Büyük Taarruz’un Başladığı 26 Ağustos 1922 Günü Kocatepe’de Atatürk’ün Yanında Sahra Dürbünü İle Savaşı Gözetleyen Kişinin İngiliz General Townshend Olduğu İddiası Doğru Değil
100 yıl önce bugün, 26 Ağustos 1922’de sabaha karşı saat 05.00’te Türk ordusu, Mustafa Kemal Paşa komutasında Kocatepe’den Yunan mevzilerine karşı topçu ateşiyle taarruza geçti. Günün önemine binaen, yanlış bir iddiayı ele almanın anlamlı olacağını düşündük…
30 Ağustos Zafer Bayramı yıl dönümleri kutlanırken ya da Başkomutanlık Meydan Muharebesi’nin başlangıcı anılırken son yıllarda paylaşılan asılsız bir iddiaya değineceğiz.
Aşağıdaki fotoğrafta 26 Ağustos 1922 günü Mustafa Kemal Atatürk Afyon Kocatepe’de iken yanında rasatta görülen kişinin İngiliz Tümgeneral Charles Vere Ferrers Townshend (1861-1924) olduğu ileri sürülmüştü.
Yanlış aktarım içeren paylaşım örnekleri şöyle sunulabilir:
“Bu fotoğraf çözülürse tarih yeniden yazılır.. #30Ağustos’la ilgisi olduğu iddia edilen bu fotoğrafta dürbün kullanan askerin üniforması ve miğferi neden farklı? Hangi ülkenin askeri olabilir #5816sayılıkanunkaldırılsın”
Bahse konu fotoğrafta Başkomutan Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve beraberindeki subaylar, 26 Ağustos 1922’de sabaha karşı verdiği emirle başlattığı Büyük Taarruz’un gidişatını Afyon Kocatepe’de izlerken görüntülenmiş.
Zaferle sonuçlanan ne Büyük Taarruz ne de 30 Ağustos’taki Başkomutanlık Meydan Muharebesi sürecinde kuvvetlerimize teknik destek veren yabancı bir kurmay subay ya da birlik mevcut değildi.
26 Ağustos 1922’de Kocatepe’de çekilen fotoğrafta dürbünden düşman mevzilerini izleyen kişi İngiliz General Townsend değil.
Kolonyal şapkasının siperliği açık vaziyette dürbünle gözetleme yapan kişi başka bir ordunun subayı değil, Türk ordusunun neferidir. Büyük Taarruz döneminde, resmî kıyafet olarak ordu subaylarında yaygın şekilde kullanılmasa da bu tip başlığın kullanıldığı biliniyor. Geniş kenarlı şapkalar, rasat subaylarının ışığın etkisini azaltarak düşman hatlarının daha rahat gözetlenmesine yardımcı olmaktadır.
Ceplerinin dolu olduğu ve sırtında çantasının bulunduğu görülen kişinin bir “Paşa” olması muhtemel görülmemektedir.
Atatürk’ün yanında Kocatepe’de bazı subayların giydiği başlığın Kurtuluş Savaşı sürecinde başka askerler tarafından da giyilmiş olduğu fotoğraflara rastlanabiliyor.
Atatürk, 17 Haziran 1922 tarihinde İstanbul’dan gazetecilerle Karaçam köyünde ( Hanri Benazus Arşivi – Anadolu Ajansı )
Atatürk, 17 Haziran 1922 günü İstanbul’dan gelen gazetecilerle Karaçam’da
Aynı konumdan farklı fotoğraflarda aynı başlığı giyen subayın İsmet İnönü ile Sakallı Nurettin Paşa ve Cevdet Kerim İncedayı’nın yanında görülen kişi olduğu anlaşılıyor.
Fotoğrafta sahra dürbününün başında bulunan kişinin Genelkurmay Harekât Şubesi’nde görevli Yüzbaşı Şahap Bey (Cumhuriyet yıllarında Genelkurmay II. Başkanlığı’na kadar yükselen Orgeneral Şahap Gürler) olduğu aktarılmaktadır.
Mehmet Özel tarafından hazırlanan “Atatürk” adlı yayında (1996. Kültür Bakanlığı Yayınları. 1. Baskı. Ajans-Türk Matbaacılık, Ankara. Sf: 93), “Başkomutan Mustafa Kemal Büyük Taarruz’u Kocatepe’den yönetiyor. Sahra dürbününün başındaki subay generalliğe kadar yükselen Şahap Gürler’dir (26 Ağustos 2022)” notuna yer verilmiş.
Görsel: Sermet Taktak
Kocatepe’de rasatta düşman hatlarını izlerken görüntülenen kişinin Şahap Gürler olamayacağını belirtenler de mevcuttu.
Örneğin, Erhan Çiftçi fotoğrafta görülen rasattaki kişinin Şahap Güler olmadığını şöyle ileri sürmüştü:
“Büyük Taarruz’da çekilen bu fotoğrafta muharebe sahasını gözetleyen subayın Şahap Gürler olduğu bilgisi veriliyor yine. Bununla ilgili hiçbir “resmî” kayıt görülmüyor. Yüz hatları değişebilir tabii ancak Gürler’in 30 yıl sonra çekilen fotoğraflarını paylaşayım. Sizce benziyor mu?
Fotoğrafta makaslı dürbünle gözetleme yapan subayın Şahap Gürler olduğunu belirten bir resmî yayına veya hatırata en azından ben denk gelmedim. Bunu iddia eden bir-iki gayriresmî yayın var. Onlardan biri “Fotoğraflarla Atatürk’ün Hayatı” adlı, 1971 yılında basılmış olan albüm.
Bu arada Şahap Gürler’in safahatına bakıldığında 1922 yılında Genelkurmay karargâhında görev yaptığı ve kurmay stajında olduğu görülüyor. Sanırım Büyük Taarruz’dan sonra 4’üncü Tümen’e tayin edilmiş. Umarım bu tartışmalı fotoğraf da resmî bir kayıt ile açıklığa kavuşturulur.”
Büyük Taarruz'da çekilen bu fotoğrafta muharebe sahasını gözetleyen subayın Şahap Gürler olduğu bilgisi veriliyor yine. Bununla ilgili hiçbir "resmî" kayıt görülmüyor. Yüz hatları değişebilir tabii ancak Gürler'in 30 yıl sonra çekilen fotoğraflarını paylaşayım. Sizce benziyor mu? pic.twitter.com/NdL6lxMGkJ
Fotoğraf hakkında, Kurtuluş Savaşı hakkında kapsamlı araştırmalar yapan Dr. Selim Erdoğan‘ın yorumu şu şekildeydi:
Bir diğeri de 26 Ağustos 1922 sabahı Kocatepe’de çekilen bu fotoğraf. Güya şapkalı olan bir İngiliz subayıymış… Sadece bu arkadan çekilen fotoğrafla, İngiliz ordusunda o dönem kullanılan kıyafetleri bilmeyenleri kandırabilirsiniz. Gelelim olayın gerçeğine..
Aynı gün çekilen diğer fotoğraflara bakınca ne görelim? Meğer bunlar Türk karargâh subayları değil miymiş? Şahap Gürler, Cevdet Kerim İncedayı… Bunlar rasat subaylarının gözlerini güneşten korumak için taktıkları başlıklardır.
Meselâ aynı gün çekilen bu karede Nurettin Paşa’nın yanındalar. Arkadaki Cevdet Kerim İncedayı o anda rasatta olmadığı için siperliklerini kaldırmış. Rasıtın hata lüksü yoktur. Yapacağı gözlem muharebenin sonucuna etki eder. Güneşten sakınarak hata payını azaltırlar.
General Townshend, komuta ettiği İngiliz ordusunun Halil (Kut) Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu tarafından Irak Cephesi’nde Kut’ül Amare kasabasında kuşatılmasının ardından teslim olarak esir alınmıştı.
1917 yılında İstanbul’da esir tutulan General Townshend, Mudanya Mütarekesi’nin hazırlık sürecinde müzakerelere dahil olmuştu. Birinci Dünya Savaşı’nın sona ermesinin ardından Kut’ta aldığı mağlubiyetle birlikte itibar erozyonuna uğrayan Townshend 1920 yılında ordudan emekliye ayrılmıştı.
İngiliz Tümgeneral Charles Vere Ferrers Townshend (1861-1924)
1920 ile 1922 arası dönemde General Townshend milletvekili olarak İngiltere Parlamentosu Avam Kamarası’nda çalışmıştı. Bu dönemde Townshend milletvekili olarak Anadolu’ya geldiği 1922 yılı Temmuz ayında Mustafa Kemal Paşa ile görüşmüştü.
Nutuk’ta bu görüşmeye şöyle değinilmişti:
“Konya’ya gelmiş olan General Townshend’in isteği üzerine, kendisiyle görüşmek için, Ankara’dan hareket ederek 23 Temmuz 1922 akşamı Batı Cephesi Karargâhı’nın bulunduğu Akşehir’e gittim. Savaş plânı üzerinde görüşürken Genelkurmay Başkanı’nın da katılmasını uygun bulduk. Ben, 24 Temmuzda Konya’ya gittim. 27’sinde tekrar Akşehir’e gelmişti. 27/28 Temmuz gecesi birlikte yaptığımız görüşme sonunda, tespit edilmiş olan plân gereğince taarruz etmek üzere, 15 Ağustosa kadar bütün hazırlıkların tamamlanmasına çalışmayı kararlaştırdık.”
General Charles Townshend, Anadolu seyahatinin ardından 31 Temmuz günü trenle Konya’dan Adana üzerinden İskenderun’a oradan da Beyrut ve Fransa üzerinden İngiltere’ye hareket etmişti (Osman Akandere & Cemal Güven (2002). “İngiliz Generali Townshend’in Anadolu Seyahati ve Mustafa Kemal Paşa İle Konya’da Yaptığı Görüşme”. SÜ Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Ata Dergisi. Sayı: 9. Konya-2002. Sf: 1-38).
General Townshend’in Büyük Taarruz esnasında Afyon Kocatepe’de bulunduğuna dair bir emare mevcut değil.
