Facebook’un sahibi olduğu WhatsApp gibi mesajlaşma uygulamaları, yanlış bilginin yayılımı için elverişli bir ortam.
WhatsApp’ta yanlış bir iddia 20 kişilik bir grupta paylaşıldığında, bu içerik 20 kişi tarafından 4 kez daha 20’şer kişilik gruplarda paylaşıldığında, kısa bir süre içerisinde yanlış bilgi 3,2 milyon kişiye ulaşabiliyor (20^5=3.200.000) (WhatsApp 2020 yılında bir mesajı tek seferde en fazla beş sohbete iletme sınırı getirmişti. Bu adımın ardından WhatsApp, koronavirüs içerikli yanlış bilgi içeren yönlendirilmiş mesajlarda % 70 oranında düşüş gözlemlendiğini duyurmuştu).
Popüler mesajlaşma uygulaması Whatsapp da sıklıkla yanlış bilgi sorununun hedefi olabiliyor.
Bu defa, 2019 yılında ilk örnekleri görülen WhatsApp’ta 3 tik işaretinin görülmesinin mesajların hükûmet tarafından izlendiği anlamına geldiği yönündeki asılsız iddianın yeniden dolaşıma girdiğine şahit olduk.
Yayılan iddiaya göre eğer kullanıcılar mesajlarında iki yerine üç mavi tik görürlerse, bu konuşmanın hükûmet tarafından izlendiğini işaret ediyor olacaktı.
Üç mavi / kırmızı tikli mesajların hükûmet tarafından okuduğuna ya da incelenmeye alınabileceğine dair WhatsApp’ta paylaşılan asılsız içerikli mesaj metni şöyle:
whatsApp’ın bir uyarısı var.
Kısaca:
Siz bir mesaj gönderdiğinizde mesajın yanında bir çek işareti görürsünüz. Bu mesajın alındığını gösterir. Bu çek işaret iki olduğunda mesajın yerine ulaştığını maviye dönüştüğünde mesajın okunduğunu gösterir. Bu normal prosestir.
Eğer çek işareti üç mavi olursa bu mesajın bir hükümet görevlisi tarafından okunduğunu ve mavilerden biri kırmızıya dönüşmüşse mesajın incelenmeye alınabileceğini göstermektedir.
Lütfen mesajlarınızda tedbirli olun ve bu bilgiyi dostlarınızla paylaşın.”
WhatsApp’teki tiklerin bizim mesajlarımızın okunup okunmadığını anlattığıyla ilgili iddia geçmişte şu metinle aktarılmıştı:
“Sevgili dostlarım, Yukarıda WhatsApp’ın bir uyarısı var. Kısaca: Siz bir mesaj gönderdiğinizde mesajın yanında bir tik işareti görürsünüz. Bu mesajın alındığını gösterir. Bu tik işaret iki olduğunda mesajın yerine ulaştığını maviye dönüştüğünde mesajın okunduğunu gösterir. Bu normal prosestir.
Eğer tik işareti üç mavi olursa bu mesajın bir hükümet görevlisi tarafından okunduğunu ve mavilerden biri kırmızıya dönüşmüşse mesajın incelenmeye alınabileceğini göstermektedir. Lütfen mesajlarınızda tedbirli olun ve bu bilgiyi dostlarınızla paylaşın.”
Ortaya çıkmasının ve asılsız olduğunun aktarılmasının üzerinden yıllar geçmesine rağmen bu iddianın izine WhatsApp’ta ve sosyal medyada hâlâ rastlanabiliyor.
Örneğin Ruhat Mengi, 11 Ekim 2022 günü Twitter hesabından “Çok ilginç, bilmiyordum🙄bu da eksik kalmamış demek ki! Ne kadar özgürüz, ne kadar demokratik bir ülke oldu burası!” ifadeleriyle bu kurguyu paylaştı.
İLAVE: Mengi, bu paylaşımını silmiş ve yanlış aktarımın kaynağının “son derecegüzel aydın paylaşımlarının yapıldığı bir WhatsApp grubu” olduğunu söylemiş.
Benim de bulunduğum, son derece güzel aydın paylaşımlarının yapıldığı bir whatsapp grubunda gördüğüm,whatsapp mesajlarıyla ilgili bir haberi Twitter’a koydum,doğru değilmiş, e ben de whatsapp uzmanı değilim😄olmayacak herşeyin olduğu, her yalanın söylendiği bir ülkedeyiz di mi?
Hükûmetlerin mesajları okuyup “er mektubudur görülmüştür” notunu düşer gibi iz bırakmasını beklemek absürt bir tutum elbette… Ancak iddianın asılsızlığının en belirgin sebebi, WhatsApp’ın ileri sürülen özelliğe sahip olmaması…
WhatsApp’ta (işbu yazı tarihi itibarıyla) “3 tik” gibi bir özellik bulunmuyor.
Hâlihazırda WhatsApp, bir kullanıcının mesajının iletildiğini belirtmek için yalnızca iki onay işaretine sahip.
Tek gri tik işareti mesajın gönderildiği, iki gri tik işareti mesajın teslim edildiği, iki mavi tik işareti ise mesajın alıcı tarafından okunduğu anlamına gelmektedir.
Okundu bilgisi özelliği ile ilgili WhatsApp şu açıklamayı sunuyor:
Gönderdiğiniz her mesajın yanında bazı onay işaretleri görüntülenir. Bu işaretler aşağıdakileri ifade eder:
– Mesaj başarıyla gönderilmiştir.
– Mesaj, alıcının telefonuna veya bağlı cihazlarından herhangi birine başarıyla teslim edilmiştir.
– Alıcı mesajınızı okumuştur.
Not:
Alıcının telefonu kapalı olsa bile, mesaj alıcının bağlı cihazlarından herhangi birine teslim edildiğinde ikinci onay işareti görüntülenir.
Grup sohbetlerinde, ikinci onay işareti gruptaki tüm katılımcılar mesajınızı aldığında görünür. Gruptaki tüm katılımcılar mesajınızı okuduğunda ise iki mavi onay işareti görüntülenir.
WhatsApp, uçtan uca şifreleme özelliği ile mesajların 3. tarafça okunamayacağını belirtiyor. WhatsApp tüm sohbetlerin uçtan uca şifrelendiği için muhatapları dışında kimse tarafından erişilemeyeceğini şöyle aktarıyor:
“Uçtan uca şifreleme özelliği, gönderilen içeriklerin yalnızca siz ve iletişim kurduğunuz kişi tarafından okunabilmesini veya dinlenebilmesini sağlar. Böylece WhatsApp dahil olmak üzere aradaki hiçbir taraf gönderilen içerikleri okuyamaz veya dinleyemez.”
Twitter hesabımız üzerinden Ruhat Mengi’nin paylaştığı (üç mavi / kırmızı tikli mesajların hükûmet tarafından okuduğuna ya da incelenmeye alınabileceğine dair) WhatsApp mesajı kendisine iletilen başka bir kimsenin olup olmadığını sormuştuk. Mesajın iletildiğine dair kimseden bir yanıt alamadık… Ancak bu gibi iddialar zombi gibidir. Zaman içerisinde farklı ortamlarda farklı şekillerde tekrar zuhur edecektir…
Daha önce, “WhatsApp kullanıcı verilerini Facebook ile doğrudan paylaşabilmesine izin veren yeni gizlilik sözleşmesinden vazgeçti” iddiasının doğruluk payının bulunmadığını aktarmıştık.
“WhatsApp kullanıcı verilerini Facebook ile doğrudan paylaşabilmesine izin veren yeni gizlilik sözleşmesinden vazgeçti” iddiası hk. adı geçen platformlar tarafından yapılan bir açıklama bulunmuyor
İddiaya kaynak gösterilen CNNTürk’ün yayımladığı haberde de bu husus vurgulanmış pic.twitter.com/p4uRnQHHnI
WhatsApp’a dair güncelleme ve yenilikleri takip eden WABetaInfo, WhatsApp’ın 3 mavi tik üzerine çalıştığı iddiasının gerçeği yansıtmadığını belirtmişti.
WhatsApp is NOT developing a third blue check to detect screenshots: it’s fake news.
Peki, WhatsApp’ta ses analizi ve iletişimin takibi mümkün mü? WhatsApp içerikleri izlenebilir mi?
WhatsApp, Signal, Telegram, Viber ve WeChat gibi mesajlaşma platformlarındaki yazışmaların FBI tarafından okunabildiği farklı kişi ve kurumlarca geçmişte öne sürülmüştü. WhatsApp yetkilileri bu yöndeki iddialara “WhatsApp üzerindeki bütün mesajlaşmalar uçtan uca şifrelidir ve mesajlar güvendedir. Güvenlik güçlerinden gelen talepleri dikkatlice inceleyip ona göre harekete geçiyoruz” yanıtını sunmuştu.
Adli bilişim uzmanı Tuncay Beşikçi “Whatsapp’ta ses analizi ve iletişimin takibi mümkün mü?” başlıklı yazısında WhatsApp içeriklerinin toplu şekilde gözetlenmesinin mümkün olmadığını aktarmıştı. Bahsi geçen yazıdan bazı satır başları şöyle sunulabilir:
“… şu anki şartlarda Türkiye’nin Whatsapp içeriklerini toptan gözetlemesi ne teknik olarak ne de altyapı olarak ne de hukuki olarak mümkün değilden öte imkansıza yakındır.”
“Whatsapp Gizlilik İlkelerine göre mesajlar (sohbetler, fotoğraflar, videolar, sesli mesajlar, dosyalar ve konum paylaşım bilgileri) teslim edildikten sonra sunucularından siliniyor. Gönderilen bir mesaj … teslim edilmezse en fazla 30 gün süre ile sunucularda saklanıyor”
“…uçtan uca şifreleme özelliği … sayesinde … Mesaj, sunucuda değil telefonda çözüldüğünden üçüncü şahısların mesajı çözmeleri mümkün olmuyor ve aynı zamanda sunucularındaki bilgiler ele geçse dahi mesajlarınızın güvende olduğu anlamına geliyor.”
“Soruşturma makamları yasal yollardan Facebook’a başvurarak Whatsapp kullanıcıların gerçek bilgilerini talep edebilir. Bu talebin karşılık bulup bulmayacağı ve işlemlerin ne kadar süreceği ise meçhul. Karşılık bulsa dahi Whatsapp içerikleri başvurucuya verilemeyecektir.”
“Bununla birlikte cep telefonu kullanıcılarına ait bazı veriler BTK ve GSM operatörlerde saklanmaktadır. … Whatsapp sunucularının kullandığı IP adres ve port bilgileri bilindiğinden; hangi telefon numarasının hangi baz istasyonundan sinyal alarak hangi tarih ve saatte ne kadar süre ile Whatsapp kullandığı tespit edilebilir fakat kullanıcıların kimlerle iletişimde olduğu ve mesaj içerikleri gibi verilere ulaşılamaz.”
“Teknik olarak son derece güvenli görünse de Whatsapp veya herhangi bir mesajlaşma uygulaması pratikte güvenli değildir”
ABD gibi bazı ülkelerde yürütülen cezaî soruşturma kaynaklı taleplere WhatsApp’ın yanıt verdiği biliniyor. Yürürlükteki kanun ve ilkelere göre kolluk kuvvetlerinden gelen hesap kayıtlarının teminine yönelik taleplere yanıt verildiğini WhatsApp açıklamıştı.
Öte yandan, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) tarafından internet servis sağlayıcılarının ilettiği bilgisayar ya da mobil cihaz üzerinden internete bağlanan tüm kullanıcıların trafiği üzerinden kitlesel gözetim faaliyet yürütüldüğüne dair belgeler geçtiğimiz aylarda basına yansımıştı. Bu yolla BTK’nın WhatsApp’ta kiminle yazışıldığı, telefonlaşıldığı, konum verileri gibi bilgileri analiz edebildiği aktarılmıştı (Medyascope’tan Doğu Eroğlu’nun BTK-Gate adını verdiği vakaya dair yazılarına göz atabilirsiniz (1, 2, 3, 4).
Ayrıca, WhatsApp’ta bulunan açıklardan istifade ederek uygulama üzerinden telefonlara sızdığı (ve sızma teşebbüsünde bulunduğu) anlaşılan İsrailli NSO Group’u dava etmişti. ABD’nin San Francisco kentinde açılan davada NSO, kullanıcıların telefonlarına sızabilmeleri için istihbarat servislerine yardımcı olmakla suçlanmıştı. WhatsApp’ın, bir korsan yazılımın kullanıcıların bilgilerine ulaşıp, telefonlarını kontrol edebilmesi amacıyla kullanıcılarına güncelleme yapmalarını önerdiği anlaşılmıştı.
Ezcümle: “Hiçbir sistemin %100 güvenli olmadığı, sistemlerde bilinmeyen zafiyetler olabileceği veya her an yeni açıkların keşfedilebileceği” akılda tutulmalı…
– Mesaj başarıyla gönderilmiştir.
– Mesaj, alıcının telefonuna veya bağlı cihazlarından herhangi birine başarıyla teslim edilmiştir.
– Alıcı mesajınızı okumuştur.
Not:
