Zararlı Kozmik Işınların Dünyanın Yakınına Gelecek Olması Nedeniyle Cep Telefonu ve Tablet Gibi Kişisel Elektronik Aletlerin Kapatılması Gerektiği İddiası Yıllardır Dile Getirilen Asılsız Bir İddia

Zararlı kozmik ışınların dünyanın yakınından geçeceği ve telefon, cep telefonu, tablet gibi teknolojik cihazların kullanılmasının tehlikeli hâle geleceği iddiası yıllardır dile getirilen ve gerçeklik payı bulunmayan bir iddiadır. Dünya’ya veya Türkiye’ye 00.30 ve 03.30 saatleri arasında iddia edildiği gibi kozmik ışın sağanağının olması beklenmiyor. NASA’nın kozmik ışınların yol açabileceği bahse konu tehlikeye ilişkin yapmış olduğu bir duyuru bulunmuyor. Süpernova patlaması ya da güçlü güneş patlamaları gibi hadiselerin uydu sistemlerimizi bozabileceği, GPS ve cep telefonu sinyallerinde küçük ve geçici parazitlere neden olabileceği bilinmektedir. Ancak, bu tip olaylar cep telefonları üzerinde kalıcı hasara neden olmaz ya da aniden cihazlarımızı tehlikeli hâle getirmez.

Yanlış İddia

 

Şu zararlı kozmik ışınlar bir türlü dünyanın yakınından geçip kişisel elektronik aletlerimize bir türlü zarar veremedi yıllardır (!).

Yıllardır sosyal medyada ve iletişim platformlarında paylaşılan ve aslı astarı olmayan bu iddiaya göre; zararlı kozmik ışınlar dünyanın yakınından geçecek ve telefon, cep telefonu, tablet gibi teknolojik cihazların kullanılması son derece tehlikeli hâle gelecek(miş).

2016 yılında Singapur televizyonuna atıfta bulunan ve ilgili gece Dünya’nın çok yüksek radyasyona maruz kalacağı uyarısıyla cep telefonları ve tabletlerin kapatılması gerektiği yönünde bir mesaj sosyal medyada yayılmıştı. Bahse konu mesajın içeriği şöyleydi:

“Bu gece 12:30 – 03:30 arası telefon, cep telefonu, tablet gibi cihazları kapatmayı ve bunları vücudunuzdan uzak tutmayı unutmayın. Singapur TV bu haberi duyurdu. Lütfen ailenize ve arkadaşlarınıza söyleyin. Bu gece 12:30’dan 03:30’a kadar gezegenimiz çok yüksek bir radyasyona sahip olacak. Kozmik ışınlar Dünya’nın yanına gelecek. Bu nedenle lütfen cep telefonunuzu kapatın. Cihazınızın vücudunuza yakın olmasına izin vermeyin. Bu çok büyük bir hasara neden olabilir. İnanmıyorsanız NASA haberlerini kontrol edebilirsiniz. Bu mesajı sevdiğiniz herkese gönderin.”

 

Zararlı kozmik ışınların dünyanın yakınından geçip kişisel elektronik aletlerimize zarar vereceği iddiası daha önce de gündeme gelmişti (Görsel: Hürriyet)
Zararlı kozmik ışınların dünyanın yakınından geçip kişisel elektronik aletlerimize zarar vereceği iddiası daha önce de gündeme gelmişti (Görsel: Hürriyet)

 

Tespit edebildiğimiz kadarıyla 2012 yılından bu yana dolaşımda bulunan bu iddia popüler sosyal medya platformlarında son dönemde yaşanan sıkıntının ardından tekrar aramıza dönmüş.

Son dönemde tekrar paylaşılmaya başlanan iddianın metni şöyleydi:

“Global olarak WhatsApp, Instagram ve Facebook bozukluğu yaşanmakta.

Birkaç saat önce WhatsApp, Facebook ve Instagram küresel bir problem ile karşı karşıya kaldı.

Whatsapp görüntüleri ve whatspace WhatsApp’ta açılamaz oldu ve Facebook ile Instagramda da açık yayınlarda ciddi aksamalar oldu. Bu yaşananların İnternet ile hiçbir ilgisi yoktur.

Bu gece, saat 00:30-3:30 arasında cep telefonunuzu, tabletinizi vb. elektronik cihazınızı kapatınız. Kapattığınızdan ve vücudunuzdan uzak durduğunuzdan emin olunuz. CNN TV bu duyuruyu duyurdu. Lütfen ailenize ve arkadaşlarınıza söyleyiniz. Bu gece, 00:30’dan 3:30’a kadar, radyasyon düzeyi gezegenimiz için çok yüksek olacaktır. Kozmik ışınlar Dünya’nın yanından geçecek. Bu yüzden lütfen cep telefonunuzu kapatınız. Cihazınızı vücudunuza yakın bir yerde bırakmayınız, eğer bırakırsanız bu korkunç bir hasara neden olabilir. Google Haberler, NASA, BBC News’e göz atın. Bu mesajı sizin için önemli olan herkese gönderin.

Lütfen bu durumu paylaşın böylece milyonlarca kişiyi bu hasardan korumuş olun.”

 

Zararlı kozmik ışınların dünyanın yakınından geçip kişisel elektronik aletlerimize zarar vereceğini öne süren gönderi
Zararlı kozmik ışınların dünyanın yakınından geçip kişisel elektronik aletlerimize zarar vereceğini öne süren gönderi

Bu iddianın neden doğru olamayacağına hızlıca göz atalım:

  • 2012 yılından bu yana farklı vesilelerle benzer içerikle dile getirilmiş olması ve her defasında yanlış çıkması en büyük delilimiz.
  • Dünya’ya veya Türkiye’ye 00.30 ve 03.30 saatleri arasında iddia edildiği gibi kozmik ışın sağanağının olması beklenmiyor.
  • Amerikan Uzay ve Havacılık Dairesi (NASA) ve Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi (NOAA) gibi kurumlar, Dünya’ya doğru gelen dalga ya da parçacıkların  yol açabileceği tehlikeler nedeniyle uzayı ve güneşi sürekli izlerler. Ancak, NASA’nın kozmik ışınların yol açabileceği bahse konu tehlikeye ilişkin yapmış olduğu bir duyuru bulunmuyor. NASA’nın uzay tahminlerini yayınladığı “Space Weather” sayfasında kozmik ışın yakınlaşmasına dair herhangi bir bilgi yer almıyor.
  • BBC News ya da CNN Türk gibi haber kanalları / sitelerinde de bu yönde bir uyarı yer almıyor.
  • Süpernova patlaması ya da güçlü güneş patlamaları gibi hadiselerin uydu sistemlerimizi bozabileceği, GPS ve cep telefonu sinyallerinde küçük ve geçici parazitlere neden olabileceği bilinmektedir. Ancak, bu tip olaylar cep telefonları üzerinde kalıcı hasara neden olmaz ya da aniden cihazlarımızı tehlikeli hâle getirmez.
  • Aynı iddia daha önce Mars’la Dünya’nın yakınlaşması, Süper Ay gibi durumlarda da defalarca dile getirilmişti. Güneş ya da Galaksimiz dışı bir kaynağın yol açacağı ışın tehlikesinin müsebbibi Mars ya da Ay değildir. Güneş kaynaklı ışınlar Mars ya da Ay üzerinden Dünya’ya tehlike arz etmez. Güneş patlamaları ya da kozmik ışınlar Mars ya da Ay üzerinden değil doğrudan Güneş’ten Dünya’ya gelir. Mars’ın ya da Ay’ın hareketlerinin bu tür bir tehlike için sebep olarak sunulması abesle iştigâldir.
  • Kozmik ışınlar, Samanyolu Galaksimize ya da Güneş Sistemimize giriş yapan yüksek enerjili parçacıkları tanımlar. Kaynağına göre kozmik ışınların (i) Güneş kozmik ışınları, (ii) galaktik kozmik ışınlar ve (iii) ekstragalaktik kozmik ışınlar olmak üzere farklı türleri bulunmaktadır. Bahse konu yüksek enerjili kozmik ışınlar her daim Dünya’mıza çarpabilmektedir. Ancak, Galaksimizi, Sistemizi ve Dünyamızı çevreleyen manyetik alanlar, bu parçacıkların yani ışınların zarar vermesini engellemektedir (Kozmik ışınlar hakkında ilave bilgi için NASA’nın kozmik dalgalara ilişkin açıklaması incelenebilir).

 

Dünya'nın manyetosferi, Güneş rüzgarında taşınan Güneş'ten gelen parçacıkların çoğunun Dünya'ya çarpmasını önler
Dünya’nın manyetosferinin Güneş’ten gelen parçacıkların Dünya’ya çarpmasını nasıl önlediğini gösteren görsel (Kaynak: Milesmathis.com)

 

Bahsi geçen iddianın gerçek dışı olduğunu ülkemizden kurum ve kişiler de daha önce dile getirmişti.

Bilgi ve Teknoloji Kurumu (BTK) “bu gece gezegenin çok yüksek radyasyona maruz kalacağı” yönündeki haberlere itibar edilmemesi uyarısında bulunmuştu:

Sosyal medyada Singapur Televizyonu’na atıfta bulunularak ACİL başlığı ile yayınlanan ve bu gece (15 Kasım 2016 Salı) gezegenimizin çok yüksek radyasyona maruz kalacağı uyarısı ile cep telefonları ve tabletlerin kapatılması gerektiği yönünde mesajların yayıldığı görülmektedir.

Doğruluğu teyit edilmemiş ve kamuoyunu yanlış yönlendirme ihtimali bulunan bu tür mesajlara vatandaşlarımızın itibar etmemesi ve ihtiyatla yaklaşması gerektiği değerlendirilmektedir.”

Astrofizikçi Dr. Umut Yıldız ise endişe edilecek bir durumun bulunmadığını belirtmişti:

 “Özellikle sosyal medyada hızlıca yayılan ama sanki kaynak varmış gibi gösterilip aslında kaynağı olmayan bir haber. Birkaç sene önce de aynı mesajlar dolaşıma girmişti, anlaşılan haberin üzerinde yıl olmayınca bunu ilk görenler yine paylaştı. Samanyolundan gelen yüksek enerjili kozmik ışınlar zaten her zaman Dünya’mıza çarpabiliyor ancak Dünya’mızı çevreleyen manyetik kuşaklar bu ışınların bize zarar vermesini engelliyor. Yani endişe edecek bir durum yok. Ayrıca NASA, kamuoyunu acilen ilgilendiren bir şey olsa mutlaka hızlıca açıklama yapardı.”

Meteoroloji ve Afet Yönetimi Profesörü Mikdat Kadıoğlu ise iddianın asparagas olduğunu aktarmıştı:

“Daha önce de bu konunun gündeme geldiğini hatırlıyorum. Güneş fırtınaları güneşteki etkinliklere bağlı olarak sık sık kozmik ışınları Dünya’ya da gönderiyor. Eskiden boş hatta vakum olduğu düşünülen uzayın artık güneş fırtınalarının yaydığı kozmik ışınımla dolu olduğunu biliyoruz. Bu ışınların insanlara, uçaklara ulaşması için cep telefonlarına gerek yok. Cep telefonu vb. gibi cihazların kendisi de bir ışınım kaynağı. Onları vücudumuzdan uzak tutmak için kozmik ışınlara da gerek yok. Bu açıklama asparagastır.”

Snopes ve Teyit gibi doğrulama siteleri de iddianın doğru olmadığını aktarmıştı.

 

İlave not: Teknolojinin yaygınlaşmasıyla hayatımızın vazgeçilmez parçası haline gelen cep telefonu ve tablet gibi kişisel elektronik cihazlar da düşük miktarda da olsa radyasyon saçtığı iddiasına ilişkin Yalansavar’ın “10 soruda elektromanyetik alanlar, cep telefonları ve sağlık” başlıklı yazısını inceleyebilirsiniz.

 

* Görsel için Mehmed Adbay’a teşekkürlerimizle…

zararlı kozmik ışın

Yorumunuzu yazınız...