Kristof Kolomb 1492 Yılında Amerika Kıtasını Keşfettiğinin Farkında Değildi
Ünlü İtalyan kâşif Christopher Columbus (Türkçe okunuşuyla Kristof Kolomb) (1451-1506), İspanya Kralı Ferdinand’ın finanse ettiği seferinde 1492 yılında Amerika kıtasını keşfettiğinin farkında değildi. Kristof Kolomb yeni bir kıta keşfettiğini fark edemeden ölmüştü.
Osmanlı İmparatorluğu’nun Akdeniz’deki hakimiyetiyle deniz ticaretinde büyük yara alan batılı denizciler Hindistan’a ulaşmanın yeni bir yolunu arıyordu. Böyle bir ortamda Kristof Kolomb da doğudaki baharat ve ipek gibi değerli emtiaların batıya taşınabileceği güvenli bir ticaret yolu keşfetmeyi ve Hindistan’a ulaşılabilecek yeni bir ticaret rotası bulmayı amaçlıyordu.
Bu amacı gerçekleştirmek için Kristof Kolomb, hep batıya hareket ederek doğuya ulaşılacağını sanıyordu. Dünyanın bir küre olduğunu ve Kanarya Adaları ile Japonya arasındaki mesafenin 2300 mil olduğunu -yanlış- hesaplayan Kolomb, Atlantik üzerinden batıya yelken açacağı daha hızlı ve daha güvenli olacağına inandığı bir rota tasarladı.
Kolomb 3 geminin katılacağı bu yeni keşif serüveninin finansmanı için başvurduğu Portekiz, Cenova ve Venedik yöneticilerinden olumsuz yanıt aldı. 1486’da Kastilya Kraliçesi Isabella ve Aragon Kralı II. Ferdinand’a yaptığı başvuru da -uzmanların menfi görüşü ve İspanyol Katolik Krallığı ile Endülüs Müslümanları arasındaki süregelen savaş nedeniyle- reddedildi. 1492 yılında Granada’nın ele geçirilmesi ve Endülüs Devleti’nin çöküşüyle birlikte İspanyol monarşisi Kolomb’un girişimini destekleme kararı aldı.
1492 Ağustos’unda İspanya’dan 3 gemiyle denize açılan Kolomb ve mürettebatı, 36 günlük yolculuktan sonra 12 Ekim 1492’de Bahama Adalarına ayak bastı. Kolomb batıya doğru hareketinde (orjinine göre) doğuya değil, Amerika kıtasına yani batıya ulaşmıştı. İspanya’dan hareket ettiği seferinde böylelikle 1492 yılında yeni kıtayı keşfetmişti. Ancak, Bahamalara ayak bastığında Kolomb, Avrupalılar tarafından bilinmeyen yepyeni bir kıta keşfettiğinin farkına varamamıştı. Kendi algısı bir yanlışlıktan ibaretti. Hindistan’a ulaştığını sanan Kolomb, Bahamalarda karşılaştığı yerli halka İspanyolca Hintli anlamına gelen “Indios” adını vermişti.
Bahamalardan sonra yolculuğuna devam eden Kolomb, Çin olduğunu sandığı Küba ile Japonya sandığı Haiti ve Dominik Cumhuriyeti’ne ulaştı. 33 adamını yerleşme kurması için burada bırakan Kolomb, Asya kıtasına ulaştığına emin şekilde 1493 yılında İspanya’ya geri döndü.
Bu keşfinin ardından Kolomb, 1492 ile 1504 yılları arasında Karayipler ve Güney Amerika’ya (1492, 1493, 1498 ve 1502’de olmak üzere) toplam dört sefer gerçekleştirdi. Kolomb ancak 3. seyahatinde Amerika kıtası ana karasına Venezüela’nın Orinoco Irmağı civarında ayak basabildi.
Birçok kişi Kolomb’un Amerika kıtasına Florida’dan ayak bastığını ve yeni kıtaya İspanyol bayrağını diktiğini sansa da Kolomb aslında Bahamalar’ı, Küba’yı, Jamaika’yı, Karayipler’i ve Orta Amerika’yı keşfetmişti.
1498’deki 3. seferinin ardından İspanyol Kralı tarafından yeni kıtadaki yerleşimdeki yanlış yönetimi nedeniyle tutuklatılan ve İspanya’ya tutuklu vaziyette geri getirilen Kolomb, yeni dünyada edindiği serveti kaybetmesine rağmen hakkındaki suçlamanın düşmesinin ardından Amerika kıtasına doğru 4. ve son seferine 1502 yılında çıktı. Bu seferlerinde Kolomb Kuzey Amerika’ya ya da bugünkü Amerika Birleşik Devletleri topraklarına ayak basamadı.
1506 yılında Kolomb, yeni bir kıta keşfettiğinin farkına varamadan hayata gözlerini kapadı.
Kristof Kolomb, dünyanın yuvarlak olduğunu keşfeden kişi de değildi (İlgili yazımıza şu bağlantı vasıtasıyla göz atabilirsiniz). Dünyanın küre biçiminde olduğu M.Ö. 3. yüzyıldan bu yana dile getirilen bir husustu. Antik Yunanistan’da Dünya’nın çevresinin ölçülmesine dahi çalışılıyordu. Kolomb, Müslüman denizcilerin kitaplarından, dünyanın yuvarlak olduğunu ve devamlı olarak batıya gidilirse, yine aynı yere gelineceğini öğrenmişti.
Amerika kıtasındaki birçok ülkede, Kristof Kolomb’un Amerika’ya gelişinin yıldönümü (12 Ekim 1492) vesilesiyle 12 Ekim (ya da ABD’deki uygulama çerçevesinde Ekim ayının 2. Pazartesi günü) ulusal bayram olarak kutlanmaktadır.
Kolomb’un Amerika’yı “keşfettiği” fikrinin, ABD’nin İngiltere’ye karşı yürüttüğü Bağımsızlık Savaşı’ndan sonra, “sömürgecilerin” John Cabot’un İngiltere adına Amerika’yı keşfettiği iddiasına prim vermek istemedikleri için canlandırıldığı ve Kolomb’un ön plana çıkarıldığı öne sürülmektedir.
Amerika Kıtasının Kâşifi Hakkında Diğer İddialar
Kolomb Amerika kıtasına ayak bastığında İspanyolca Hintli anlamına gelen “Indios” adını verdiği yerli halkla karşılaşmıştı. Bu durum, Kolomb’dan çok daha önce bu kıtaya ayak basan başka insanlar mevcut olduğunu, dolayısıyla Kristof Kolomb’un Amerika kıtasının kâşifi olamayacağını düşündürmektedir. Amerika kıtasında Kolomb’un ziyareti öncesinde kurulan yerel devletlerin varlığı da bu iddiayı desteklemektedir.
Öte yandan, bu yaygın iddianın aksine, Kolomb’dan önce Amerika kıtasını keşfedenlerin olduğu iddiaları dile getirilmektedir. Ülkemiz basınına fasılalar halinde Kolomb’dan önce Müslüman denizcilerin Amerika kıtasını keşfettiğine dair haberlerin düştüğü görülmektedir. Ayrıca, İngiliz (amatör) tarihçi Gavin Menzies, “1421: Çin’in Amerika’yı Keşfettiği Yıl” (“1421: The Year China Discovered America”) adlı kitabında Çinli denizcilerin Kristof Kolomb’dan 70 yıl önce Amerika kıtasını keşfettiğini iddia etmişti.
7. sınıf Sosyal Bilgiler Dersi için Milli Eğitim Bakanlığı’nca dağıtılan kitaplardakine benzer şekilde Amerika kıtasının Amerigo Vespuçi tarafından keşfedildiğine yönelik yanlış bir bilgi de mevcuttur. İlaveten, Amerigo Vespuçi’nin Amerika kıtasının isim babası olduğu iddiasının doğruluk payının bulunmadığını da daha önce Malumatfuruş’ta aktardığımızı belirtelim bu vesileyle.
Amerika Kıtasının İsminin Kökeni ve Amerika Kıtasına Ulaşan İlk Denizci
John Cabbot (İtalyan denizci Giovanni Caboto’nun İngilizcesi) Mayıs 1497’de Labrador’a ulaşarak, Amerigo Vespucci’den 2 yıl önce, Amerika kıtasına ilk ulaşan Avrupalı olmuştur. John Cabbot’ın bu yolculuklarının sponsoru Amerika kıtasına soyadı verilen Richard Ameryk idi.
Yeni kıtaya Amerika adını veren ilk harita Martin Waldseemüller’in 1507 yılında hazırladığı sadece Güney Amerika’yı içeren haritadır (John Lloyd ve John Mitchinson (2006). Cahillikler Kitabı, NTV Yayınları, 2. Baskı). Notlarında Amerika isminin Amerigo Vespucci’nin isminin Latince versiyonundan türetildiğini belirten Waldseemüller, bunu Amerigo Vespucci’nin 1500-1502 arasında Güney Amerika kıyısının haritasını çıkarmasına bağlamıştır. Bu durum, onun emin olmadığını ve diğer haritalarda (muhtemelen Cabot’nunkinde) görmüş olduğu bir ismin kökenini açıklamaya çalıştığını akla getirmektedir. “Amerika” adının bilindiği ve kullanıldığı tek yer Bristol’dü. Fransa’da yaşayan Waldseemüller’nin gitmesi muhtemel olan bir yer değildi. Waldseemüller anlamlı bir biçimde, 1513 tarihli dünya haritasında “Amerika”yı “Terra Incognita (Bilinmeyen Topraklar) olarak değiştirmiştir.
Piri Reis’in Dünya Haritası
Kristof Kolomb’un Amerika Kıtasını Keşfettiğinin Farkında Olduğunu İddia Eden Yazarlar
"Kristof Kolomb hep Batıya gidilirse Doğuya varılacağını anlamıştı."
Maalesef Kristof Kolomb Amerika kıtasını keşfettiğinde bu hususu anlayamamıştı. Anladığını sanmıştı. Kristof Kolomb yeni bir kıta keşfettiğini fark edemeden ölmüştü.
* Kapak görseli: Jose Garnelo y Alda’nın Kristof Kolomb’un 1492 yılında Guanahani Adası’nda karaya çıkışını resmettiği tablosu
