Paylaşılan Görselin Dünyanın İlk ya da İkinci Fotoğraf Makinesine / Kamerasına Ait Olduğu İddiası Doğru Değil
Her yıl 19 Ağustos günü, Dünya Fotoğrafçılık Günü olarak kutlanıyor. Günün anlam ve önemine binaen, bir iddiayı ele alalım istedik: Dünyanın ilk kamerasına ait sanılarak paylaşılan görseli…
Yukarıdaki fotoğrafın dünyanın ilk fotoğraf makinesine ait olduğu iddiasıyla yaygın şekilde paylaşıldığı görülüyor.
Söz konusu görselin dünyanın ilk fotoğraf makinesine ait olmadı mümkün değil. Hâliyle bu durumda “Bu görsel dünyadaki ilk fotoğraf makinasına aitmiş. İyi ama onu neyle görüntülendiler?” sorusu sosyal medya kullanıcılarının akla geliyor.
Görselin, “dünyanın ikinci kamerasının kadrajından dünyanın ilk kamerası” notuyla da paylaşıldığına şahit olabiliyoruz…
Sanılanın aksine söz konusu görselde dünyadaki ne ilk ne de ikinci fotoğraf makinesi görüntülenmiş değil…
Görselde, 1900 yılında bir demiryolunu fotoğraflarken görüntülenen George R. Lawrence tarafından tasarlanan dev kamera yer alıyor.
“A very large camera designed by George R. Lawrence (1868-1938) and used to photograph a train of the Chicago & Alton railroad on the Chicago-St. Louis line for the 1900 Paris Exhibition. – After the French Consul General had inspected the camera and enormous glass plate, Lawrence was awarded the Grand Prize of the World for Photographic Excellence at the Paris Exposition of 1900 for his 8 x 4 1/2 foot photograph of the Alton Limited train, promoted as The Largest Photograph in the World of the Handsomest Train in the World.”
Açıklamanın Türkçemize çevirisi şöyle yapılabilir:
George R. Lawrence (1868-1938) tarafından 1900 Paris Sergisi için tasarlanan ve Chicago-St. Louis hattı üzerinde Chicago & Alton demiryolunun bir trenini fotoğraflamak için kullanılan çok büyük bir kamera. Fransız Başkonsolosu kamerayı ve devasa cam levhayı inceledikten sonra Lawrence, (Dünyanın En Yakışıklı Treninin Dünyanın En Büyük Fotoğrafı olarak lanse edilen) Alton Limited treninin 8 x 4 1/2 feet’lik fotoğrafı için 1900 Paris Fuarında Fotoğrafta Mükemmellik Dünya Büyük Ödülü’ne layık görüldü.
Bir buharlı trenin fotoğrafını kaydedebilmek için (tek seferlik) oluşturulan söz konusu dev makine öncesinde George R. Lawrence farklı makineler de geliştirmişti. George R. Lawrence’tan çok daha önce başka mucitler tarafından geliştirilen fotoğraf makineleri mevcut.
Fotoğrafçılığın tarihinin kökenleri ve ilk fotoğraf makinesinin tarihi net olarak kestirilemiyor. Ancak, görseldeki cihazdan çok daha önce geliştirilen fotoğraf makinelerinin varlığı biliniyor.
M.Ö. 4. yüzyılda Çin’de ışığın kimyevî maddeler üzerindeki etkisi ve gümüş tuzlarının görüntü sapma duyarlılığı bilinmekteydi.
11. yüzyılda geliştirilen fotoğraf makinesinin atası sayılabilecek objektifsiz “kamera obscura”nın dünyanın ilk fotoğraf makinesi olduğu kabul edilmektedir. Latince “karanlık oda” anlamına gelen “camera obscura” tekniği ilk kez Arap asıllı bilim adamı “Basralı Alhazen” olarak bilinen İbnü’l-Heysem (965 – 1040) optik bilimini konu alan el yazmasında ayrıntılı biçimde anlatılmıştır (Bahattin Öztuncay (2003). Dersaadet’in fotoğrafçıları: Metin ve fotoğraflar. Sf: 17) (Hüseyin Gazi Topdemir (2002). Modern optiğin kurucusu: İbnü’l-Heysem, hayatı, eserleri ve teorileri. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı). Bu karanlık odada ışık, iğne deliği büyüklüğündeki bir açıklıktan içeri giriyordu ve dışarıdaki görüntüyü ters bir şekilde içerideki duvara yansıtıyordu. Modern fotoğrafçılığın temel ilkelerinin oluşturulmasının ardından ise 1550’li yıllarda karanlık kutudaki küçük deliğin önüne mercek konulması suretiyle görüntü iyileştirilmiştir. 1676 yılında küçültülen kutuya bir ayna yerleştirilerek ilk refleks makinenin yapılması ve 1685’te teleobjektifin Johann Zahn tarafından kullanılması fotoğraf makinesi gelişimini belirli bir noktaya taşımıştır (Armağan Ebru Bozkurt Yüksel (2020). “Sokak Fotoğrafçılığı ve Kişisel Verilerin Korunması”. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi. Sayı: 42. Şafak Parlak Börü (2013). ‘den aktaran Fotoğraf Üzerindeki Haklar. Turhan Kitabevi. Ankara. Sf: 4). 1800’li yıllarda camera obscura’ya fotoğraf levhalarının eklenmesiyle kalıcı görüntüler elde edildi ve camera obscura ile çerçeve içine alınan görüntü böylelikle kayıt altına alınması başarıldı. Johann Heinrich Schulze 1727 yılında gümüş nitrat tozlarının ışığa karşı duyarlı olduğunu fark edip Güneş karşısında karardığını görmüştü (KODLAB Yayın (2013). Dijital Fotoğrafçılığa Merhaba. Anonim. 1. Baskı).
Tarihin bilinen ilk fotoğrafı, 1826 ya da 1827 yılında Fransız mucit Joseph Nicéphore Niépce tarafından çekilen evinin penceresinden dışardaki binaları görüntüleyen “Pencereden Le Gras’a bakış” adıyla bilinen aşağıdaki fotoğraftır.
Joseph Nicéphore Niépce’in “heliography” adını verdiği tekniği kullanış biçimi şu şekilde aktarılmaktadır:
“Kurşun ve kalay alaşımından yapılma bir levhayı asfaltla kaplayıp, bir kamera içinde ışığa tutması sonucunda, ışık alan yerlerde asfalt kaplama sertleşti; sonra, sertleşmemiş alanların eritilmesi yoluyla, 8 saatlik bir pozlamadan sonra geride gözle görülebilen bir görüntü kalması sağlandı.”
Tarihte ilk insanlı fotoğraf ise 1838 yılında Louis Daguerre tarafından kendi icadı olan fotoğrafik görüntüleri metal plakalara sabitleme yöntemini içeren dagerreyotipi (daguerreotype) tekniği ile çekilmişti.
