Ali Karatay’ın Türkçemize çevirdiği İtalyan Marksist Franco Bifo Berardi’nin İkinci Geliş (The Second Coming) isimli kitabının Ketebe Yayınları tarafından sansürlenmesi ve kitabın Türkçe çeviri editörünün Türkiye ile ilgili bölümü yayınevinin değil kendisinin çıkardığı itirafı ile çeviri, sansür, orijinal metne sadakat gibi kavramlar yoğun şekilde tartışıldı.
Sosyal medyada konunun tartışıldığı sırada Antoine de Saint-Exupéry’nin Küçük Prens (Le Petit Prince) adlı kitabındaki “dictateur turc” ibaresinin tercümesindeki farklılıklar da yeniden gündeme geldi.
Ancak bazı sosyal medya kullanıcıları bu konudaki sorgularına ChatGPT’nin verdiği yanıttan hareketle Küçük Prens’te “Türk diktatör” ifadesinin geçmediği algısına kapıldı.
Sanılanın aksine Küçük Prens’in orijinal Fransızca metninde B-612 asteroidini keşfeden Türk gökbilimci ile ilgili bölümde, onu kurtaran liderden bahsedilirken “Türk diktatör” şeklinde bir ifade yer alıyor.
1 Ocak 2015 itibarıyla telif hakkındaki koruma maddesinin süresi sona eren, dünyanın en çok okunan kitaplarından biri olan Küçük Prens’teki bu ifade, gökbilimcinin geleneksel kıyafetleri nedeniyle ciddiye alınmamasını, ancak söz konusu Türk liderin getirdiği kıyafet devrimi sonrası modern kıyafetlerle sunum yaptığında kabul görmesini anlatan bölümün bir parçasıdır.
(Herhangi bir özel isim zikretmeksizin) Türk diktatör atfıyla Antoine de Saint-Exupéry‘nin kıyafet konulu inkılaplardan ve kitabın yazıldığı 1943 yılından hareketle Cumhuriyetimizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ü ima ettiği düşünülmektedir.
Küçük Prens’in 4. bölümünden ilgili kısım şu şekilde:
” Chapitre IV
J’avais ainsi appris une seconde chose très importante : C’est que sa planète d’origine était à peine plus grande qu’une maison !
Ça ne pouvait pas m’étonner beaucoup. Je savais bien qu’en dehors des grosses planètes comme la Terre, Jupiter, Mars, Vénus, auxquelles on a donné des noms, il y en a des centaines d’autres qui sont quelquefois si petites qu’on a beaucoup de mal à les apercevoir au télescope. Quand un astronome découvre l’une d’elles, il lui donne pour nom un numéro. Il l’appelle par exemple :”l’astéroïde 3251″.
J’ai de sérieuses raisons de croire que la planète d’où venait le petit prince est l’astéroïde B 612. Cet astéroïde n’a été aperçu qu’une fois au télescope, en 1909 par un astronome turc. Il avait fait alors une grande démonstration de sa découverte à un Congrès International d’Astronomie. Mais personne ne l’avait cru à cause de son costume. Les grandes personnes sont comme ça.
Il avait fait alors une grande démonstration de sa découverte à un Congrès International d’Astronomie. Mais personne ne l’avait cru à cause de son costume. Les grandes personnes sont comme ça.
Heureusement pour la réputation de l’astéroïde B 612 un dictateur turc imposa à son peuple, sous peine de mort, de s’habiller à l’européenne. L’astronome refit sa démonstration en 1920 dans un habit très élégant. Et cette fois-ci tout le monde fut de son avis.
Si je vous ai raconté ces détails sur l’astéroïde B 612 et si je vous ai confié son numéro, c’est à cause des grandes personnes. Les grandes personnes aiment les chiffres. Quand vous leur parlez d’un nouvel ami, elles ne vous questionnent jamais sur l’essentiel. Elles ne vous disent jamais:”Quel est le son de sa voix ? Quels sont les jeux qu’il préfère ? Est-ce qu’il collectionne les papillons ?”Elles vous demandent:”Quel âge a-t-il ? Combien a-t-il de frères ? Combien pèse-t-il ? Combien gagne son père ?”Alors seulement elles croient le connaître. Si vous dites aux grandes personnes :”J’ai vu une belle maison en briques roses, avec des géraniums aux fenêtres et des colombes sur le toit…”Elles ne parviennent pas à s’imaginer cette maison. Il faut leur dire :”J’ai vu une maison de cent mille francs.”Alors elles s’écrient :”Comme c’est joli !””
Söz konusu bölümün Fransızca aslında Türkçemize çevirisi Deniz Resul tarafından şu şekilde yapılmış (Antoine de Saint -Exupéry. Küçük Prens. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. 1. Basım. İstanbul. 2020. Sf: 13-14):
“Dördüncü Bölüm
Böylece çok önemli ikinci bir şey öğrenmiştim: Geldiği gezegen ancak bir ev kadardı!
Bu beni çok şaşırtmadı. Dünya, Jüpiter, Mars, Venüs gibiisimler verilmiş büyük gezegenlerin haricinde teleskopla bilezar zor görülen yüzlerce küçük gezegen olduğunu iyi biliyordum.Bir astronom bunlardan birini keşfettiğinde ona isimolarak bir numara verir. Mesela “asteroit 3251″ der.
Küçük prensin geldiği gezegenin asteroit B 612 olduğunainanmak için sağlam sebeplerim var. Bu asteroit teleskoplayalnızca bir defa, 1909’da bir Türk astronom tarafından görülmüş.
O zaman bir Uluslararası Astronomi Kongresi’nde keşfini büyük bir sunurnla anlatntlş. Ama kıyafeti yüzünden kimse ona inanmanuş. Büyükler böyledir işte.
Neyse ki asteroit B 612’nin şansı ya ver gitmiş ve bir Türk diktatör, halkını Avrupalı gibi giyimneye mecbur etmiş, bunu yapmayanlar ölümle cezalandınlacakmış. Astronom sunwnunu 1920’de çok şık bir kıyafetle tekrar yapmış. Ve bu sefer herkesi ikna etmiş.”
Farklı yayınevlerinin Küçük Prens’teki “Türk diktatör” çevirisini, “Türk lider”, “Türk önder”, “büyük lider”, “Türk başkanı”, “Türk devlet adamı”, “otoriter bir Türk lider” şeklinde aslını tahrif ederek / yorum katarak Türkçemize çevirdiği biliniyor.
