile. Sonuçta kocaman bir boru oradan çıkacak.

Hastaneye yatış süresi çok uzun değil ise o borunun çıkarılması için boğazdan tüpün çıkarılması gerekir.

Bu yüzden yaşlı veya zaten zayıf bünyeli insanlar buna dayanamazlar. Yani, ebeveynlerini, kardeşlerini, arkadaşlarını veya yakınlarını korumak için gerekmedikçe evden çıkmayın. Sokağa çıkmak zorundaysanız, maske ve sosyal mesafe kurallarına lütfen uyun!

Bu işin şakası yok!..

Tehlike hala devam ediyor!..”

 

Bazı sosyal medya kullanıcıları tarafından bahsi geçen iddia ve görselin, koronavirüs salgınına karşı korku yaymak ve algı oluşturmak amacıyla yayıldığı öne sürüldüğü de görülmektedir.

 

entübe pozisyonu sanılan görsel

 

Ancak iddia edilenin aksine entübe etmek/olmak, yüzüstü yatırılarak solunum takviyesi sağlanması anlamına gelmiyor.

 

Entübasyon Nedir? Entübe Olmak Ne Anlama Gelmektedir?

Entübasyon işlemi elbette hastaların ağzına oksijen maskesi takılması ile sınırlı basit bir işlem değil. Kendi kendine yeterli soluk alamama durumu olarak da tanımlanabilen solunum yetmezlikli hastaları solunum cihazına bağlayabilmek için ağızdan nefes borusuna ulaşan bir boru takılması işlemine “entübasyon” adı verilmektedir. Koronavirüs hastalarına uygulanan entübasyon kapsamında hastaya takılan borunun bir ucu nefes borusu yoluyla akciğerlere ulaşırken diğer ucuna akciğerlere basınçlı hava üfleyen cihazlar bağlanır. Böylelikle, acil koşullarda veya yoğun bakım ünitelerinde solunum yetmezliği yaşayan ve genel anestezi altında hareketsiz bırakılan hastaların soluk borusuna yerleştirilen boru ile bağlanılan ventilasyon cihazının sağladığı ritmik hareketler ile solunum yapılması sağlanmaktadır.

 

entübasyon entübe

 

Paylaşılan Görseldeki Entübe Pozisyonu Tüm Koronavirüs Hastalarına Uygulanmıyor

Söz konusu görseldeki pozisyon, koronavirüs hastalığı nedeniyle entübe edilen tüm hastalara uygulanmıyor. Ancak, bahse konu iddia ve görsel tüm koronavirüs hastaları için geçerli olmasa da kısmî doğruluk payına sahip. Farklı hastanelerdeki Covid-19 servislerinde hastanın durumuna göre yüzüstü entübasyon metodunun uygulandığı bilinmektedir.

Koronavirüs hastalarının nasıl entübe edildiğine dair gerçek hayattan örnekler hakkında BBC Türkçe ekibi tarafından İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Hastanesi’nde gerçekleştirilen kayıt vasıtasıyla fikir edinebiliyoruz.

 

 

Görüşleri alınan Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Yoğun Bakım Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Yalım Dikmen’in “Burada, en hafif hastaya maskeyle oksijen tedavisi uygulamaktan, hastanın nefes borusuna bir tüp yerleştirip suni solunum cihazına bağlamaya kadar farklı tedavi yöntemlerini uyguluyoruz” ifadelerini kullandığı görülüyor.

Kayıt içerisinde hastaların çok büyük bölümünün uyutulmuş ve suni solunum cihazları ve diğer çeşitli tıbbi cihazlara bağlanmış durumda olduğu görülebiliyor. Yoğun bakım servisinde tedavi altına alınan koronavirüs nedeniyle akciğer işlevleri bozulmuş kişilerin bir kısmının yüzüstü yatırılarak entübe edildiği görülebiliyor.

 

 

 

yüzüstü entübe pozisyonu

 

Cerrahpaşa Hastanesi Covid Yoğun Bakım Hemşirelik Hizm. Sor. Aycan Kelez Yayık, bahsi geçen BBC yayınında yüzüstü yatırılan hastalarla ilgili şu ifadeleri kullanmış:

“Hastaların yüz üstü yattığında ödemin biraz daha sönmesi ve oksijenizasyonunun rahatlaması için yüzüstü yatırmak durumunda kalıyoruz o yüzden bazı hastalar bu şekilde yüzüstü yatıyorlar. Bundan fayda görüyoruz ama öyle gözüküyor.”

Cerrahpaşa’nın Covid-19 servisinde çekilen görüntülerde koronavirüs nedeniyle tedavi gören hastalardan bazılarının ise sırtüstü entübe edildiği görülebiliyor.

 

 

 

Görüştüğümüz farklı hastanelerde görev yapan sağlık personeli de yüzüstü (prone) pozisyonda entübasyonun tüm hastalara uygulanmadığını belirtti. Koronavirüs nedeniyle entübe edilen hastalardan da bu yönde teyit aldık.

Özetle, her entübe olan kişi iddia edildiği gibi yüzükoyun yatırılmamaktadır, koronavirüs nedeniyle entübe edilen hastalar için yeknesak bir yüzüstü entübasyon uygulaması mevcut değildir, Covid-19 tedavisinde ciğerlerinde sıvı birikimi durumunda hastalar yüzükoyun entübe edilebilmekte olup, bu süreç hastanın durumuna göre farklı kuruluşların farklı değerlendirmesine bağlı şekilde ilerleyebilmektedir.

 

Yüzüstü (Prone) Pozisyonu Nedir?

Anestezide vakaya bağlı olarak farklı hasta pozisyonları uygulanabilmektedir. Teknik ve hastaya ait faktörler ile oluşabilecek kardiyovasküler ve solunumal değişiklikler gözetilerek hastalara en güvenli pozisyonun verilmesi amaçlanmaktadır.

Sırtüstü (supine), yüzükoyun (prone), trendelenburg (baş aşağı), ters trendelenburg (baş yukarı), lateral (yan), litotomi, sims (yarı yan), secde, fowler, tiroid, spinal anestezi, dorsal rükümbent (sırt üstü dizler bükük) gibi birçok ameliyat pozisyonu bulunmaktadır.

Dekubitus, hastanın operasyon masası ile temas halinde olan vücut bölümünü belirtmektedir. Hastanın yatırılabilecek pozisyonlar açısından dorsal dekubitus (sırt üstü), lateral dekubitus (yan), ventral dekubitus (yüzükoyun) ve baş yukarı gibi çeşitler bulunmaktadır (Uludağ Üniversitesi Sağlık Kuruluşları Ameliyathane Kılavuzu, 2014).

“Ventral dekübit” yönteminde hastanın yüz, göğüs, karın bacakların ön kısmı, dizler ve ayak parmakları destek yüzeyine temas etmektedir. Bu pozisyonun tam (horizontal) prone, prone jack-knife (çakı), diz çökme gibi çeşitleri bulunmaktadır.

Prone pozisyonun da klasik, baş yukarı, hiperlordotik ve baş aşağı şeklinde farklı türleri de uygulanmaktadır.

 

prone pozisyonu
Tam (horizontal) prone pozisyonu (Kaynak: “Ameliyatta Hastaya Güvenli Pozisyon Uygulama Talimatı“)

 

Prone pozisyonunun gerçekleştirilme yöntemi şöyle aktarılmaktadır (Yakın Doğu Üniversitesi Hastanesi (2014). “Ameliyatta Hastaya Güvenli Pozisyon Uygulama Talimatı“):

  • Hasta supin pozisyonda uyutulur ve entübe edilir.

  • Hasta en az dört kişinin yardımıyla yavaş ve dikkatle karın üstüne yatırılır.

  • Hastanın koltuk altlarına ve klaviküladan iliak çıkıntılarına kadar göğüs yanlarına rulo ya daminderler konur. Bu destekler ile vücut ağırlığı mide ve torakstan kaldırılır.

  • Kollar vücudun yanlarına ve avuç içleri yukarı bakacak ya da vücuda dayanacak şekildeyerleştirilir.

  • Dirsekler hafif bükülür ve pedlerle desteklenir.

  • Kulak, göz ve yüzdeki basıyı önlemek için baş bir tarafa çevrilir, simit üzerine yerleştirilir.

  • Ayak parmaklarındaki basıyı önlemek ve venöz dönüşü kolaylaştırmak ayak ve ayak bileklerialtına yastık veya ped konur.

  • Patelladaki basıyı önlemek için diz altına simit yerleştirilir ve diz üstünden emniyet kemeritakılır.

  • Bu pozisyon genellikle spinal cerrahide kullanılır.

 

prone pozisyonu
Prone jack-knife (çakı) pozisyonu (Kaynak: “Hasta Pozisyonlarının Fizyolojik Etkileri)

 

Yüzüstü pozisyonun tercih edildiği durumlar hakkında şu yorum sunulmaktadır (Perihan Ekmekçi, “Hasta Pozisyonlarının Fizyolojik Etkileri“, JCAM):

“Hasta yüzüstü yatarken, kollar dirsekten fleksiyonda veya omuzlardan 90°’den az olmak şartıyla yanlara bitiştirilmiştir. Boyun nötral pozisyonda olmalı, her 15 dakikada bir olacak şekilde gözler ve burun bası hasarına karşı kontrol edilmelidir. Gözler, kulaklar, tüm ekstremiteler, erkeklerde dış genitaller, kadınlarda memeler, kateterler, göğüs destekleri, brakial pleksus, klavikula ve mandibula pozisyon verilmesini takiben gözden geçirilmelidir. Pron pozisyonun cerrahi girişime göre değişik modifikasyonları vardır. Bunlara örnek olarak anüs, rektum ve perine cerrahisinde kullanılan çakı (Jack-knife) ve spinal cerrahide tercih edilen Relton-Hall ya da Andrews pozisyonları gösterilebilir.”

 

prone pozisyonunun çeşitleri
Prone pozisyonunun çeşitleri (Kaynak: “Anestezide Hasta Pozisyonları“)

 

 

Yorumunuzu yazınız...