Türkiye’nin, diğer yükselen piyasa ekonomilerine ve Avrupa ülkelerine kıyasla kişi başına düşen araç sahipline göre geride kaldığı görülüyor

 

Artan döviz kuru, yükselen enflasyon, arz zinciri kaynaklı aksamalar, oto üretim sıkıntısından dolayı sıfır araç bulunamaması, ikinci el piyasada sıkışıklık, finansal koşullarda daralma gibi birçok nedenle birlikte taşıt fiyatlarında son yıllarda önemli ölçüde artış yaşandı. Yaşanan ekonomik sorunlarla birlikte alım gücündeki reel gerileme yaşayan vatandaşların araç edinmesi daha zor bir hâl aldı. Reel faizin baskılandığı 3 haneye doğru ilerleyen enflasyonist ortamda vatandaşlar tasarruflarını yatırım amaçlı otomobil alımında değerlendirilse de son veriler otomobil alım satımında yavaşlama yaşandığını işaret ediyor.

Ekonomik güçlüklere dair yorumlara karşılık olarak sıklıkla “herkesin altında araba var” savunmasının dile getirildiğine şahit oluyoruz.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 25 Temmuz 2022 günü gazetecilerin sorularını yanıtladığı yayında “Ekonomik olarak battık diyenler var ya; Oradan arabalar, TIR’lar geçemeye devam ediyor. Herkesin altında arabası var” ifadelerini kullanmıştı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, 25 Ekim 2021 günü kabine toplantısı sonrasında yaptığı açıklamada “Her evde araba var, kapıcısında araba var. İkinci elde araç yetişmiyor. Hepsinin istatistiklerini tutuyoruz. Nerede ne oluyor, ne satılıyor bunların hepsini gayet iyi biliyoruz.”  söyleminde bulunmuştu. Erdoğan, 29 Kasım 2016 tarihinde 7. Boğaziçi Zirvesi’nde yaptığı konuşmada “Her evin önünde 3 araba duruyor. Bu israftır.demişti.

Benzer demeçler farklı isimler tarafından da verilmişti. Örneğin, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin 5 Temmuz 2022 günü yaptığı konuşmada “Baktığınız zaman Türkiye değişiyor. Refah seviyesine bakın. Türkiye’de bütün ailelerin, her gelir grubundan ailelerin kapısında otomobili var, çocukları okuyor.” ifadelerine yer vermişti. AK Parti Genel Başkan Yardımcısı Demiröz 24 Ekim 2021 günü yaptığı konuşmada “Pahalılık olabilir. Allah aşkına, Türkiye’de son 20 senede her eve bakın ya bir otomobil ya da 2 otomobilimiz var. Her evde 2-3 telefon var.demişti. Şarkıcı Serdar Ortaç ise “Herkesin elinde son model cep telefonu, altında araba var. Nankörlük yapmayalım.” yorumunda bulunmuştu.

Taşıt sahipliği açısından toplam ve kişi başına düşen sayıda iyileşme sağlansa da Türkiye emsal ve bölge ülkelere göre bir hayli geride.

Son 20 yılda trafiğe çıkan taşıt sayısında önemli ölçüde artış yaşandı (Trafikteki araç sayısı ve toplam yolculuk sayısı artarken trafiğe çıkan araç sayısı ve kaza sayısı başına ölüm verisinde iyileşme gözlemlendiğine daha önce değinmiştik). TÜİK’in açıkladığı son verilere göre trafiğe kayıtlı toplam kara taşıtı sayısı haziran sonu itibarıyla 25 milyon 810 bin 799’e ulaştı. Otomobil sayısı ise 13.971.955’e ulaştı.

 

motorlu-kara-tasit-sayisi-haziran-2022

 

TÜİK verileri üzerinden yapılan hesaplamaya göre 2021 yılı sonu itibarıyla 84,7 milyon nüfuslu ülkemizde kişi başına düşen toplam motorlu kara taşıtı sayısı 0,36 iken, otomobil sayısı 0,19 seviyesinde gerçekleşti.

 

Yıl Toplam Motorlu Kara Taşıt Sayısı Toplam Otomobil Sayısı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (Top.) Kişi Başına Düşen Motorlu Kara Taşıtı Sayısı Kişi Başına Düşen Otomobil Sayısı
2007 13022945 6472156 70586256   0,18 0,09
2008 13765395 6796629 71517100      0,20 0,10
2009 14316700 7093964 72561312  0,20 0,10
2010 15095603 7544871 73722988   0,21 0,11
2011 16089528 8113111 74724269 0,23 0,11
2012 17033413 8648875 75627384 0,24 0,12
2013 17939447 9283923 76667864   0,25 0,13
2014 18828721 9857915 77695904 0,27 0,14
2015 19994472 10589337 78741053 0,28 0,15
2016 21090424 11317998 79814871 0,30 0,16
2017 22218945 12035978 80810525 0,31 0,17
2018 22865921 12398190 82003882 0,32 0,18
2019 23156975 12503049 83154997  0,33 0,18
2020 24144857 13099041 83614362 0,34 0,19
2021 25249119 13706065 84680273 0,36 0,19

 

Her ne kadar trafiğe çıkan taşıt sayısında artış yaşansa da, mevcut yolcu taşıtı sayısı emsal ülkelere ve AB ortalamasına nazaran bir hayli düşük.

 

avrupa-turkiyede-1000-kisiye-dusen-otomobil-sayisi
Görsel: Emre Özpeynirci

 

AB İstatistik Ofisi (Eurostat) tarafından derlenen AB üyesi ülkeler, AB üyeliğine aday ülkeler ve bölgede yer alan ülkeleri kapsayan 2020 yılından istatistiğe göre Türkiye kişi başına en az araç düşen ülke. OECD verilerine göre de Türkiye otomobil sahipliği açısından ortalamanın gerisinde kalmış durumda.

 

AB genelinde 2019 yılı itibarıyla ortalama binek araç sahiplik oranı 0,54 seviyesindeydi.

 

ab-1000-kisiye-dusen-arac-sayisi

 

2020 yılı itibarıyla AB genelinde ortalama 560 olan 1000 kişiye düşen otomobil sayısı Lihtenştayn’da 779 iken, Türkiye’de 157’ydi.

 

1000-kisiye-dusen-otomobil-sayisi

 

Türkiye’de 2017 yılından bu yana kişi başına düşen yolcu araç sayısının yatay bir seyir izlediği görülüyor.

 

motorizasyon orani

 

Türkiye’nin binek araç sahiplik oranı, AB üyeliğine aday Karadağ, Sırbistan, Kuzey Makedonya ve Arnavutluk’un yanı sıra potansiyel aday Bosna Hersek ve Kosova’dan daha düşük seviyede.

 

motorlu-tasit-orani-2020

 

Türkiye’de 2000-2019 yılları arasında binek araç sayısında ortalama yıllık % 4,3’lük artış yaşanmıştı.

 

1000-kisiye-dusen-otomobil-sayisi-2000-2019

 

Binek araç yaşına göre kıyaslandığı Avrupa ülkeleri arasında Türkiye’nin ortalama performans sergilediği görülüyor.

 

binek-arac-yasi-2020

 

Ülke / Yaş < 2 2 < < 5 5 < < 10 10 < < 20 >20
İrlanda 26,0 25,2 23,8 24,9 :
Danimarka 22,6 21,2 26,1 25,7 4,5
Lüksemburg 22,0 28,3 25,5 24,1 :
Belçika 21,6 22,3 26,8 22,7 6,6
Fransa 16,7 15,9 25,0 35,4 7,0
Avusturya 16,6 18,9 28,5 29,2 6,7
İsveç 16,4 19,1 25,2 30,3 8,9
Hollanda 14,9 15,3 27,4 35,3 7,2
Almanya 12,7 19,2 25,9 33,6 8,6
Çekya 10,5 11,0 16,1 62,3 :
İtalya 8,9 18,8 13,8 58,5 :
Macaristan 8,2 7,9 12,1 55,1 16,7
İspanya 8,1 14,0 15,1 42,7 20,0
Slovenya 7,1 14,9 25,2 44,6 8,1
Hırvatistan 7,0 10,1 19,0 50,4 13,5
Portekiz 6,6 13,0 16,0 42,7 21,7
Malta 6,0 10,5 21,8 38,4 23,4
Finlandiya 5,9 11,0 17,6 37,1 28,5
Polonya 5,3 5,9 10,5 38,3 40,0
Estonya 5,1 9,3 15,5 37,3 32,7
Güney Kıbrıs 3,9 10,1 20,3 49,0 16,6
Romanya 3,8 5,4 10,9 55,6 24,3
Letonya 3,8 6,4 12,6 55,4 21,8
Litvanya 3,1 5,0 10,8 56,4 24,8
İsviçre 16,15 20,03 30,49 27,70 5,63
Lihtenştayn 12,17 21,83 32,76 25,79 7,45
Norveç 8,33 17,20 28,06 36,12 10,29
Türkiye 6,55 15,13 26,55 24,29 27,48
Karadağ 2,97 5,21 13,80 55,41 22,61
K. Makedonya 1,91 3,30 6,43 88,37 :
Arnavutluk 0,76 2,15 5,83 57,74 33,52
Kosova 2,07 3,61 12,48 57,47 24,36
Bosna Hersek 1,41 3,25 10,75 59,45 25,14

 

Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Konseyi (UNECE) yolcu taşıt sıralamasında Türkiye sondan 3. sırada yer alıyor.

 

yolcu-tasit-siralamasi

 

Wikipedia‘daki kişi başına düşen taşıt sayısı derlemesinde Türkiye 189 ülke arasında 78. sırada bulunuyor (2014 itibarıyla yapılan sıralamada 93.cüydü).

 

 

Eurostat‘ın hazırladığı verilere göre Türkiye’de halkın % 35’i otomobil satın alma imkânının olmadığını belirtiyor. Bu veride Türkiye Avrupa’da 2. sırada bulunuyor.

 

arac satin alma imkani olmayanlar

 

Otomobil almaya imkânı olmadığını belirtenlerin oranında ise kayda değer düşüşün yaşandığı görülüyor.

 

otomobil-satin-alma-imkani

 

Özetle, son 20 yıllık dönemin geneline göz atıldığında, diğer yükselen piyasa ekonomilerine ve Avrupa ülkelerine kıyasla Türkiye’nin nüfusuna kıyasla araç sahipliğinde geride kaldığı anlaşılıyor.

 

1 Yorum

  1. KAMYON VE OTOBÜSLER HARİÇ TUTARAK, HAFİF TİCARİ ARAÇLARI OTOMOBİL SINIFINDA DEĞERLENDİRMEK LAZIM

Yorumunuzu yazınız...