15 Temmuz Darbe Girişiminden 2 Ay Önce New York Times’ta Yayımlanan Haritanın Türkiye’yi Bölmeye Yönelik Yeni Bir Plân Olduğu İddiası Doğru Değil, Bahse Konu Harita ABD Başkanı T. Woodrow Wilson Tarafından Görevlendirilen Henry C. King ve Charles R. Crane’in 1919 Yılında Hazırladığı Rapordan Alıntıdır
15 Temmuz 2016 tarihinde gerçekleşen başarısız darbe girişiminden yaklaşık 2 ay önce New York Times’ta yayımlanan bir haritanın tarihî arka planı dikkate alınmadan yorumlandığına şahit oluyoruz.
“15 Temmuz’dan 2 ay önce New York Times tarafından paylaşılan sınırlar” başlığıyla aktarılan harita
Bahse konu harita New York Times’ta 14 Mayıs 2016 tarihinde yayımlanan “Could Different Borders Have Saved the Middle East?” (“Farklı Sınırlar Orta Doğu’yu Kurtarabilir Miydi?”) başlıklı makalede yer almış.
Anılan yazıda Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküşünün ardından Orta Doğu’da yeniden çizilen sınırların ele alındığı ve bu sınırlar yerine farklı bir toprak taksiminin yapılmış olsaydı Orta Doğu’nun bugünkü görünümünün değişmiş olup olmayacağı ele alınmış.
New York Times’ta paylaşılan haritanın günümüzle bir ilgisi bulunmuyor. Anılan harita ABD Başkanı T. Woodrow Wilson tarafından görevlendirilen Henry C. King ve Charles R. Crane’in 1919 yılında hazırladığı rapordan alıntı.
New York Times’ın mezkur yazısındaki King ve Crane’in raporunda yer alan haritaya ilişkin bölüm şu şekilde idi:
“In 1919, President Woodrow Wilson sent a delegation to devise a better way to divide the region. Henry King, a theologian, and Charles Crane, an industrialist, conducted hundreds of interviews in order to prepare a map in accordance with the ideal of national self-determination.
Was this a missed opportunity to draw the region’s “real” borders? Doubtful. After careful study, King and Crane realized how difficult the task was: They split the difference between making Lebanon independent or making it part of Syria with a proposal for “limited autonomy.” They thought the Kurds might be best off incorporated into Iraq or even Turkey. And they were certain that Sunnis and Shiites belonged together in a unified Iraq. In the end, the French and British ignored the recommendations. If only they had listened, things might have turned out more or less the same.”
“1919’da Başkan Woodrow Wilson bölgeyi bölmenin daha iyi bir yolunu bulmak için bir heyet gönderdi. Bir teolog olan Henry King ve bir sanayici olan Charles Crane, ulusal kendi kaderini tayin idealine uygun bir harita hazırlamak için yüzlerce röportaj gerçekleştirdi.
Bu, bölgenin “gerçek” sınırlarını çizmek için kaçırılmış bir fırsat mıydı? Şüpheli. Dikkatli bir çalışmanın ardından King ve Crane, görevin ne kadar zor olduğunu fark ettiler: Lübnan’ı bağımsız hale getirmek veya Suriye’nin bir parçası haline getirmek arasındaki farkı “sınırlı özerklik” önerisiyle ayırdılar. Kürtlerin en iyi şekilde Irak’a ve hatta Türkiye’ye dahil edilebileceğini düşündüler. Sünniler ve Şiilerin birleşik bir Irak’ta bir araya geldiklerinden emindiler. Sonunda, Fransız ve İngiliz önerileri görmezden geldi. Sadece dinleselerdi, işler aşağı yukarı aynı şekilde ortaya çıkabilirdi”
New York Times’ta King-Crane raporundaki haritanın “Americans to the Rescue?” alt başlığıyla aktarıldığı görülüyor
Kamuoyunda Amerika Heyeti olarak bilinen ve ABD Başkanı T. Woodrow Wilson tarafından görevlendirilen, Ohio’daki Oberline Koleji Müdürü Henry C. King ve Chicago’lu iş adamı Charles R. Crane’in yer aldığı heyet 3 Haziran 1919 tarihinde İstanbul’a ziyarette bulunmuştu (Hasan Türker (2018). “İstanbul Basınında King-Crane Heyeti’nin Türkiye’deki Faaliyetleri ve Mandaterlik Tartışmaları (1919), Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XVIII/Özel Sayı/Special Issue (2018), ss. 187-219). King – Crane Heyeti, bir başka tanımla Türkiye Mandaları Hakkında Beynelmilel Komisyonun Amerika Şubesi’nin bu ziyaretinden üç ay sonra 2 Eylül 1919’da Harbord Heyeti olarak bilinen ve resmi adı American Military Mission to Armenia (Ermenistan Amerikan Askeri Heyeti) olan 46 kişilik heyet İstanbul’u ziyaret etmişti (Seçil Karal Akgün (2015). “Amerikan Kaynaklarından Kurtuluş Savaşı Başında Ermenilerle İlgili Gelişmeler”, Ermeni Araştırmaları, 13 2015, Sayı 50). ABD’li general James Harbord 20 Eylül 1919’da Mustafa Kemal ile Sivas’ta bir görüşme gerçekleştirmişti.
Henry C. King ve Charles R. Crane tarafından “1919 Türkiye’deki Mandalar Birliği Müttefikler Arası Komisyon” (“1919 Inter-Allied Commission on Mandates in Turkey”) misyonu çerçevesinde hazırlanan raporda “Disputed Lands of Near East That Hold World Attention Today” “Bugün Dünya’nın Dikkatini Çeken Yakın Doğu’nun Tartışmalı Toprakları” başlığıyla bu haritaya yer verildiği bilinmektedir.
King-Crane raporunda yer alan parçalanmış Osmanlı İmparatorluğu haritası
New York Times’ta aktarılan King-Crane raporundan harita
Anılan yazıda aktarılan Osmanlının parçalanma sürecinde paylaşılan diğer haritalar ise şu şekildeydi:
Sykes-Picot planı bölüşüm haritası
Fransa’nın Suriye’yi devraldıktan sonra parçalama plânını yansıtan harita
Kral Faysal’ın Birleşik Arap Krallığı hayalini yansıtan harita