“Dünya’da Bazen Bir Öküz 4 Erkeğe Bedeldir” Yazılı Kil Tabletin MÖ 2350 Yılında Sümerler Dönemine Ait Olduğu İddiası Doğru Değil
Sümerler döneminden M.Ö. 2350 yılından kalan bir kil tablette “Dünya’da bazen bir öküz 4 erkeğe bedeldir” yazılı olduğu iddiası sosyal medya platformlarında bir süredir paylaşılıyor.
Bu iddiayla birlikte yaygın şekilde kullanılan görsel şu şekilde:
— Tarihi Merak Ediyoruz (@tarihiiimerak) March 5, 2023
Hakkında, tarımda bir öküzün dört erkeğin yapacağı işi yapabileceğinin, bir öküzün dört erkek gücünde olduğunun, bir öküzün dört erkek ağırlığında olduğunun aktarıldığı gibi yorumlar yapılan tablet, milattan önceki tarım toplumundan günümüze ulaşmış değil.
Erkek eleştirisi içeren paylaşımlarda manidar üslupla kullanılan görseldeki kil tablet M.Ö. 2350 yılında Sümerler döneminden değil.
Şaka ve eleştiri amacıyla hazırlandığı anlaşılan kil tablette “Dünyada bazen bir öküz dört erkeğe bedeldir” değil, “Güzel söz birçok insanın dostudur ama yıkıcı söz dört öküzden oluşan bir takıma bağlanır” Sümer atasözü yazıyor.
Bir sümerologun günümüzde hazırladığı tabletle birlikte ilintisiz şekilde dolaşıma giren iddia daha sonra imitasyon olarak üretilip satılan tablet modelleri ile yaygınlık kazanmış.
Antik sanılan günümüzden tablet hakkındaki bulguları sıralayalım (İçerikleri kaynak atfı yapmadan kullanan yazarlara işbu noktadan sonraki tespitleri kendi bulgusu gibi sunmaması yönünde uyarıda da bulunmuş olalım)…
Görselin ilk izine 2020 yılı Temmuz ayında rastlanıyor.
25 Temmuz 2020 günü yaygın şekilde paylaşılmaya başlanan görsel için aşağıda alıntılanan metin kullanılmış:
“Öküz ve erkeğin kıyaslanma geçmişi Mezopotamya’ya, Sümer uygarlığına dek dayanır. M.Ö 2350 yılı, Sümerlere ait olan tablet üzerinde “Dünya’da bazen bir öküz 4 erkeğe bedeldir” yazısı yer almaktadır. Çivi yazısını bularak yazılı tarihi başlatan Sümer uygarlığı aynı zamanda tekerleği icat ederek tarım ve hayvancılıkta öküz ve saban uygulamasını da kullanmıştır. Tarım, Sümer medeniyetinin temeli sayılırdı ve ağırlıklı olarak erkek işiydi. Büyükbaş hayvanların da evcilleştirilerek tarımda kullanılması ile birlikte çağ atlanmıştır. Tarım işlerinde erkek gücü yerine öküz gücü kullanılması yaygınlaşmıştır. Bu sebepten dolayı 1 öküz 4 erkeğe bedeldir terimi kullanılmıştır. “
Bunun öncesinde ise yuvarlak bir tabletin yer aldığı görsel, “Sümer tabletlerinde yeni bir atasözü bulunmuş çevirisi; (Biz erkekler açısından dokundurucu bir söz) “Dünyada bazen bir öküz dört erkeğe bedeldir”” ifadeleriyle paylaşılmış.
Sümer tabletlerinde yeni bir atasözü bulunmuş çevirisi; (Biz erkekler açısından dokundurucu bir söz)
“Dünyada bazen bir öküz dört erkeğe bedeldir” pic.twitter.com/pLinNOC04D
Söz konusu dairesel kil tabletteki çivi yazısının dikdörtgen şeklindeki tabletteki yazıyla örtüştüğü görülüyor.
Bahse konu görseli (uzun uzadıya) taradığımızda ise karşımıza Jeremiah Peterson adlı Sümerolog çıkıyor.
Çivi yazısıyla hazırladığı replika tabletleri farklı e-ticaret platformlarında satışa sunan sümerolog, söz konusu tabletin fotoğrafını 23 Temmuz 2018 günü sosyal medya hesabında paylaşmış.
Peterson, ilgili paylaşımında kil tablette “Güzel söz birçok insanın dostudur ama yıkıcı söz dört öküzden oluşan bir takıma bağlanır (inim dug kuli sharaka inim gula gud limmu la’a, eski Sümer atasözü)” (“A good word is the friend of many men, but a destructive word is yoked to a team of four oxen (inim dug kuli sharaka inim gula gud limmu la’a, ancient Sumerian proverb)“)
M.Ö 2350 yılına ait olan Sümer tableti üzerinde “Dünya’da bazen bir öküz 4 erkeğe bedeldir” yazısının yer aldığına dair paylaşımlara yorum yapan bazı sosyal medya kullanıcılarının ünlü Sümerolog Muazzez İlmiye Çığ’ın tabletin Sümerler döneminden olmadığını aktardığını belirttiğine şahit olunuyor.
Dikdörtgen şeklindeki kil tabletin ve çivi yazısının, Sümerler döneminden kalan tabletlerle fiziken uyumluluk arz etmediği, binlerce yıllık görünmediği de aşikâr.
MÖ 3200 civarında Sümerler tarafından icat edilen ve bilinen en eski yazı sistemi olan Sümerlerin yazı sisteminin temel özellikleri şöyle özetlenebilir:
“Farklı işaretlerin ve seslerin kombinasyonlarını kullanarak karmaşık fikirleri ifade edebilen gelişmiş bir sistemdir. Sümer çivi yazısında kullanılan karakterler, çivi şeklinde izler bırakan bir aletle yazılmış gibi görünür. Bu karakterlerin bazıları basit çizgiler ve dairelerden oluşurken, bazıları daha karmaşık ve semboliktir. Dikey, yatay ve çapraz olmak üzere üç temel çivi işareti vardır. Her bir karakter genellikle bir sesi veya bir kelimeyi temsil eder. Bazı semboller ve işaretler belirgin bir şekilde farklı anlamları temsil eder. Örneğin, tanrıları temsil eden semboller, genellikle diğer karakterlerden daha büyük veya daha belirgin bir şekilde yazılır. Bu karmaşıklık, yazının anlamını çözmeyi zorlaştırabilir. Yazı erken dönemler yukarıdan aşağıya doğru dikey olarak yazılmıştır. Daha sonra, Sami dillerine benzer şekilde sağdan sola yazılmaya başlanmıştır. Çoğunlukla kil tabletler üzerine yazılmıştır. “
Bir LinkedIn kullanıcısı ise yanlış aktarımla sunulan görsel hakkında şu tespitleri sıralamış:
“Her hıyarım var diyene tuzla koşanlar kulübüne hoş geldiniz.
Gelelim o paylaştığınız resmin neden sümer tableti olmadığına..
1-Orijinal Sümer tabletlerinde her bir sembolün etrafı çerçeve kaplı. Resimdeki görselde ise çizgili defterde yazılır gibi satır satır semboller işlenmiş.
2-Tablet sanki yeni yapılmış gibi üzeri hala parlıyor. Eski tabletlerin üzerinde ise tarihin izini ve yıpranmışlığı görebilirsiniz.
3-Fotoğraftaki tablette semboller kalın uçlu bir cisim tarafından oluşturulmuş.Oysaki orijinal tabletlerde her bir sembolün ince uçlu bir alet ile yapıldığını ve izlerinin daha derin olduğunu görebilirsiniz.
4-Etiket üzerinde “Bir Öküz 4 Erkeğe Bedeldir” yazılmış.“Bir” yazı ile “4” ise rakam ile yazılmış. Müzeler bu tarz açıklamalara dikkat eder. Ayrıca hiç bir detay yok. Nerede bulunduğu veya neden yapıldığı gibi.
5-En son satırda sadece 2 sembol var ve çalışma yarım kalmış gibi.Orijinal tabletlerde ise neredeyse hiç bir boşluk yok.
6-Her bir sembol normalde bir şeyi temsil eder.Örneğin öküz bir sembol, erkek için bir sembol, Dünya için bir sembol gibi. Bu yazıyı toplasan 7 sembol eder fakat fotoğrafta 7’den fazla sembol mevcut.
İnternette her gördüğünüze zıplamayın.Araştırın biraz Sümerleri okuyun..”
