Oscar Wilde’ın “Reading Zindanı Baladı” (“The Ballad of Reading Gaol”) adlı manzumesinden alıntı “oysa herkes öldürür sevdiğini” dizesi Ezel dizisindeki Ramiz Karaeski karakterine ait sanılıyor
Ramiz Dayı, Ömer/Ezel, Kerpeten Ali, Eyşan, Cengiz, Tefo, Kenan Birkan gibi ikonik karakterleri, hafızalara kazınan replikleri ve müzikleriyle hatırlanan Ezel dizisinin bahsi geçtiğinde akla gelen “oysa herkes öldürür sevdiğini” dizesine değineceğiz…
Ezel dizisinde Tuncel Kurtiz’in canlandırdığı Ramiz Karaeski karakterinin seslendirdiği “oysa herkes öldürür sevdiğini” dizesi Oscar Wilde’ın “Reading Zindanı Baladı” adlı manzumesinden. pic.twitter.com/tGDInDUPTY
Dizide Ramiz Dayı olarak bilinen, Ramiz Karaeski’nin, yani Tuncel Kurtiz’in sesinden dinlediğimiz şiir şu şekilde:
Oysa herkes öldürür sevdiğini,
Kulak verin bu dediklerime,
Kimi bir bakışı ile yapar bunu,
Kimi dalkavukça sözler ile…
Kimi bir bakışıyla yapar bunu,
Kimi dalkavukça sözlerle.
Korkaklar öpücük ile öldürür…
Yürekliler kılıç darbeleriyle.
Kimi gençken öldürür sevdiğini
Kimi yaşlıyken.
Şehvetli ellerle boğar kimi
Kimi altından ellerle
Merhametli kişi bıçak kullanır
Çünkü bıçakla ölen çabuk soğur
Kimi yeterince sevmez kimi fazla sever
Kimi satar; kimi de satın alır
Kimi gözyaşı döker öldürürken
Kimi kılı kıpırdamadan
Çünkü herkes öldürür sevdiğini
Ama herkes öldürdü diye ölmez.
Sosyal medya platformlarında “Herkes öldürür sevdiğini” cümlesinin yaygın şekilde “Ramiz Dayı” imzasıyla paylaşıldığı görülüyor.
Birçok vatandaşın Ezel dizisi ve Ramiz Dayı karakteri sayesinde keşfettiği “Herkes öldürür sevdiğini” dizesi aslında İrlandalı oyun yazarı, romancı, kısa öykücü ve şair Oscar Wilde’a ait.
“Oysa herkes öldürür sevdiğini” (“Yet each man kills the thing he loves”) mısrasıyla başlayan şiir Wilde’ın “Reading Zindanı Baladı” (“The Ballad of Reading Gaol”) adlı eserinde yer almaktadır.
Oscar Wilde’ın İrlanda’nın başkenti Dublin’deki anıtında da “Oysa herkes öldürür sevdiğini” (“Yet each man kills the thing he loves”) mısrası kazılıdır.
Ramiz Dayı, “oysa herkes öldürür sevdiğini” repliğini ve bu dizeyle başlayan şiiri, Ezel’in 3. bölümünde Ömer’in Ezel’e dönüşümünün anlatıldığı hapishane sahnesinde Oscar Wilde’ın adı geçen eserini eline alarak seslendirmişti.
Dizideki ünlü “Sakın tek bir kelime daha ediyim deme. Sakın tek bir yalan daha söyleme. Niye biliyor musun? Çünkü inanırım…” repliğinin geçtiği ilgili kısım şu şekilde:
Oscar Wilde’ın bu ünlü dizesi Reading Zindanı’nda hapisken, hücre arkadaşı İngiliz Kraliyet Muhafız Alayı subayı Charles Thomas Wooldridge’in işlediği cinayetten etkilenerek yazdığı bir baladda yer almaktadır.
“Yet each man kills the thing he loves By each let this be heard, Some do it with a bitter look, Some with a flattering word, The coward does it with a kiss, The brave man with a sword!
Some kill their love when they are young, And some when they are old; Some strangle with the hands of Lust, Some with the hands of Gold: The kindest use a knife, because The dead so soon grow cold.
Some love too little, some too long, Some sell, and others buy; Some do the deed with many tears, And some without a sigh: For each man kills the thing he loves, Yet each man does not die.“
19. yüzyıl sonlarının en parlak ve en popüler yazarlarından biri olan Oscar Wilde, “Reading Zindanı Baladı” (“The Ballad of Reading Gaol”) adlı manzumesini 1897 yılında, Reading Hapishanesi’nde geçirdiği iki yıllık mahkûmiyetin ardından yazdı.
Wilde, 1895 yılında Marquess of Queensberry tarafından “sodomist” olmakla suçlandı. Wilde, bu iddiaya karşı dava açsa da, mahkeme sürecinde kendi eşcinsel ilişkileri açığa çıktı. O dönemde İngiltere’de eşcinsel ilişkiler, “gross indecency” (cinsel ahlaksızlık) olarak kabul edilen bir suçtu ve ağır cezalarla karşılanıyordu.
Sonuç olarak Wilde, bu suçlamalardan hüküm giydi ve iki yıl boyunca Reading Zindanı’nda ağır çalışma cezasına çarptırıldı. Bu hapis cezası, Wilde’ın fiziksel ve ruhsal sağlığını derinden etkiledi. Daha önce lüks ve entelektüel çevrelerde yaşayan bir dahi olan Wilde, zindanın acımasız ve aşağılayıcı koşullarıyla yüzleşmek zorunda kaldı.
Reading Zindanı’nda geçirdiği zaman, Wilde’a hapishane yaşamının dehşetini, mahkumların çektiği acıları ve sistemin insanlık dışı yönlerini doğrudan deneyimleme fırsatı verdi.
Wilde, Reading Zindanı’ndayken Charles Thomas Wooldridge adlı bir mahkumun karısını öldürmekten dolayı idam edilişine tanık oldu. Bu olay, Wilde üzerinde derin bir etki bıraktı ve baladın merkezine oturan “herkes sevdiğini öldürür” (Yet each man kills the thing he loves) fikrini besledi. Wooldridge’in trajik hikayesi, şiirdeki “scarlet coat” giyen ve sevdiği kadını öldüren adamın prototipi oldu.
Kraliyet Atlı Muhafız Alayı’nda bir subay olan Wooldridge, kışladaki askerlerden biriyle gizli gizli görüştüğü dedikodusunu duyduğu, deli gibi sevdiği eşi Laura’yı cinnet geçirip öldürdükten sonra gidip polise teslim oldu. Mahkeme onu taammüden cinayetten idam cezasına mahkûm etti. Her ne kadar halk Wooldridge’in idamını durdurmak için mahkemeye dilekçeler sunsa da Wooldridge günahlarının kefaretini ödemek istercesine, yazdığı dilekçe ile idamının infazını talep etmiş ve idam sehpasına sırtında askeri üniformasıyla gitmeyi istedi.
Hayatının sadece son birkaç haftasını birlikte geçirdiği genç askerin idamından çok etkilenen Wilde, bu baladı yazarak Wooldridge’in tutukluluk günlerindeki vicdan azabını, korkusuzca kaderine teslim oluşunu ölümsüzleştirmiştir.
Wilde’ın ünlü şiiri Türkçemize farklı tarzlarda ve kelimelerle çevrildi.
Şiirin Özdemir Asaf çevirisi ise şu şekildeydi (1998. Broy Yayınları. ):
Ama gene de herkes sevdiğini öldürür,
Bu böylece biline,
Kimi bunu kin yüklü bakışlarıyla yapar,
Kimi de okşayıcı bir söz ile öldürür,
Korkak, bir öpücükle,
Yüreklisi kılıçla, bir kılıçla öldürür!
Kimi insan aşkını gençliğinde öldürür,
Kimi sevgilisini yaşlılığına saklar;
Bazıları öldürür Arzunun elleriyle,
Altın’ın elleriyle boğar bazı insanlar:
Bunların en üstünü bıçak kullanır çünkü
Böylelikle ölenler çabuk soğuyup donar.
Kimi insan az sever, kimisi de çok uzun,
Kimiler aşkı satar, kimiler satın alır;
Kimileri de yapar bu işi gözyaşıyla,
Kimilerinde aşka serin kanla kıyılır:
Hemen herkes bir türlü öldürür sevdiğini,
Ama bundan ötürü herkes asılmamıştır.
Fatih Demirci (2022. Can Yayınları) ve Piyale Perver (2014. Dedalus Yayınları) çevirisi ise şu şekilde:
Oysa herkes öldürür sevdiğini,
Bunu böyle bilin,
Kimi hazin bir bakışla öldürür,
Kimi latif bir sözle,
Korkaklar öperek öldürür,
Yürekliler kılıç darbeleriyle!
Kimi gençken öldürür sevdiğini,
Kimi ihtiyarken;
Kimi şehvetli ellerle boğar,
Kimi sevdiğini altına boğar:
Merhametlisi bıçağını savurur,
Çünkü böyle ölen çabuk soğur.
Kimi az sever, kimi çok,
Kimi alır, kimi satar;
Kimi öldürürken gözyaşı döker de,
Kimi gözünü bile kırpmaz:
Çünkü herkes öldürür sevdiğini,
Ama herkes öldürdü diye ölmez.
Fotoğraf: HTC
