Türkiye’nin PISA, TIMSS ve PIRLS Gibi Uluslararası Öğrenci Başarı Araştırmalarındaki Performansı

Milli Eğitim Bakanı Mahmut Özer, 1 Eylül 2022 günü düzenlenen Öğretmen Atama Programı’nda yaptığı konuşmada geçmişte eğitime erişimin engellenmesine yönelik politikalara değindiği konuşmasında şu ifadeleri kullanmıştı:

“Peki bu iki boyut başarıldığı zaman bu büyümeler sağlandığı zaman eğitimde kalite elden mi gitti? Tam tersine PISA ve TIMSS gibi uluslararası öğrenci başarı araştırmalarına baktığımız zaman son 20 yılda Türkiye, her girdiği başarı araştırmasında 2000 yılından önceki puanlardan çok daha yüksek puanları alarak yoluna devam etti.”

Milli Eğitim Bakanı Özer’in bu aktarımı tam olarak doğru değil.

Türkiye’nin uluslararası öğrenci başarı araştırmalarında 2000 yılı öncesine kıyasla başarısının arttığı söylemi için “baz alınan dönem” pek anlamlı değil. Çünkü, Türkiye’nin 2000 yılı öncesinden başarının kıyaslanabileceği bir sınav pek mevcut değil.

Uluslararası eğitim araştırmalarından dikkate değer olanlar şunlardır (Kısaltması, program adı, kapsam, düzenleyen kuruluş):

• PISA – Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı, 15 yaşındaki öğrenciler, OECD
• TIMSS – Uluslararası Matematik ve Fen Eğilimleri Araştırması, 4 ve 8. sınıf öğrencileri, IEA
• PIRLS – Uluslararası Okuma Becerilerinde Gelişim Projesi, 4’üncü sınıf öğrencileri
• IEATALIS – Uluslararası Öğretme ve Öğrenme Araştırması, ilkokul öğretmenleri, OECD
• PIAAC – Yetişkin Yeterliklerinin Uluslararası Değerlendirilmesi Programı, 16-65 yaş aralığındaki nüfus, OECD
• AHELO – Yükseköğretim Öğrenme Sonuçları Değerlendirmesi, mezun üniversite öğrencileri, OECD
• ICCS – Uluslararası Sivil ve Vatandaşlık Eğitimi Çalışması, 8’inci sınıf öğrencileri, IEA
• ICILS – Uluslararası Bilgisayar ve Bilgi Okuryazarlığı Çalışması, 8’inci sınıf öğrencileri, IEA

Bunlardan PISA ve TIMMS uygulamalarına Türkiye düzenli olarak katılmaktadır.

2000 yılında başlayan PISA’ya Türkiye ilk kez 2003 yılında, 1995 yılında başlayan TIMSS araştırmasına ise ilk kez 1999 yılında katılmıştı. Türkiye, PIRLS araştırmasına ise sadece projenin ilk defa uygulandığı 2001 yılında katılmıştı. 

Türkiye’den öğrencilerin katıldığı sınavlardan yıldan yıla ortalama başarı puanının arttığı gözlemleniyor.

Uluslararası öğrenci başarı tespit sınavları PISA, TIMSS ve PIRLS sonuçlarına göz atalım…

PISA Sonuçlarına Göre Türkiye, OECD Ortalamasının Altında Performans Gösteriyor

“Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı” (Programme for International Student Assessment – PISA), Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) tarafından üçer yıllık dönemler hâlinde, 15 yaş grubundaki öğrencilerin kazanmış oldukları bilgi ve becerileri değerlendiren bir araştırma projesidir.

OECD Eğitim Direktörlüğü’ne bağlı olan PISA Yönetim Kurulu tarafından yürütülen PISA araştırması, ülkemizde Millî Eğitim Bakanlığı Ölçme Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir.

1997 yılında geliştirilen PISA araştırmasının ilk uygulaması 2000 yılında başlamıştır.

Üçer yıllık dönemler hâlinde uygulanan PISA’ya ülkemiz, ilk kez 2003 yılında katılmıştır.

PISA Projesi’nde zorunlu eğitimin sonunda örgün eğitime devam eden 15 yaş grubundaki öğrencilerin; matematik okuryazarlığı, fen Bilimleri okuryazarlığı ve okuma becerileri değerlendirilmektedir.

PISA araştırmasında kullanılan “okuryazarlık” kavramı, öğrencinin bilgi ve potansiyelini geliştirip, topluma daha etkili bir şekilde katılmasını ve katkıda bulunmasını sağlamak için yazılı kaynakları bulma, kullanma, kabul etme ve değerlendirmesi olarak tanımlanmaktadır.

PISA kapsamında finansal okuryazarlık ve problem çözümü alanlarında testler, OECD üyesi ülkeler ile gönüllü bazlı katılan OECD üyesi olmayan bazı ülkelere uygulamıştır.

PISA araştırması 2000 yılında 43, 2003 yılında 41, 2006 yılında 57, 2009 ve 2012 yıllarında 65, 2015 yılında 72, 2018 yılında 79, 2022 yılında 81 ülke ve ekonominin katılımıyla gerçekleştirilmiştir.  

PISA araştırma sonuçlarına göre yıllar içindeki durumuna baktığımızda Türkiye, araştırmaya dahil olduğu 2003 yılından bu yana okuma, matematik ve fen bilimleri alanlarının tümünde OECD ortalamasının altında kalmış.

OECD’nin ilgili veritabanı üzerinden 15 yaş tüm öğrenciler için derlenen ortalama puan ve başarı sıralaması tablosu şu şekilde:

Tablo incelendiğinde, Türkiye’nin her 3 alandaki ortalama başarısının (2015 haricinde) artan trend gösterdiği görülebiliyor.

Türkiye; matematik, fen ve okuma alanlarında, geçmiş uygulamalara kıyasla kayda değer bir gelişme göstermekle birlikte OECD ortalamasının altında yer almış.  

OECD tarafından belirtilen asgari performans düzeyinin altında kalan öğrenci oranının azaldığı anlaşılmaktadır.

2002- 2012 yılları arasında bütçeden eğitime ayrılan paydaki artışın, aynı süreçteki PISA puan artışını olumlu şekilde etkilediği gözlemlenmektedir.

2018 PISA sonuçlarına göre Türkiye’den sınava katılan öğrenciler performanslarına göre 65 ülke arasında matematikte 43., okuryazarlıkta 40. ve fen bilimlerinde 40. sırada yer almaktadır. Bu sonuçla Türkiye OECD ülkeleri içerisinde her üç alanda da puanlarını istatistiksel olarak anlamlı bir şekilde artıran üç ülkeden birisi, okuma becerileri alanında puanını en çok artıran ikinci ülke, matematik ve fen okuryazarlığı alanlarında ise puanlarını en çok artıran birinci ülke olmuş.

TIMSS ve PIRLS Testlerinde Türkiye En Başarılılar Arasında Değil

Uluslararası Matematik ve Fen Eğilimleri Araştırması (Trends in International Mathematics and Science Study – TIMSS) ve Uluslararası Okuma Becerilerinde Gelişim Projesi (Progress in International Reading Literacy Study -PIRLS), Uluslararası Eğitim Başarılarını Değerlendirme Kuruluşu (International Association for the Evaluation of Educational Achievement – IEA) tarafınca gerçekleştirilen araştırma projeleridir.

TIMSS, 4. ve 8. sınıftaki öğrencilere 4 yılda bir uygulanan ve bu öğrencilerin matematik ve fen alanlarında kazandıkları bilgi ve becerilerin değerlendirilmesine yönelik bir tarama araştırmasıdır.

Türkiye’nin TIMSS performansı şu şekilde listelenebilir:

Her beş yılda bir yapılan PIRLS uygulamasında ise ilköğretim 4. sınıf (9 yaş grubu) öğrencilerimizin okuma becerileri, okuma alışkanlıkları, öğrencilere okuma becerisini kazandırmak için öğretmenlerimizin uyguladıkları öğretim yöntemleri, öğretim materyallerinin yeterli olup olmadığı, öğrencilerin okuma becerilerini kazanmalarında ailelerinin katkıları gibi konular uluslararası standart test ve anketlerle belirlenmekte ve projeye katılan ülkelerin verileri ile karşılaştırılarak benzerlik ve farklılıklar ortaya çıkarılmaktadır.

PIRLS araştırmasının ilk döngüsü olan 2001 PIRLS uygulamasında Türkiye, 35 ülke arasında 449 puan ile 28. sırada yer almıştır (Türkiye’nin puanı uluslararası ortalamadan 51 puan (yaklaşık yarım standart sapma) daha düşüktü).

20 yıl aradan sonra ülkemiz PIRLS 2021 döngüsüne katıldı.

57 ülkenin yer aldığı PIRLS 2021 uygulamasında Türkiye 496 puanla 39. sırada yer aldı.