Atatürk’ün Basında İlk Fotoğrafının Fransız L’illustration Dergisi’nde Yayımlandığı İddiası

Mustafa Kemal Atatürk’ün Basında Yayımlanan İlk Fotoğrafının 22 Haziran 1912’de Fransız L’Illustration Dergisinde Yer Aldığı İddiası Doğruyu Yansıtmıyor

Mustafa Kemal Atatürk’ün basında ilk fotoğrafının L’Illustration adlı dergide 22 Haziran 1912 tarihinde yayımlandığı iddiası doğru değil. Bu tarihten önce Atatürk’ün fotoğraflarının yer aldığı yayınlar mevcut. 

Atatürk’ün basında yayımlanan ilk fotoğrafının 1911-1912 yıllarında gerçekleşen Trablusgarp Savaşı esnasında Fransız L’Illustration dergisinde 22 Haziran 1912 tarihinde yayımlanan fotoğraflar olduğu sanılıyordu.

L’Illustration adlı  derginin 22 Haziran 1912 tarihli 3617. sayısında “Enver Bey ve Mustafa Kemal” (“Enver bey et Mustapha Kamel“) ve “Baş komutan Enver Bey ve personeli – Nuri Bey, Mustafa Kemal ve Enver Bey” (“Le commandant en chef Enver Bey et son état-major / Nouri bey, Mustapha Kamel, Enver Bey“) notlarıyla L’Illustration’da yayımlanan diğer 2 fotoğraf şu şekilde:

Mustafa Kemal’in gazetedeki ilk resminin 1915 yılında Tasvir-i Efkar Gazetesi’nde “Çanakkale muharebat-ı berriyesinde fevkalade yararlıkları görülen ve emri müdafaadaki iktidaar ve mahareti ile bihakkın ihrazı şan-u şeref eyleyerek boğazları ve makamı hilafeti kurtaran kumandanlarımızdan celadeti fıtriyye ve havârıkı hamaset ile mümtaz Miralay Kemal Bey Efendi” notuyla yayımlandığı da iddia edilmişti (Abidin Davet ve Necati Güngör’den Sibel Eraltan’ın aktardığına göre Çanakkale kahramanı Mustafa Kemal’in bu resmini yayımlanmasına onay veren Sansür Zabiti’ne 3 gün hapis cezası verilmiştir).

Fransız L’Illustration ve Tasvir-i Efkar’dan daha önce (1911-1914 yılları arasında yayımlanan) Şehbal adlı dergide 1912 yılı Mayıs ayında (15 Mayıs 1328 (28 Mayıs 1912) tarihli sayısı) Mustafa Kemal Atatürk’e ait bir resim yayımlanmış (Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü öğretim üyesi Mehmet Emin Elmacı, Mustafa Kemal Atatürk’ün basında yayımlanmış ilk fotoğrafını ve ondan söz eden yazıyı bulduğunu açıklamıştı (Mehmet Emin Elmacı (2019). “Kamuoyuna Yansıması Çerçevesinde Mustafa Kemal’in Adının Tanınması ve 1919’a Gelişte Mustafa Kemal“. Belgi Dergisi, C.2, S.18, Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayını, Yaz 2019/II, ss. 1205-1254).

Bu fotoğraf öncesinde Silahçı Tahsin olarak bilinen Hasan Tahsin (1883-1918) tarafından askerî bir dergi formatında çıkarılan Silah adlı gazetede 1911 yılında (1327. S. 89. Sf: 1) kapak sayfasında yayımlanan 1909 yılı Nisan ayından fotoğrafta Atatürk de yer almış.

Mustafa Kemal’in sivil giyimli Ömer Naci’nin hemen yanında Hareket Ordusu Erkanı arasında görüldüğü fotoğrafın kullanıldığı kapak sayfası şöyle:

Hasan Tahsin’in 317 numaralı sınıfı ile çektirdiği fotoğraf için dergide kullanılan ifadeler şu şekilde (Hatibe Baykız (2021). “Silah Dergisi ve Gazetesi (1-593 Sayılar İnceleme ve Seçilmiş Metinler)”. Yüksek Lisans Tezi. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Niğde):

“317 Sınıfının Yüzbaşılığa Terfi Tarihinde Selanik’teki 317 Sınıfının Erkan-ı Harbi Mustafa Kemal ve Halil Beyler ve İnkılapçı Ömer Naci, Silahçı Tahsin Beylerle Sınıf Refikaları Silah Arkadaşlarını Musavver Hatıradır”

Eylül 1324/1908 yılında yayımlanan ilk sayısıyla yayım hayatına başlayıp Ekim 1329/1914 yılında yayımladığı son sayısıyla yayım hayatını sonlandıran Resimli Kitap adlı derginin 1912 yılı Mayıs ayındaki 40. sayısında aşağıdaki fotoğraf “327, 14 Kânûn-ı Evvel muhârebesinde İtalyanlar’dan igtinâm olunan mitralyözlerden diğer bir kısmı (Un autre groupe de mitrailleuses prises aux italiens)” notuyla yayımlanmış (Tespit: Mesut Uyar) (Emre Zebek (2019). “Resimli Kitap Dergisinin 35-41. Sayılarının İncelenmesi”. Yüksek Lisans Tezi. Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü).

Şehbal adlı derginin 14 Eylül 1912 (1 Eylül 1328) tarihli 60 numaralı sayısında ve 14 Ekim 1912 tarihli 62 numaralı sayısında Mustafa Kemal’in Derne ve Tobruk’ta kumandanlık yaptığı andan resimleri yayımlanmıştı.

“Derne de iki mühim kumandan. Sağdaki Şark Kolu Kumandanı Fuat Bey, soldaki Derne Kumandanı Mustafa Kemal Bey” notuyla Mustafa Kemal’in fotoğrafının yer aldığı sayfa (Fotoğrafları ve notların okunuşunu aktaran Mustafa Onur Yurdal‘a teşekkürlerimizi sunarız):

“Derne’de bir Hilal-i Ahmer Hastahanesinin resm-i küşadı: 1) Mutasarrıf ve umumi kumandan Enver (Paşa) Bey 2) Derne Kumandanı Erkân-ı Harbiye Binbaşısı Mustafa Kemal Bey” notuyla Mustafa Kemal’in fotoğrafının yer aldığı sayfa:

“Cihan-ı cihadda cevval-i cephelerden: Ortadaki nasiye-i necip, meşagil-i harp sebebiyle haledar-ı lihye olan Kahraman Enver Beyedir. Sağında bastonlu zat Derne Kumandanı Erkân-ı Harbiye binbaşısı Mustafa Kemal Bey” notuyla Mustafa Kemal’in fotoğrafının yer aldığı sayfa:

“Derne’de Erkân-ı Harp zabitanından birkaç mücahit” notuyla Mustafa Kemal’in fotoğrafının yer aldığı sayfa:

“Bir hücumdan evvel kumandanın kaydettirdiği mühim noktalar. Derne’de Erkân-ı Harp binbaşısı Mustafa Kemal Bey yaveri Fehmi Beye emirlerini zabt ettiriyor.Bir müfreze-i mücahidin de teşne-i hü- cum bir vekar-ı arabi ile infaz-ı evamire müheyya duruyorlar” notuyla Mustafa Kemal’in fotoğrafının yer aldığı sayfa:

Mustafa Kemal Atatürk’ün yer aldığı söz konusu fotoğraflar, Şehbal’den sonra İttihad ve Terakki’nin yayın organı Tanin Gazetesi’nde ismi aktarılmadan yayımlanmıştır.

Ayrıca, Trablusgarp Savaşı esnasında yerel halktan bir çocukla diz çökerek konuştuğu anda fotoğraflanan kişinin Mustafa Kemal değil Enver Paşa olduğunu daha önce Malumatfuruş’ta aktarmıştık.

Not: Bahsi geçen yayınlardan önce de Mustafa Kemal Atatürk’ün ismi belirtilmeden fotoğraflarının bazı gazete ve dergilerde geçtiği iddia edilse de, bahse konu yayınları temin ve tespit edemediğimizi ve Mustafa Kemal’in adının belirtildiği ilk yayın olarak yukarıda aktarılanları bulabildiğimizi belirtmek isteriz.