Tortum HES’i işleten firma tarafından gerçekleştirilen su sağlayan kanallardaki tadilat ve çalışmalardan dolayı 15 Şubat 2022 günü suyu tamamen kesilen Tortum Şelalesi’nde, Valilik ve ilgili kurumların devreye girmesiyle kanallara su bırakılmasıyla 9 gün sonra yeniden su akmaya başlamıştı.
Erzurum’un Uzundere ilçesinde Tortum Çayı’nın üzerinde, Tortum Gölü’nün sonunda bulunan dünyanın 3’üncü, Asya ve Avrupa’nın en yüksek şelalesi olan ve UNESCO tarafından dünya miras listesine aday gösterilen Tortum Şelalesi’nin kuruduğu iddiası geçtiğimiz günlerde sosyal medyanın ilgi çeken konularından biriydi.
Tortum Şelalesi’nin HES öncesi ve sonrasını yansıttığı iddiasıyla aşağıdaki görselin yaygın şekilde paylaşıldığına şahit olduk.
Tortum Şelalesi’nin HES yüzünden kuruduğu iddiası ünlü oyuncu Şahan Gökbakar’ın sosyal medya paylaşımıyla tekrar gündeme geldi:
“Tortum şelalesi. HES öncesi ve sonrası… Bence yeni hali çok daha iyi olmuş. Hem aşırı ses çıkartıyordu, hem de boş boş akıyor ısraf oluyordu… şimdi mis gibi kupkuru, akarı yok kokarı yok.”
Takipçilerinin işbu tweetine Tortum Şelalesi’nin hâlihazırda kurumuş vaziyette olmadığı yönünde yanıtlar sunmasının ardından Gökbakar, görseldeki durumun mevsimsel olduğunu umduğunu belirtmişti:
“Şimdi yorumları okuyorum. Mevsimsel diyenler var. İnşallah öyledir. Ben birkac yazı okudum ve Tortumun debisinin çok ciddi düştüğü ve belli zamanlar kuruduğu yönünde…Ben üzüldüğüm icın paylastim, samimiyetle insallah mevsimseldir…”
Akabinde Gökbakar şu paylaşımda bulunmuştu:
“Tortum selalesi paylasimim uzerine onlarca insan “evet fotograf dogru, bir donem kurudu” dedi.”Sonra tepkiler oldu,su yine verildi” dediler. Şimdi biri video koymus gurul gurul 👍.Mutlu oldum! Ne guzel! Hep boyle gurul gurul aksin diye paylasiyorum zaten anlayabilseniz keşke.”
Uzundere Belediye Başkanı Hilmi Aktoprak ise sosyal medya hesabında “An itibariyle Tortum Şelalesi…” ifadeleriyle paylaştığı videoda Tortum Şelalesi’nin akmaya devam ettiğini şöyle belirtmişti:
“Türkiye’nin en büyük, dünyanın 3. büyük, Avrupa’nın en büyük şelalesi Tortum Uzundere Şelalesi işte gördüğünüz gibi gürül gürül. Gökkuşağının 7 rengi işte burada ete kemiğe bürünmüş bir hâlde. Yalana itibar etmeyin gerçeğe itibar edin. Tortum Gölü kurudu Tortum Şelalesi kurudu gibi dezenformasyon yapan gerçekle alakası olmayıp yalan haber üzerine hayatlarını idame ettirenler gelsinler bugün 24 Nisan Tortum Şelalesini Tortum Gölü’nü görsünler. Elhamdulillah. Hepsi yalan işte bu gerçek.”
An itibariyle Tortum Şelalesi… pic.twitter.com/scs8nxAhCb
— Hilmi Aktoprak Erzurum Uzundere Belediye Başkanı (@AktoprakHilmi) April 24, 2022
Ak Parti Batman Balpınar Belde Başkanı Necmettin Söğüt ise Tortum Şelalesi’ndeki kurumayı mevsimsel etkilere bağlamıştı:
“Tamamen mevsimsel. Tortumlular bilir. Şelale yıl icin yağışa göre zaman zaman durur. HES ile zerre kadar alakası yok. HES’ler suyun akışından elektrik üretir. Suyu kesemez. Doğaya zarar vermeyen bir sistemdir cahil mahluk😃 Tortum’da 10 yıldır HES var. Şelale ilk defa durmuyor.”
Sosyal medyada Tortum’un susuz kaldığı anı yansıtan görseller 2022 yılı Şubat ayından.
Halihazırda Tortum Şelalesi’nde su aktığı doğru. Ancak bu durum, geçmişte Tortum Şelalesi’nin susuz kalmadığı anlamına gelmiyor.
Mevsimsel etkiler nedeniyle özellikle kış aylarında Tortum’un suyunun azaldığı biliniyor. Ancak, görseldeki kuruma kasıtlı kesinti kaynaklı.
Tortum HES’in işletme hakkını 49 yıllığına alan özel firmanın onarım ve tadilat yapılacağı gerekçesiyle suyu kesmesinin ardından Tortum Şelalesi tamamen susuz kalmıştı.
Tortum Şelalesi’nde bir damla suyun kalmadığı anlar drone ile havadan görüntülenmişti. Tortum Şelalesi’nin susuz hâli basına yansımıştı.
Tortum HES’i işleten firma tarafından su sağlayan kanallardaki tadilat ve çalışmalardan dolayı 15 Şubat 2022 günü tamamen suyu kesilen Tortum Şelalesi’nde, Valilik ve ilgili kurumların devreye girmesiyle kanallara su bırakılmasının ardından 9 gün sonra yeniden su akmaya başlamıştı.
Kaynak sağlayan kanallarda tadilat ve çalışmalardan dolayı kesik olan suyun yeniden verilmeye başlamasıyla şelale yeniden eski günlerine kavuşmuş. Ancak, şelale ve 15 kilometrelik Tortum Çayı’nda doğal yaşam ciddi oranda zarar gördüğü, şelalenin kurumasıyla duvarlarında çatlaklar oluştuğu belirtilmişti.
CHP İstanbul Milletvekili Av. Mahmut Tanal, daha önceki kesintilere benzer şekilde Tortum’un kurutulmasını yine TBMM gündemine taşımıştı.
Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından 8 Aralık 2021 tarihinde yapılan ihaleyle Tortum HES’i alan firma, onarım ve tadilat nedeniyle yapacağı kesintiye ilişkin Erzurum’da başta DSİ olmak üzere ilgili kurumlara gönderdiği yazıda şu hususlara yer vermişti:
“Tortum HES tesisimizin sanat yapıları, su alma, iletim kanalı ve tüneli, can suyunun ve ulaşım yollarında oluşan uzun ve süreli bakımsızlık nedeniyle meydana gelen tahribatların onarılması için yıkılan bozulan yerlerin eski haline getirilmesi gibi birtakım çalışmalar planlanmaktadır. Yukarıda bahsi geçen planlamış olduğumuz çalışmalarda tesisin mevcut yapısında onarıma yönelik çalışmalar yapılacak olup, ilave bir iş yapılmayacaktır.”
Ancak HES ihalesini alan firmanın bu kesintisinin 2010 yılında Danıştay 6’ncı Dairesi tarafından belirlenen saniyede 3,5 metreküp can suyu sağlama ve 2011 yılında Erzurum 1. İdare Mahkemesi’nin kesintisiz saniyede 3 metreküp su verilmesi kararları çerçevesindeki yükümlülüğüyle uyumlu olmadığı anlaşılıyor.
Erzurum Valisi Okay Memiş, söz konusu özel firmanın suyu kesmesinin ardından kurulan teknik ekiplerin acil can suyu sağlanması değerlendirmesi kararının alındığını şöyle belirtmişti:
“Tortum Şelalesi Erzurum için önemli bir turizm alanı. Göreve geldiğimde orası mezbelelik bir durumdaydı. 10 milyona yakın bir bütçe ile şelale ve çevresini adeta yeniden inşa ettik. Turistlerin sadece gündüz değil gece de ziyaret edeceği bir yer haline getirdik. Ciddi emek verdik. Şimdi Şelalemizin yok olup gitmesine elbette müsaade etmeyeceğiz”
“Şirketin bize gönderdiği yazıda şelaleyi besleyen damarlarda sıkıntılar yaşandığı, teknik bir çalışma yapılmasının zorunlu olduğu bildirildi. Ancak biz şimdi özel bir ekip oluşturduk. Şelalede çalışma yaptılar. Acil su verilmesi gerektiği anlaşıldı. Firmaya bildirdik, ‘derhal suyun bir kısmını serbest bırakın’ dedik. Bugün itibari ile suyun bir kısmı mart sonu itibari ile ise suyun tamamı şelaleye bırakılacak. Ekiplerimiz orada teknik çalışmalarını bir rapor haline getirecek. Eğer bu durumdan dolayı şelalede ciddi sıkıntılar ortaya çıkmış ise firmaya yaptırım uygulayacağız. Bundan kimsenin kuşkusu olmasın”
Şelale yanındaki işletmenin sahibi Şaban Ata, şelalenin suyunun kesilmesiyle ilgili verdiği demeçte şu hususları aktarmıştı:
“Su bizim tabiatımızdır. Elektriğimiz, ormanımız, üretimimiz ve tarımımız susuz olmuyor. Tabi ki kimse suyun kesilmesini istemezdi ama burada firmanın ufak tefek çalışmaları ve kanaldaki tadilatlardan dolayı su kesilmişti. Tabi ki bunun kasıtlı kesildiğini söyleyemeyiz, bu hoş olmaz. Su kısmen bir iki ay içerisinde azalmaya başlamıştı ama 15 Şubat’ta tamamen kesildi.”
“Şelalede yaklaşık 9 gün bir damla su yoktu. Şükür bugün şelalemiz özgürlüğüne ve can suyuna kavuştu. İlgi gösterenlere, yetkili birimlere minnettarız. Umarız ki şelale bir daha susuz kalmaz. Çünkü su her şeyimiz. Buraya merdivenler, bariyerler, aydınlatma, ışıklandırma ve düzenleme derken devletimizin çok ciddi yatırımları oldu. Bizlerin de işletmeci olarak yatırımları oldu. Amacımız Erzurum’a gelen yerli ve yabancı turistleri burada memnun etmek, onlara hizmet etmek, ekonomiye katkı sağlamak. Su olmadığı için işletmeyi kapattık ama en kısa zamanda açacağız.”