Birleşmiş Milletler’in Süveyş Kanalı’na Alternatif İkinci Kanal Projesi Geliştirdiği İddiası 1 NİSAN ŞAKASIYDI
31 Mart gecesi sosyal medya hesaplarımızdan “1 Nisan şakalarına / trollemelerine karşı temkinli olmakta fayda var.” çağrısında bulunmuştuk. Bugünkü konumuz, geçtiğimiz 1 Nisan günü yapılan 1 Nisan şakası.
Öncelikle, bu yılın en skandal trollemelerinden birinin mahiyetini aktaralım…
Hatırlanacağı üzere Tayvanlı Evergreen Marine şirketi tarafından işletilen 400 metre uzunluğundaki Ever Given adlı dev kuru yük gemisi 23 Mart 2021 günü çapraz bir şekilde karaya oturarak Süveyş Kanalı’nda geçişlerin durmasına neden olmuştu. Günlerce yürütülen kurtarma operasyonunun sonucunda gemi yüzdürülerek Süveyş Kanalı 29 Mart 2021 günü gemi trafiğine açılmıştı.
Süveyş Kanalı’nın dev kuru yük gemisinin blokajıyla tıkanmasının ardından 1 Nisan 2021 günü Guardian’da yayımlanan bir haberde Süveyş’teki mevcut kanala alternatif yeni bir kanal projesinin geliştirildiği öne sürülmüştü.
Guardin’ın haberinde Birleşmiş Milletler’in ‘Ekonomileri Birleştiren Ticaret Rotaları Komitesi’nin yeni kanal projesini incelediği, projenin ‘Mısır’dan Kuzey İrlanda’ya tünelleri de içerebileceği’ ama ‘Akdeniz’deki su seviyelerinin hafif şekilde düşmesine de yol açacağı belirtilmişti.
“1 Nisan” günü yayımlanan bahse konu haber içeriğinde de birçok absürt unsur barındırmaktaydı. Sıralayacak olursak:
BM’nin “Ekonomileri Birleştiren Ticaret Rotaları” (“UN committee for Trade Routes Uniting Economies”) adlı bir komitesi bulunmuyor (Projeyi yürüten BM komitesinin kısaltması da İngilizce doğru olmayan anlamına gelen “UNTRUE” şeklinde ayarlanmış).
Haber metninde (Hz. Musa’ya atıfla) “su ayırma konusunda bölgesel uzman” unvanını haiz Mo Sez adlı hayalî şahıstan alıntı yapılmış.
Haberin yazarı da Flora Lopi’nin ismi, İngilizce “1 Nisan şakası” anlamında kullanılan “April fool” tanımının harflerinin farklı dizilimde sunulmasıyla (anagram) oluşturulmuş.
Haberde ‘BM adına bu konuda fizibilite çalışması yapan adlı uluslararası tünel açma şirketi’ olarak tanıtılan ‘OFP Lariol’ da aslında var olmayan şirket.
Projenin ‘Mısır’dan Kuzey İrlanda’ya tünelleri de içerebileceği, alternatif tünelin ‘daha önce Suriye ve Irak’tan geçmesinin’ düşünüldüğü öne sürülmüştü. Ayrıca, ‘yeni kanalla ilgili sorunun, Akdeniz’deki su seviyelerini hafifçe düşürüp daha geniş ve uzun sahillerin ortaya çıkma olasılığı’ olduğu iddia edilmişti.
1 Nisan günü 1 Nisan Şakaları özel bölümünde yayımlanan böylesi absürt söylemler içeren haber elbette asılsızdı.
Guardian günün ilerleyen saatlerinde yayımladıkları İkinci Süveyş Kanalı haberinin 1 Nisan şakası olduğunu duyurmuştu.
Guardian’ın uydurduğu bu iddia, gündemi sıklıkla Boğaz’a alternatif Kanal İstanbul projesiyle işgal edilen ülkemizden birçok mecra tarafından da haberleştirilmişti.
Basılı gazetelerden örnekleyelim…
Yeni Şafak bu iddiaya 2 Nisan 2021 tarihli gazetelerinin ilk sayfasında “Savaş Erken Çıktı – İsrail ve İngiltere Süveyş’i bypass edecek kanal için harekete geçti” manşetiyle sunmuştu.
Sabah ise 2 Nisan 2021 tarihli gazetelerinin 22. sayfasında “Süveyş’e ikinci kanal projesi” başlığıyla vermişti.
Haber sitelerine göz atacak olursak…
Hürriyet, Milliyet, Birgün, Sabah, Yeni Şafak, BBC Türkçe, T24, Haberler.com, Sondakika.com, Bursa Hakimiyet gibi haber kaynaklarının internet sitesinde bu uydurma iddia yayımlanmıştı.
Yeni Şafak’ın internet sitesinde “Savaş erken çıktı: İsrail ve İngiltere Süveyş’i bypass edecek kanal için harekete geçti” başlığıyla yayımlanan haber metni şu şekildeydi:
Süveyş Kanalı’nda geçen hafta meydana gelen ve uluslararası ekonomide paniğe olan tıkanmanın ardından, Kanal’a alternatif projeler raftan indirilmeye başladı. Ever Given adlı dev kuru yük gemisinin karaya oturarak bir hafta süreyle kanalı kapamasının ardından bölgede ikinci bir kanal açılması arayışı yeniden gündeme geldi. Guardian gazetesinin haberine göre Birleşmiş Milletler’in (BM) İsrail-Mısır sınırında Süveyş’e alternatif bir kanal açılması planlarını incelemeye başladığı belirtildi. Alternatif projede düşünülen kanal projesinin, İsrail’in kontrolündeki bölgeden geçmesi dikkat çekiyor.
5 YILDA TAMAMLANABİLİR
Habere göre BM yetkilileri, yeni kanalın Akabe Körfezi üzerinden Akdeniz’e açılması olasılığını inceliyor. Alternatif projenin Sina yarımadasında İsrail ve Mısır sınır hattından geçirilmesi planlanmakta. Daha önce BM adına bu konuda fizibilite çalışması yapan OFP Lariol adlı uluslararası tünel açma şirketi, “2’nci Süveyş”in beş yıl içinde kazılabileceğini açıklamıştı.
İSRAİL KONTROL EDECEK
Projenin hayata geçmesi halinde, Filistin topraklarında işgalci konumunda bulunan İsrail’in, küresel deniz ticaretinin yüzde 12’sinin gerçekleştiği, Çin, Ortadoğu, Avrupa stratejik aksının kontrolünü ele geçirmiş olacak.
İNGİLTERE DE İLGİLENİYOR
Guardian, İngiltere Dışişleri Bakanlığı’nın BM Ticaret Yolları Komisyonu tarafından yürütülen çalışmalardan haberdar olduğunu aktardı. Gazeteye göre bir hükümet yetkilisi, İngiltere’nin bu projede rol oynamaya hazır olduğunu belirterek “Bu konuda uzmanlığımız var ve Kuzey İrlanda için hazırlanan taslak planlarımızı paylaşabiliriz” dedi.
BAE’DEN GİDEN TEKLİF
Geçen yıl Eylül ayında, İsrail ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) SüveyşE alternatif bir proje üzerine çalıştığı iddia edilmişti. BAE ve İsrail’in, Akdeniz’deki Aşdod limanı ve İsrail’in Kızıldeniz’deki limanı Eylat arasında yeni bir nakliye kanalı inşası için görüşmeler yaptığı bildirilmişti.
Hatta harita dahi hazırlayıp paylaşmışlardı:
1 Nisan şakası olduğunun ortaya çıkmasının ardından birçok haber organının yaygın şekilde alıntılanan haberi internet sitelerinden okurlarına herhangi bir açıklama yapmadan sildiği görüldü.
Bazıları ise okurlarıyla düştükleri hatayı paylaşmayı tercih etmişti.
Örneğin BBC Türkçe düzeltme ve özür açıklaması yayımlamıştı:
BBC Türkçe’de 1 Nisan 2021 Perşembe günü TSİ 10:32’de Guardian gazetesindeki habere atfen “2’nci Süveyş Kanalı projesi’: BM yeni deniz yolu alternatiflerini inceliyor” başlıklı bir haber yayımlandı.
Gün içinde 1 Nisan şakası olduğunu teyit eder etmez haberi derhal yayından kaldırdık, haberle ilgili sosyal medya paylaşımlarımızı sildik.
BBC Türkçe, doğru ve tarafsız yayıncılık ilkelerine bağlıdır.
Bu hata nedeniyle okurlarımızdan ve sosyal medyadaki takipçilerimizden özür dileriz.
Süveyş Kanalı’na Alternatif Kanal Projesi Hazırlandığına Yönelik 1 Nisan Şakasını Gerçek Sanan Yazarlar
Akşam yazarı Mustafa Kartoğlu da parodi haberi “Kanal İstanbul’a Süveyş’ten bakın” başlıklı 2 Nisan 2021 tarihli köşesine gerçek gibi taşımış ve şu ifadelere yer vermişti:
"Bugünlerde BM'nin üzerinde çalıştığı projenin İsrail sınırı boyunca yeni bir hat açacak olması üzerinde önemle düşünülmelidir. 193.3 kilometre uzunluğundaki Süveyş Kanalı'ndan 2020 yılında 18.500'den fazla gemi geçti, yani günde yaklaşık 52 gemi... Ancak mesele gemi trafiğinden, ticaret yolundan çok daha önemlidir. Kanal İstanbul Projesi'nin ne anlama geldiğini bu tarihi derslerden yola çıkarak bir kez daha düşünmek gerekiyor."
Karar’dan Mustafa Morgil ise “Süveyş Kanalı” başlıklı 2 Nisan 2021 tarihli yazısında bu uydurma iddiaya şöyle yer vermişti:
"Bunların başında Kanal’a bir alternatif yapılacağı iddiası var. İsrail’in Ashod ve Eliat kentleri arasında bir kanal yapılacağı ve bunun Süveyş’in yerini alacağı söyleniyor. Yerini tamamen alması mümkün değil. Zira kapasite ve coğrafya olarak bu imkânsız. Ama Süveyş’ten geçişleri azaltması ve dolayısı ile Mısır’ın gelirlerini düşürmesi muhtemel."
