Irak’ta mezhebe göre evliliğe izin vermeyi öngören ve çocuk yaşta evliliğin önünü açabilecek bir yasa tasarısının (yeniden) gündeme geldiği iddiası doğru
8 Ağustos 2024 günü sosyal medyada tek cümlelik haber paylaşan profillerin aktarımlarıyla Irak’ta kız çocukları için evlilik yaş sınırının 15’ten 9’a düşürüleceği iddiası gündeme geldi.
Etkili Haber (@etkilihaber): “Irak’ta kız çocukları için evlilik yaş sınırı 15’ten 9’a düşürülecek.”
Bu gibi paylaşımlara bazı sosyal medya kullanıcıları ise Irak’ta evlilik yaşının düşürülmesinin “eski haber” olduğunu ileri sürdü.
Irak’ta mezhebe göre evliliğe izin vermeyi öngören ve çocuk yaşta evliliğin önünü açabilecek bir yasa tasarısının (yeniden) gündeme geldiği iddiası doğru.
Irak’ta 1959 yılında kabul edilen 188 sayılı Medenî Durum Kanunu hükümleri gereği resmî evlilik yaşı hâlihazırda 18’dir (Mahkemeden ve veliden alınacak onayla 15 yaşındakilerin evlenmesine izin verilebiliyor).
Irak monarşisinin yıkılmasından kısa bir süre sonra çıkarılan bu yasa ile evlilik ile ilgili karar otoritesi dinî yapılardan devlete ve yargıya geçti.
Ancak, Irak’ın 2003 yılında ABD öncülüğündeki koalisyon güçlerinde işgal edilmesiyle Saddam Hüseyin’in indirilmesinin ardından farklı mezheplerin fıkhî kurallarının dikkate alınmasını sağlayacak ve kızların 9 yaşında evlendirilebilmesinin önünü açacak yasa değişiklikleri gündeme geldi.
Irak Parlamentosu’nda evlilik yaşının düşürülmesine izin verecek teklifler 2014 ve 2017 yıllarında meclise sunulsa da kabul edilmedi.
Son dönemde ise Irak’taki muhafazakar Şii milletvekilleri öncülüğünde, evlilik süreçlerinde dinî kuralların uygulanmasına izin verecek yasa değişikliği yeniden meclise sunuldu.
Geçmişte, evlenme yaşı için bir alt sınır getirmese de Hicrî takvime göre dokuz yaşına ulaşmış kızların boşanma süreciyle ilgili kuralları içeren, babayı evlilik teklifini kabul ya da ret edebilecek tek kişi konumuna da getiren, anneye söz hakkı tanımayan yasa tasarısına kıyasla güncel değişiklik teklifi, evlilik süreçleri ile ilgili açık bir hüküm içermiyor.
Evlilikle ilgili hususlarda mezheplere göre farklı dinî mahkemelerin ihdasını sağlayacak teklif, evlilik yaşına dair açık bir hüküm içermese de, onaylandıktan sonra 6 ay içinde parlamentoya bu konuda hükümleri içerecek kanun sunma yetkisininin Şii ve Sünni vakıflara tahsisini öngörüyor.
Bu durum da, Şii nüfus için kız çocuklarının dokuz yaşında, erkek çocuklarının ise on beş yaşında evlenmesine izin veren fıkıh hükümlerinin cari hüküm olmasının yolunuaçıyor.
Tasarıya göre, Müslüman çiftler evlilik sözleşmesi yaparken “medenî durumla ilgili tüm hususlarda Sünni veya Şii mezhebinden birini seçmek zorunda kalacak.
Irak parlamentosuna sunulan yasa teklifi, evlilik akdinin hangi fıkha göre yapıldığı konusunda eşler arasında uyuşmazlık çıkması halinde, aksi yönde bir delil bulunmadıkça, akdin erkeğin uyduğu fıkha göre yapıldığının kabulünü varsayıyor.
Söz konusu yasa değişikliği, Irak’ta kadın hakları ihlallerini daha da kötüleştirebileceği, mezhepsel ayrışmaları derinleştirebileceği ve dokuz yaşındaki kız çocuklarının dahhi evlenmesini yasallaştırabileceği gerekçesiyle aktivistler arasında endişelere yol açtı.
2014 ve 2017 yıllarında reddedilen tartışmalı kanun teklifinin yeniden Irak Parlamentosu’nda gündeme gelmesine farklı protestolarla tepki gösterildi.
Kamuoyunda yoğun eleştirilere maruz kalmasının ardından bahsi geçen yasa değişikliği teklifinin Meclis’te görüşülmesi ertelendi.
Irak’ta çocuk yaşta evliliğe izin verildiği/verileceği iddiasını içeren paylaşımlarda (yukarıda alıntılanan) bir erkeğin yanındaki kız çocuğunun ağlarken görüldüğü aşağıdaki görselin yaygın şekilde kullanıldığı görüldü.
IŞİD’in 6 Eylül 2013 günü Halep’te düzenlediği etkinlikte Abu Waqas al-Tunisi’nin yanında görülen Suriyeli küçük kız, Kuran okurken yaptığı hatadan etkilenip ağlamış.
Irak’ta 9 yaşındaki kızlarla evliliğe izin verildiği iddiasıyla kullanılan bahsi geçen görselin alındığı kaynak video şu şekilde:
Irak’ta 9 yaşındaki kızlarla evliliğe izin verildiği iddiasıyla kullanılan bahsi geçen görselin alındığı kaynak video: pic.twitter.com/B5MhCgF3dJ
