Elektrik Dağıtım Şirketlerinin Elektriği Aldığı ve Sattığı Fiyat ile Kârı Hakkındaki İddia

Elektrik Dağıtım Şirketlerinin Kilovatını Devletten 32 Kuruşa Aldığı Elektriği Yüzde 415 Kârla Ortalama 165 Kuruşa Sattığı İddiası Tam Olarak Doğruyu Yansıtmıyor

2022 yılıyla birlikte hanehalkı tüketimine %50-%125 arasında, işletmelerin tüketimine ise %165 oranında yapılan zamla birlikte artan elektrik faturaları vatandaşların tepkisini çekti. Enerji hammaddelerinde küresel ölçekte görülen fiyat artışı, iklimsel faktörler, arz/talep etkisi ve döviz kurlarında yaşanan yükselmenin etkisiyle elektriğe yapılan zam, dağıtım şirketlerini de odak noktasına koydu.

Bu süreçte, enerji piyasasının işleyiş gerçekleri ile uyumlu olmayan bir iddia dolaşıma girdi.

Elektrik dağıtım şirketlerinin devletten ucuza aldığı elektriği fahiş kârla halka ve ticarî işletmelere sunduğu iddia edildi.

Bazı örnekler:

Uyandırma Servisi:

“Elektrik dağıtım şirketleri, elektriğin kilowattını devletten 32 kuruşa alıyor, ortalama 165 kuruşa satıyor. Kâr oranı: %415”

Önder Algedik:

“Arkadaşlar, 137 ila 206 kuruşa satılan elektriğin toptan fiyattan EÜAŞ’ın 31,8592 kuruşa sattığını bilmeyen milyonlar olduğunu öğrendim. Çok üzüldüm.. Lütfen yayalım, bilmeyen kalmasın artık 😉

 

Bakın resmi gazetede çıktı, EÜAŞ toptan satış fiyatı 31.8592 kuruş diye yayımladı. Lütfen en az 137 kuruş ödediğimiz elektriğin gerçek fiyatını bilelim.”

Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) İstanbul Şube Başkanı Cemil Kocatepe:

“Buna biraz algı yönetimi diyelim. Çünkü zam çok büyük. Zam gerçekten kabul edilebilecek bir zam değil. Hepimizi şok eden bir zam. Elektrik Üretim A.Ş.’nin dağıtım firmalarına satışı yaklaşık 32 kuruş. Yani, Elektrik Üretim A.Ş. bir kamu kuruluşu olarak 31,86 kuruşa dağıtım firmalarına elektrik satıyor. Birinci kademede konutlarda ise 79 kuruş enerji bedeli oluyor, 100 kilowatt ve altı için. Şimdi siz 32 kuruşa alınan bir şeyi, 79 kuruşa satıyorsunuz. Bu dediğim enerji bedelidir. Giydirilmiş bedel olarak zaten 1,37 lira. Böyle baktığınız zaman, zammın ne kadar büyük olduğunu, halkın enerji ve elektrik alanında nasıl gerçekten bir soyguna maruz kaldığını görüyorsunuz”

Elektrik dağıtım şirketlerinin elektriğin kilovatını devletten 32 kuruşa alıp % 415 kârla ortalama 165 kuruşa vatandaşa sattığı iddiası birtakım yanlışlar içeriyor.

İddianın kökeni, Resmî Gazete’de 31 Aralık 2021 günü yayımlanan kararın yanlış yorumlanmasına dayanıyor.

EPDK Kurul Kararı ile 1 Ocak 2022 tarihinden itibaren EÜAŞ tarafından dağıtım şirketlerine uygulanacak aktif elektrik enerji toptan satış bedelinin, teknik ve teknik olmayan kayıp enerji satışları ile görevli tedarik şirketlerine yapılan satışlarda kilovatsaat başına 31,8592 kuruş, genel aydınlatma kapsamında yapılan satışlarda kilovatsaat başına 135 kuruş olması kararlaştırılmıştı.

31 Aralık 2021 tarihli Resmî Gazete‘nin mükerrer sayısında yayımlanan karar şu şekildeydi:

İlgili kararda zikredilen fiyat Elektrik Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ) tarafından uygulanacak aktif elektrik toptan satışında, dağıtım şirketlerine teknik ve teknik olmayan kayıp enerji satışları ile görevli tedarik şirketlerine yapılan satış bedeli ile ilgili.

Dağıtım şirketlerinin teknik ve teknik olmayan kayıpları ile genel aydınlatma kapsamında temin edeceği elektrik enerjisi ile tarifesi düzenlemeye tabi tüketicilere yapılacak elektrik enerjisi satışı için EÜAŞ’tan tedarik edilecek elektrik enerjisinin toptan satış tarifesi EÜAŞ’ın mali yükümlülüklerini yerine getirebilme kapasitesi dikkate alınarak EPDK tarafından belirlenmektedir (6446 sayılı Kanun md. 17/c) (Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt Anonim Şirketi (TETAŞ) 2018’de EÜAŞ’a devredilmiştir). Kurulca belirlenen hedef oranlarını geçmemek kaydı ile teknik ve teknik olmayan kayıplara ilişkin maliyetler dağıtım tarifelerinde yer alarak tüketicilere yansıtılmaktadır (6446 sayılı Kanun md. 17/ç).

Dağıtım şirketleri, genel aydınlatma ile teknik ve teknik olmayan kayıplarından dolayı enerji ihtiyaçlarını EÜAŞ’tan temin etmektedir. Bu temin, “toptan satış tarifesi” nazara alarak gerçekleştirilmektedir.

14 Mart 2013 tarihli 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nda “teknik ve teknik olmayan kayıp” şu şekilde tanımlanmıştı:

“Dağıtım sistemine giren enerji ile dağıtım sisteminde tüketicilere tahakkuk ettirilen enerji miktarı arasındaki farkı oluşturan ve maliyeti etkileyen; teknik kayıp ve/veya kaçak kullanım gibi sebeplerden kaynaklanan ve teknik bir sebebe dayanmayan kayıp”

Dağıtım şirketlerinin bahsi geçen fiyatlardan elektrik tedarik ettiği doğru; ancak, tüm tedarikleri bu tutardan sağlanmıyor. Paylaşılan fiyat, genel aydınlatma, dağıtım sistemi teknik ve teknik olmayan kayıplarını karşılamak amacıyla kullanılmak üzere elektrik enerjisi satın alınması ile sistem teknik ve teknik olmayan kayıplarını karşılamak için sözleşmeye bağlanan enerjiyi de kapsıyor. Elektrik fiyatları serbest piyasada anlık olarak üretim/tüketim oranı çerçevesinde belirlenmektedir. Dağıtım şirketlerinin tedarik ettiği elektriğin büyük bölümü özel şirketler arasındaki ikili anlaşmalar ve spot piyasada oluşan takas fiyatı üzerinden temin edilmektedir. Bahse konu tutar gerçek piyasa fiyatları ile örtüşmemektedir (EÜAŞ’ın düşük fiyattan enerji kaybı için ödeme yapıyor olmasının sebebi dağıtım şirketlerini kayırmak değil, ortalama enerji maliyetlerini düşürmektir) (Ayrıca, dağıtım şirketleri hanehalkına ve ticarethanelere elektrik satışı gerçekleştirmez. Doğru terim “perakende satış şirketleri” olmalı. İşbu yazının sonunda 2 farklı şirket sınıfına değinilmiştir). Perakende satış tarifesi için 2021-2025 yılları arasında net kâr marjı oranı % 2,38 olarak belirlenmiştir. Elektrik üretimindeki kamunun payının gerilemesiyle birlikte EÜAŞ’ın ikili anlaşmalarla piyasaya sağladığı elektrik oranı %16’ya gerilemiştir. EÜAŞ’tan temin oranı gerileyen perakende satış şirketleri elektrik tedariğini (özel-özel) ikili anlaşmalar yoluyla ya da spot piyasadan sağlamaktadır. EÜAŞ, 2022 yılı başından bu yana (görevli) perakende satış şirketlerine (ikili anlaşma yoluyla) elektrik satmamaktadır. Faturalara yansıyan elektrik maliyeti, (saatlik bazda fiyatlama yapılan) EPİAŞ yönetimindeki borsada şekillenmektedir. 

Mesken, sanayi ve ticarethane kullanımı için sunulan elektrik, ağırlıklı olarak EPİAŞ tarafından piyasa operasyonları faaliyetleri kapsamında işletilen Gün Öncesi, Gün içi ve Dengeleme Güç Piyasaları vasıtasıyla temin edilmektedir.

Gün öncesi elektrik piyasalarında arz ve talebin eşleşmesi ile oluşan referans elektrik enerjisi fiyatı olan piyasa takas fiyatı (PTF) günlük aritmetik ortalaması (10 Şubat 2022 tarihi itibarıyla) 1.414,26 TL/MWh ((megavatsaat (1000 kWh = 1 MWh)), sistem marjinal fiyatı (SMF) günlük aritmetik ortalaması ise 1.478,96 TL/MWh olarak gerçekleşmişti.

EPDK, 1 Ocak 2022 tarihinden itibaren getirilen kademeli fiyat tarifesinde hanelerde 150 kWh’ye kadar olan tüketimlerin kilovatsaat başına vergiler dâhil 1,37 TL’den faturalandırılması, bunun üzerindeki her kilovatsaat tüketim için uygulanacak birim fiyatın ise 2,06 TL olmasını kararlaştırmıştı (Akabinde EPDK tarafından belirlenen günlük ortalama tüketim limiti 7 kWh’a çıkarılmıştı).

EPDK’nın 31 Ocak 2022 tarihli toplantısında dağıtım şirketleri tarafından dağıtım sistemi kullanıcılarına ve görevli tedarik şirketleri tarafından serbest olmayan tüketiciler ile serbest tüketici olmasına rağmen tedarikçisini seçmeyen ve 20/1/2018 tarihli ve 30307 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Son Kaynak Tedarik Tarifesinin Düzenlenmesi Hakkında Tebliğ kapsamında tanımlanan düşük tüketimli tüketicilere 1/2/2022 tarihinden itibaren uygulanmak üzere onaylanan tarife tabloları şu şekildeydi:

Elektrik üretimi, iletimi, dağıtımı, toptan veya perakende satışı, ithalat ve ihracatı farklı fiyatlar üzerinden gerçekleşmektedir. Bağlantı, iletim, toptan satış, dağıtım, perakende satış, piyasa işletim, son kaynak tedarik gibi farklı tarifeler bulunmaktadır.

19 Haziran 2020 tarihli 31160 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak 01.01.2021 tarihinde yürürlüğe giren Elektrik Piyasası Tarifeler Yönetmeliği‘nde, “düzenlemeye tabi tarife türleri” şu şekilde sıralanmıştır:

a) Bağlantı tarifesi (dağıtım sistemine bağlantı yapılması sebebiyle oluşan ve eşit taraflar arasında ayrım yapılmaması esasına dayalı olarak uygulanacak bağlantı bedeli ile tarifenin uygulanmasına ilişkin hüküm ve şartlardan oluşur)

 

b) İletim tarifesi (üretilen, ithal veya ihraç edilen elektrik enerjisinin iletim sistemi üzerinden naklinden yararlanan kullanıcılara eşit taraflar arasında ayrım gözetmeksizin uygulanacak iletim sistemi kullanım bedeli, iletim sistemi işletim bedeli ile tarifenin uygulanmasına ilişkin hüküm ve şartlardan oluşur)

 

c) Toptan satış tarifesi (dağıtım şirketlerinin teknik ve teknik olmayan kayıpları ile genel aydınlatma kapsamında EÜAŞ’tan temin edecekleri elektrik enerjisi ve görevli tedarik şirketleri tarafından tarifesi düzenlemeye tabi tüketiciler için EÜAŞ’tan tedarik edilecek elektrik enerjisinin toptan satış fiyatı ile tarifenin uygulanmasına ilişkin hüküm ve şartlardan oluşur)

 

ç) Dağıtım tarifesi (elektrik enerjisinin dağıtım sistemi üzerinden naklinden yararlanan kullanıcılara eşit taraflar arasında ayrım gözetmeksizin uygulanacak dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedeller ile tarifenin uygulanmasına ilişkin hüküm ve şartlardan oluşur)

 

d) Perakende satış tarifesi (görevli tedarik şirketleri tarafından serbest olmayan tüketicilere yapılan elektrik enerjisi ve/veya kapasite satışı için eşit taraflar arasında ayrım gözetmeksizin uygulanacak perakende satış fiyatı ile tarifenin uygulanmasına ilişkin hüküm ve şartlardan oluşur)

 

e) Piyasa işletim tarifesi (piyasa işletim ücreti ile uygulamaya ilişkin hüküm ve şartlardan oluşur)

 

f) Son kaynak tedarik tarifesi (görevli tedarik şirketi tarafından son kaynak tüketici grubuna yapılan elektrik enerjisi satışı için uygulanacak son kaynak tedarik fiyatı ile tarifenin uygulanmasına ilişkin hüküm ve şartlardan oluşur)

Elektrik fiyatını belirleyen ana faktörler şu şekilde özetlenebilir:

“EPİAŞ (Elektrik Piyasa Takas Fiyatları): Elektrik santrallerinin ürettiği elektrik enerjisi, Enerji Piyasası İşletme Anonim Şirketi (EPİAŞ) tarafından işletilen ve “elektrik borsası” olarak adlandırılan piyasadaki işlemlerle satılır. Tedarikçi şirketler, tüketiciler için gerekli enerjiyi bu piyasadan satın alarak tedarik eder. Bu nedenle EPİAŞ piyasalarında belirlenen piyasa fiyatları, tüketici elektrik fiyatlarının belirlenmesinde önemli bir faktördür.

 

EÜAŞ (Elektrik Toptan Satış Tarifeleri): Kamunun sahip olduğu Elektrik Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ) santrallerinden elde edilen enerjinin tedarikçilere satışı için uygulanan birim fiyatı EPDK tarafından belirlenir. EÜAŞ, belirlenen birim fiyat ile görevli tedarik şirketlerine elektrik satar. Bu nedenle EÜAŞ toptan elektrik satış tarifeleri, tüketici elektrik fiyatlarının belirlenmesindeki önemli faktörlerden biridir.

 

YEKDEM (Elektrik Piyasası Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması) Birim bedelleri: Devlet tarafından yenilenebilir enerji üretiminin teşvik edilmesi için bazı destekleme mekanizmaları hayata geçirilmiştir. Bu mekanizmaların en önemlisi YEKDEM adı verilen ve alım garantisi şeklinde yapılan teşviktir. Bu mekanizmada alım garantisi için santrallere ödenen tutar, tüm Türkiye’de tüketilen her kWh başına elektrik maliyetlerine direkt olarak yansıtılır. 2021 yılına kadar YEKDEM garantilerinin önemli bir çoğunluğu Amerikan Doları üzerinden verilmiş olduğundan ve yapılan ödemelerin tamamı dolaylı olarak tüketicilere yansıtıldığından, dolar kurundaki artışın elektrik fiyatlarındaki etkisi yüksektir.

 

EPDK başlıca bu üç faktörü dikkate alarak her üç aylık dönem için bir ulusal tarife açıklar. Bu tarifeler tedarikçi değiştirmemiş tüketicilere uygulanacak elektrik fiyatlarını belirlerken, tedarikçi değiştirmiş tüketiciler için tedarik şirketleri tarafından uygulanacak elektrik fiyatları çoğunlukla EPDK tarafından belirlenen fiyatların üzerinden indirim yapılarak belirlenir. Dolayısıyla piyasadaki tüm elektrik fiyatları, bu üç faktörü dikkate alarak tarifelerini açıklanan EPDK’nın kararları doğrultusunda belirlenmiş olur.”

Enerji tüketim bedeli, tüm elektrik faaliyetlerinin yürütülmesi kapsamındaki sistem yatırım harcamaları ile sistem işletim, teknik ve teknik olmayan kayıp, kesme-bağlama hizmet bedeli, sayaç okuma ve sistemden reaktif enerji kullanılabilmesi için sağlanan altyapı maliyeti gibi birim bedelleri, EPDK tarafından belirlenen tüm kalemleri kapsamaktadır.

Elektrik faturalarında üç ana unsur bulunmaktadır. Bunlar; enerji bedeli, dağıtım bedeli ile vergi, fon ve paylardır.

Enerji bedeli, arz ve talep çerçevesinde üretim maliyetleri gözetilerek serbest piyasada belirlenen fiyat üzerinden EPDK tarafından belirlenmektedir (Elektrik tüketim bedeli (aktif enerji bedeli), tüketilen elektriğin kWh için birim fiyatı ile çarpılması sonucu elde edilmektedir).

Elektriğin üretim tesisinden çıkışından itibaren, son tüketiciye ulaşmasını sağlayan elektrik iletim ve dağıtım şirketlerine, sundukları bu hizmet için, elektrik dağıtım bedeli ödemesi gerçekleştirilmektedir. Tüketicilerden alınan elektrik dağıtım bedeli, dağıtım şirketleri tarafından değil EPDK tarafından belirlenmektedir.

EPDK, 2019 yılında yayımladığı bir açıklamada elektrik faturalarında yer alan dağıtım bedelinin yalnızca faturanın dağıtımı veya sayacın okunması bedeli olmadığını, enerjinin üretiminden tüketicilere teslimatına kadar oluşan tüm maliyetlerin bu rakamı oluşturduğunu şöyle aktarmıştı:

Elektrik, yaklaşık olarak 60.000 personelin çalışmakta olduğu santrallerde üretilir. Elektriği üreten şirketler, üretim maliyetlerini dikkate alarak rekabete açık bir ortamda ürünlerini santral çıkışında piyasaya arz ederler. Yerli ve yenilenebilir enerji gibi desteklenmesi gerekli olan bazı üretimler haricindeki, ekonomik olarak en uygun üretim maliyetleri enerji bedelini oluşturmaktadır.

 

Kaynağın bulunduğu bölgedeki santrallerde üretilen enerjinin öncelikle kilometrelerce uzakta bulunan yerleşim alanlarına kadar iletilmesi daha sonra da her türlü olumsuz hava ve coğrafi olarak zorlu şartlara rağmen ülkemizin en ücra noktalarına kadar yaklaşık olarak 42 milyon aboneye kapıda teslim edilmesi için yerleşim alanlarında dağıtılması gerekir. Ülkemizde iletim ve dağıtım faaliyetleri için her yıl ortalama 9,5 milyar TL şebeke tesisi ve diğer yatırımlar yapılmakta ve yaklaşık 120 bin personel ile 206 bin adet trafo ve dünyanın etrafını 37 kez dolaşabilecek büyüklükteki 1 milyon 460 bin km. hat uzunluğundaki şebekenin işletilebilmesi için de her yıl ortalama 17,5 milyar TL olmak üzere toplamda 27 milyar TL harcama yapılmaktadır. Santrallerde üretilen enerjinin tüketicilere kapıda teslimi için oluşan bu maliyetler de dağıtım bedelini oluşturmaktadır.

 

Dağıtım bedeli, elektrik faturasının dağıtılması bedeli değildir. Elektrik sayacının okunması bedeli de değildir.

 

Benzer şekilde, tarlada üretilen bir ürünü tarladaki çıkış fiyatıyla pazarda veya markette satın alamıyoruz. Çünkü o ürünün kullanıcıya teslim noktasına getirilmesinin de bir maliyeti var ve tüketici olarak bu maliyeti de ödemekteyiz.

 

Dağıtım bedelinin belirlenmesi Elektrik Dağıtım veya Perakende Satış Şirketlerinin yetkisinde değildir.

 

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu, yukarıda belirtilen maliyetlerden hareketle hizmetin kaliteli bir şekilde karşılanması ve verimliliği de dikkate alarak dağıtım bedelini belirler ve ilgili şirketler belirlenmiş olan bu tarifeyi uygularlar.

 

Dağıtım bedeli, ülkemize has bir bedel değildir. Elektrik faaliyetinin yapıldığı her ülkede maliyetin bir unsurudur. Faturalardaki dağıtım bedeli ülkemizde vergiler hariç yüzde 35 iken AB’de bu rakam yüzde 51 seviyesindedir.

Perakende satış tarifesi, görevli tedarik şirketleri tarafından serbest olmayan tüketicilere yapılan elektrik enerjisi ve/veya kapasite satışı için eşit taraflar arasında ayrım gözetmeksizin uygulanacak perakende satış fiyatı ile tarifenin uygulanmasına ilişkin hüküm ve şartlardan oluşmaktadır.

Görevli tedarik şirketlerinin uygulayacakları perakende satış fiyatının hesaplanmasına esas maliyetlerin tespitine ve fiyatı oluşturan unsurların ve düzeltme bileşenlerinin hesaplanmasına ilişkin hususlar 17/11/2020 tarihli ve 31307 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Perakende Satış Tarifesinin Düzenlenmesi Hakkında Tebliğ ile düzenlenmiştir.

Söz konusu tarifede perakende satış fiyatı şöyle formülize edilmişti (Anılı Tebliğ’de satış tarifesi, tedarik maliyetleri formülleri detaylı şekilde sunulmuştur):

28.11.2020 tarihli ve 31318 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan EPDK Kurul Kararı ile perakende satış tarifesi için 2021-2025 yılları arasında net kâr marjı oranı % 2,38 olarak belirlenmişti.

Elektrik piyasası mevzuatına göre kimler tüketici, serbest olmayan tüketici ya da serbest tüketici ayrımı bulunmaktadır. Serbest tüketiciler, elektrik enerjisini, tedarikçilerden “ikili anlaşma” ile satın alma hakkına sahiptir (yıllık elektrik enerjisi tüketimi 2000 kWh’ı aşan tüketiciler, elektrik enerjilerini istedikleri özel bir tedarik şirketinden temin edebilmektedir). Serbest olmayan tüketici ise elektrik alımını sadece bölgesinde bulunan görevli tedarik şirketinden yapabilen gerçek veya tüzel kişilerdir.

EPDK’nın bu konuda sunduğu tanım şu şekildedir:

“Elektriği kendi kullanımı için alan kişi tüketici olarak tanımlanmaktadır. Tüketici tedarikçisini seçme hakkına sahip olup olmamasına göre serbest olmayan tüketici ve serbest tüketici olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Buna göre; elektrik enerjisi veya kapasite alımlarını sadece, bölgesinde bulunduğu görevli tedarik şirketinden yapabilen gerçek veya tüzel kişi serbest olmayan tüketicidir. Buna karşılık, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu tarafından belirlenen elektrik enerjisi miktarından daha fazla tüketimde bulunan ya da iletim sistemine doğrudan bağlı olan ya da organize sanayi bölgesi tüzel kişiliğini haiz olan gerçek veya tüzel kişi serbest tüketicidir. “

“Son kaynak tüketici grubu”, son kaynak tedariki kapsamında enerji tüketen tüketicilerin Kurul tarafından belirlenecek kriterlere göre iki ayrı gruba ayrılması sonucu ortaya çıkan yüksek tüketimli tüketiciler ile düşük tüketimli tüketicilerden oluşan tüketici gruplarını tanımlamaktadır.

Son kaynak tedarik tarifesi, görevli tedarik şirketi tarafından son kaynak tüketici grubuna yapılan elektrik enerjisi satışı için uygulanacak son kaynak tedarik fiyatı ile tarifenin uygulanmasına ilişkin hüküm ve şartlardan oluşmakta olup, 20 Ocak 2018 tarihli 30307 sayılı “Son Kaynak Tedarik Tarifesinin Düzenlenmesi Hakkında Tebliğ” hükümlerince hesaplanmaktadır.

Son kaynak tedarik tarifesinin hesaplanmasında, EPİAŞ tarafından Türkiye için günlük açıklanan ağırlıklı ortalama piyasa takas fiyatları kullanılmaktadır (Son kaynak tedarik tarifesi, EPDK tarafından açıklanan nihai kullanıcı tarifelerinden genellikle daha yüksek seyretmektedir).

Düşük tüketimli tüketicilere son kaynak tedarik tarifesi olarak, ilgili dönemde serbest tüketici niteliğini haiz olmayan tüketiciler için onaylanmış perakende satış tarifesi uygulanmaktadır.

Fatura kesilen dönemde yer alan günler için açıklanan günlük ağırlıklı ortalama piyasa takas fiyatlarının aritmetik ortalaması dikkate alınmaktadır (Son Kaynak Tedarik Tarifesinin Uygulanmasına İlişkin 1 Nolu Açıklama).

Yüksek tüketimli tüketiciler için son kaynak tedarik tarifesi her tüketici için fatura dönemi bazında farklı olmak üzere şu formüle göre hesaplanmaktadır:

Son Kaynak Tedarik Tarifesi Fiyatı= ( İlgili Ayın Ağırlıklı PTF Ortalaması + İlgili ayın YEKDEM Bedeli)* (Makul Kar Oranı)

Türkiye elektrik ticaretinde ikili anlaşmalar esas alınmış olup diğer organize piyasalar, piyasayı tamamlayıcı şekilde tasarlanmıştır. Bu çerçevede piyasada ticareti yapılan enerjinin büyük kısmı ikili anlaşmalar üzerinden işlem görmektedir. İkili anlaşmalar piyasasının toplam elektrik ticareti içerisindeki payı, 2020 yılında %56,6 (2019’da da %56,6) olmuştur. İkili anlaşmalar, piyasa katılımcıları arasında serbest bir şekilde yapılmakta olup, düzenlemeye tabi değildir. EÜAŞ üretimini yaptığı elektrik enerjisinin, ikili anlaşmalar kapsamında, görevli tedarik şirketlerine, dağıtım şirketlerine (kayıp kaçak ve genel aydınlatma), iletim sistemine doğrudan bağlı müşterilerine, ETKB bağlı ve ilgili kuruluşlarına ve ayrıca TEİAŞ’a (iletim sistemi kayıpları) satışını gerçekleştirmektedir (EÜAŞ (2021). Elektrik Üretimi ve Ticareti Sektör Raporu – 2020).

6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile kurulan Enerji Piyasaları İşletme Anonim Şirketi (EPİAŞ), piyasa işletim lisansı kapsamında, Borsa İstanbul Anonim Şirketi ile TEİAŞ tarafından işletilen piyasalar dışında kalan organize toptan elektrik piyasalarının işletim faaliyetini yürütmektedir (Elektrik ticaretine ilişkin finansal piyasalar Borsa İstanbul tarafından işletilmektedir). Buna ilave olarak EPİAŞ, TEİAŞ’ın piyasa işletim lisansı kapsamında işlettiği organize toptan elektrik piyasalarının (Dengeleme Güç Piyasası, Yan Hizmetler Piyasası) mali uzlaştırma işlemlerini de yürütmektedir.

EPİAŞ tarafından piyasa operasyonları faaliyetleri kapsamında gün öncesi ve gün içi piyasaları ile dengeleme güç piyasası işletilmektedir.

“Gün Öncesi Piyasası“nda (GÖP) katılımcılar tarafından sunulan teklifler doğrultusunda oluşan alış ve satış miktarları ile piyasa takas fiyatları ilan edilmekte, gün içi piyasasında ise sürekli ticaret yöntemi ile eşleşmeler gerçekleşmektedir.

Her ne kadar gün öncesi piyasasında arz ve talep dengesi sağlanmaya çalışılsa da gün içinde üretim ve tüketim, planlandığı gibi seyredememektedir. Bu durumda, gerçek zamanlı tüketime göre arzın dengelenmesi (01.07.2015 tarihi itibariyle faaliyete geçen) Gün İçi Piyasası (GİP) ile sağlanmaktadır. GİP, Gün Öncesi Piyasası ile Dengeleme Güç Piyasası arasında geçiş görevi görerek, gerek piyasa katılımcılarının enerji dengesizliklerinin en aza indirilmesinde, gerekse ulusal elektrik sisteminin dengelenmesine katkı sunmaktadır (EÜAŞ (2021). Elektrik Üretimi ve Ticareti Sektör Raporu – 2020).

Gün Öncesi Piyasası ve Gün İçi Piyasası ile Sistem İşletmecisi’ne (MYTM) her ne kadar üretim ve tüketim miktarları dengelenmeye çalışılsa da (bir santralin arızadan dolayı devre harici olması veya büyük bir tüketim tesisinin bir anda çalışmaya başlaması/çalışmayı durdurması gibi nedenlerle) gerçek zamanlı sapmalar yaşanabilmektedir. Bu gibi durumlarda “Dengeleme Güç Piyasası” (DGO) vasıtasıyla, sunulan teklifler kullanarak, sistem dengesi sağlanmaya çalışılmaktadır.

Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması (YEKDEM) ile de yenilenebilir enerji üretimi gerçekleştiren işletmelere alım garantisi ve teşvik ödemesi yoluyla destek sağlanmaktadır. YEKDEM, Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun, Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Belgelendirilmesi ve Desteklenmesine İlişkin Yönetmelik (YEKDEM Yönetmeliği), Elektrik Piyasası Kanunu ve Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği (DUY) uyarınca dönemsel olarak hesaplanarak ilgili katılımcılara ödenmektedir.

Güncel haftalık piyasa hacmi verileri incelendiğinde (2022 yılı 5. hafta itibarıyla) ilk sırayı 4.357.081 MWh (%51,20) ile İkili Anlaşmalar almaktadır. GÖP’te gerçekleşen eşleşme miktarının payı 3.285.419 MWh (%38,61), GİP’te gerçekleşen eşleşme miktarının payı 421.216 MWh (%4,95) ve DGP’de yerine getirilen talimat miktarının payı ise 446.240 MWh (%5,24) olmuştur

Haftalık bazda ikili anlaşma dağılımına göz atıldığında ise özel şirketler arasında (her iki tarafı özel) yapılan ikili anlaşma miktarlarının toplamının (Özel İA) % 84, yerli kömür kamu ikili anlaşma miktarının (Yerli Kömür İ.A.) % 0, EÜAŞ’ın ikili anlaşma satışlarının (kamu ikili anlaşma satışları – Kamu İ.A.) % 16 paya sahip olduğu görülüyor.

EÜAŞ-Görevli Tedarik Şirketleri’nin düzenlemeye tabi tarife kapsamındaki ikili anlaşmaları (“EÜAŞ-GTŞ İkili Anlaşmalar”) kapsamında ise 2022 yılı başından bu yana bir tutar gözlemlenmemektedir.

“2020 Yılı Aylık Bazda Piyasa Miktar Dağılımı” tablosu ve grafiği ise şu şekildeydi (2021 yılı raporu henüz çıkmadığı için tablonun geçmiş yıl versiyonuna erişilememiştir) (EPİAŞ 2020 Yıllık Bülten. Sf: 32):

• Toplam İA: Alış veya satış yönünde yapılan ikili anlaşma miktarlarının toplamını,
• Özel İA: Özel şirketler arasında (her iki tarafı özel) yapılan ikili anlaşma miktarlarının toplamını,
• Kamu Diğer: Yerli Kömür kamu ikili anlaşma miktarı,
• GÖP Eşleşme Miktarı: Gün Öncesi Piyasasında satış yönünde gerçekleşen eşleşme miktarını,
• GİP Eşleşme Miktarı: Gün İçi Piyasasında satış yönünde gerçekleşen eşleşme miktarını,
• DGP Miktarı: Yerine getirilmiş YAL ve YAT talimatlarının toplamını belirtmektedir.

Bu teknik açıklamaların ardından Mehmet Doğan‘ın konuyla ilgili paylaşımlarını özet mahiyetinde sunmuş olalım:

Son zamanlarda elektrik faturaları hakkında ortaya atılan bir iddia var. Bu iddia doğru değil. Üzülerek görüyorum ki, bu iddia ile ilgili olarak kamuoyu çok yanlış bilgilendiriliyor. Doğruları yazmaya devam edelim.

İddiaya göre kamudan 32 kuruşa alınan elektrik halka 137 ile 206 kuruş arasında satılıyor. Daha iyi anlaşılabilmesi için birimleri TL/MWh yapalım. Yani deniyor ki, kamudan 320 TL/MWh’e alınan elektrik 1373 TL/MWh ila 2060 TL/MWh’e satılıyor.

Öncelikle şunu belirtmek lazım kamudan dağıtım şirketlerinin aldığı elektrik çıplak elektrik fiyatı ama diğer satış fiyatının içerisinde dağıtım fiyatı, %18 KDV ve %5 tüketim vergisi var. yok. Yani karşılaştırılan rakam elma ile elma değil.

Bu rakamdan KDV’yi düşmeniz gerekiyor. 1373 TL/MWh /1,18 yapasanız 1163.55 TL/MWh rakamını bulursunuz. Daha sonra dağıtım bedelini düşmeniz lazım, o da 329,483 TL/MWh, düşersek 834.076 TL/MWh bulursunuz, şimdi de %5 tüketim vergisini düşmeniz lazım. 794 TL/MWh. Bu da tarife

Şimdi doğru soruyu soralım. Neden Kamudan 320 TL/MWh’e alınan elektrik halka 794 TL/MWh fiyatla satılıyor. Doğru soru bu olmalı

Cevaba gelelim kamunun dağıtım şirketlerinin bütün ihtiyacı olan elektriği satabilecek elektriği yok, dolayısı ile dağıtım şirketleri elektriği spot piyasalardan almak zorunda. Spot elektrik piyasalarında ise Ocak ayı ağırlıklı ortalaması 1178 TL/MWh

Kamu Dağıtım şirketlerinin sadece %65 elektriğini 320 TL/MWh’den karşılıyor. Geri kalan %35 elektriği dağıtım şirketleri 1178 TL/MWh’den alıyor. Ağırlıklı ortalama yaparsanız 620,3 TL/MWh bulursunuz. Bu çıplak maliyet. (%65-%35 oranı değişmiş olabilir emin değilim)

Üzerine Ocak ayı YEKDEM bedeli ilave ediliyor. 13,7 TL/MWh yani fiyat 634 TL/MWh oluyor. Bir de tabi dağıtım şirketinin parekende satış karı var o da %2,38. Onu da ilave edersek, 649 TL/MWh buluyoruz.

Şimdi şu soruyu sorabiliriz. 649 TL/MWh alım maliyeti olan bir elektrik neden 794 TL/MWh’e satılıyor. Bu daha doğru soru. Şimdi ona gelelim. Çünkü tarifeler 3 aylık hazırlanıyor. 3 ay boyunca fiyat sabit.

Örneğin Şubat ayında elektrik spot fiyatı 1406 TL/MWh civarlarında. Spot fiyatlarında %20 ye yakın bir artış varken 794 TL/MWh değişmiyor. Bu yeni duruma göre hesap yaparsak 794 TL/MWh rakamına daha da yaklaşıyoruz.

Martta spot fiyatlar daha da artacağından ortalamada 794 TL/MWh maliyete çok yakın bir maliyet ortaya çıkacak belki de maliyet 794 TL/MWh’i geçecek.

3 ay sonunda EPDK bütün hesapları inceleyerek Dağıtım Şirketlerine sadece %2.38 satış karı bırakarak, tarifeleri tekrardan ayarlıyor. Zarar ettilerse, tarifeyi arttırıyor, kar edildiyse, tarifeyi düşürüyor.

Ancak kar oranı değişmiyor. Dağıtım şirketlerinin yaptıkları satışlarda elde ettikleri kar oranı %2,38’dir. Bu durum EPDK’nın 9732 kurul kararında yazmaktadır.

Özetle Kamu, serbest piyasada fiyatlar 1406 TL/MWh iken biz ucuza elektrik kullanalım diye dağıtım şirketlerine elektriği 320 TL/MWh’den satıyor.Peki sormamız gereken sorular ne olmalı

1- Kamu neden 1406 TL/MWh’e elektrik satabilecek iken, dağıtım şirketine 320 TL/MWh’den elektrİK satıyor. Gerçekten kamu elektriği 320 TL/MWh’e mal edebiliyor mu? Yoksa sübvanse mi ediyor? Kamu 320 TL/MWh’e mal edebiliyorsa, diğer özel sektör mal edemiyor?

1. cevabı 320 TL/MWh’e elektriğin üretilebilmesi mümkün değil. Açık ara sübvansiyon var. Ben kamu olsan fiyat neyse ondan satarım, ha ama o zaman halkın ödediği fiyat 2 katına çıkar.

2- Peki neden bize faturalarımız yüksek geliyor. Cevap faturalarınız yüksek değil, maalesef ama maalesef alım gücümüz düşük. Daha önce de yazdım, sorunu doğru teşhis edebilirseniz çözüme ulaşmanız kolaylaşır.

Son söz(1) -Kimse sizi kazıklamıyor. Dağıtım şirketinin satış karı %2.38

Son Söz (2) Bu yapılan sübvansiyonu elbet birisi ödüyor, ödeyecek. Eninde sonunda bugün ya da yarın yine biz ödeyeceğiz.

Elektrik Dağıtım ve Perakende Satış (Tedarik) Şirketleri

Elektrik enerjisi sektörü, 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile başlayan ve 6446 sayılı EPK ile devam
eden bir reform süreciyle yeniden dizayn edilmişti.

Genel manada (i) üretim, (ii) iletim, (iii) dağıtım ve (iv) perakende satış hizmetleri olmak üzere 4 kısımdan oluşan elektrik piyasasında özelleştirmeye gidilmişti.

Kamu mülkiyetindeki elektrik işletmelerinin yeniden yapılandırılması suretiyle elektrik enerjisi dağıtım hizmetlerinin özelleştirilmesine karar verilmiş ve TEDAŞ 02.04.2004 tarih ve 2004/22 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararı ile özelleştirme kapsam ve programına alınmıştı. Bu kapsamda Türkiye, coğrafi olarak 21 dağıtım bölgesine ayrılmış ve bu bölgelerin özelleştirilme süreci 30 Eylül 2013 tarihinde tamamlanmıştı.

21 elektrik dağıtım bölgesinden biri olan ve Türkiye’de elektrik dağıtım faaliyetinin özel sektör tarafından yürütüldüğü ilk şirket olan Kayseri ve Civarı Elektrik Türk A.Ş ile 3096 sayılı Kanun kapsamında özelleştirilerek Aydem ve Akedaş tarafından işletilen elektrik dağıtım bölgeleri bu özelleştirme programı dışında tutulmuş ve geriye kalan 18 elektrik dağıtım bölgesi, mevcut ve yeni yapılacak dağıtım tesislerinin mülkiyet hakkı TEDAŞ’a ait olmak üzere işletme hakkı devrine dayalı, %100 hisse satış yöntemi uygulanarak, 4046 sayılı Kanun kapsamında özelleştirilmişti.

Böylelikle, 1982 yılına kadar belediyelere 1982 ile 2012 arasındaki dönemlerde bir Kamu İktisadi Kuruluşu olan Türkiye Elektrik Kurumu (TEK) ve ardılı olan TEDAŞ’a ait olan elektrik dağıtım hatlarının işletme hakkı, 2013 sonrasında tamamen özel sektöre devredilmişti (2013 yılında elektrik dağıtım bölgelerinin tamamının özelleştirilmesi ile dağıtım tesislerinin maliki olan TEDAŞ, Özelleştirme Yüksek Kurulu’nun 25.04.2017 tarihli ve 2017/12sayılı kararı ile özelleştirme kapsam ve programından çıkarılarak eski statüsüne iade edilmişti).

Türkiye sathında elektrik dağıtımı 21 bölgesel elektrik dağıtım şirketi vasıtasıyla şu şekilde özelleştirilmişti:

Dağıtım şirketleri listesi şu şekilde:

1) Akdeniz Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi
2) Akedaş Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi
3) Aras Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi
4) Adm Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi
5) Başkent Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi
6) Boğaziçi Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi
7) Çamlıbel Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi
8) Çoruh Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi
9) Dicle Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi
10) Fırat Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi
11) Gdz Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi
12) İstanbul Anadolu Yakası Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi
13) Kayseri ve Civarı Elektrik Türk Anonim Şirketi
14) Meram Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi
15) Osmangazi Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi
16) Sakarya Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi
17) Toroslar Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi
18) Trakya Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi
19) Uludağ Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi
20) Vangölü Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi
21) Yeşilırmak Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi

Elektrik iletim şebekesi, Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi (TEİAŞ) tarafından işletilmekte olup, elektrik dağıtım şebekesi dağıtım şirketlerince işletilmektedir.

Elektrik tedariki ve dağıtım faaliyetlerinin birbirinden ayrılmasıyla birlikte Türkiye’de yer alan 21 dağıtım bölgesinde, her birinde farklı şirketler olmak üzere, 21 adet görevli elektrik tedarikçisi bulunmaktadır. Elektrik satışı dağıtım şirketinden değil, perakende elektrik satış (tedarik) şirketlerince gerçekleştirilmektedir.

Güncel görevli tedarik şirketleri listesi şu şekildedir:

1) Ck Akdeniz Elektrik Perakende Satış Anonim Şirketi
2) Akedaş Elektrik Perakende Satış Anonim Şirketi
3) Aras Elektrik Perakende Satış Anonim Şirketi
4) Aydem Elektrik Perakende Satış Anonim Şirketi
5) Enerjisa Başkent Elektrik Perakende Satış Anonim Şirketi
6) Ck Boğaziçi Elektrik Perakende Satış Anonim Şirketi
7) Ck Çamlıbel Elektrik Perakende Satış Anonim Şirketi
8) Çoruh Elektrik Perakende Satış Anonim Şirketi
9) Dicle Elektrik Perakende Satış Anonim Şirketi
10) Fırat Elektrik Perakende Satış Anonim Şirketi
11) Gediz Elektrik Perakende Satış Anonim Şirketi
12) Enerjisa İstanbul Anadolu Yakası Elektrik Perakende Satış Anonim Şirketi
13) Kayseri ve Civarı Elektrik Türk Perakende Satış Anonim Şirketi
14) Meram Elektrik Perakende Satış Anonim Şirketi
15) Osmangazi Elektrik Perakende Satış Anonim Şirketi
16) Sakarya Elektrik Perakende Satış Anonim Şirketi
17) Enerjisa Toroslar Elektrik Perakende Satış Anonim Şirketi
18) Trakya Elektrik Perakende Satış Anonim Şirketi
19) Limak Uludağ Elektrik Perakende Satış Anonim Şirketi
20) Türkerler Vangölü Elektrik Perakende Satış Anonim Şirketi
21) Yeşilırmak Elektrik Perakende Satış Anonim Şirketi

Görevli elektrik tedarikçisi şirketler haricinde 150 civarı özel elektrik tedarikçisi firma da faaliyettedir.

EPDK’nın İddia Hakkında Yayımladığı Basın Açıklaması

Son günlerde özellikle sosyal medyada kurumumuz tarafından belirlenen elektrik tarifeleri, dağıtım şirketlerinin bu süreçteki kazancı ve bu kazancın tüketicilerin elektrik faturasına etkisine yönelik gerçekle hiçbir ilişkisi bulunmayan haber ve yorumlara rastlanmaktadır.

 

• Öncelikle dağıtım şirketi ve görevli tedarik şirketi iki farklı tüzel kişiliktir. Dağıtım şirketi elektrik satışı yapmaz… “Kargo işi” yani taşımacılık ile görevlidir.

 

Dağıtım Şirketleri; dağıtım şebekesini işletmek ve sürdürülebilirliğini sağlamak, arıza bakım ve onarım yapmak, bağlantı taleplerini karşılamak, gerekli şebeke yatırımlarını gerçekleştirmek ve tüm sistem kullanıcılarına ayrım gözetmeyen elektrik dağıtım ve bağlantı hizmetleri sunmakla görevlidir. Dolayısıyla dağıtım şirketi elektrik satışı yapmamaktadır. Dağıtım şirketi kargo işi yani taşımacılık ile görevlidir. Şebekenin işletilmesinden sorumlu şirkettir. Bu şirketler 21 adet olup özelleştirme ile verilen şirket isimleri ile devam etmektedir.

 

• Tüketicilerimize elektriği dağıtım şirketleri değil,görevli tedarik şirketleri (GTŞ) satar. Bu şirketlerin tarifeleri EPDK tarafından belirlenir. Bu tarifeler dışında şirketler kendi inisiyatifleri ile faturalarda oynama ya da zam yapamazlar.

 

GTŞ’ler serbest piyasadan (ikili anlaşmalar ve/veya elektrik borsası olan EPİAŞ üzerinden) veya EÜAŞ üzerinden satın aldıkları enerjiyi serbest olmayan tüketicilere veya ikili anlaşması bulunmayan tüketicilere düzenlenen tarife üzerinden satmakla mükelleftirler. Bu şirketler, EPDK’nın belirlediği fiyattan farklı bir fiyat uygulayamaz.

 

• Şirketler 32 kuruşa satın aldığı elektriği vatandaşa astronomik karlar ile mi satıyor? Gerçek rakamlar nedir?

 

Sosyal medyada çokça atıf yapılan aşağıdaki Kurul kararında açıkça dağıtım şirketlerine teknik ve teknik olmayan kayıp için yaptığı satışlarda fiyatın 31,8592 kuruş/kWh olduğu ifade edilmiştir. Ancak söz konusu fiyat, sadece enerji fiyatıdır. Herhangi bir vergi dahil değildir.GTŞ’ler nihai tüketicilere yaptığı elektrik satışının sadece %20’sini EÜAŞ’tan 31,86 kuruşa almaktadır.

2022 yılı için yapılan perakende satış tarifelerinde GTŞ’lerin yaklaşık 125 milyar kWh’lik bir elektrik satışı olacağı öngörülmüştür. Bu elektriğin 25 milyar kWh’lik kısmı EÜAŞ’tan 31,86kuruşa alınacağı, geri kalan 100 milyar kWh’lik kısmı ise spot piyasadan yaklaşık 150 kuruştan alınacağı öngörülmüştür. Dolayısıyla ağırlıklı ortalama enerji alım fiyatı 125 kuruş/kWh civarındadır.

 

• Devlet sübvansiyonu ile GTŞ’ler vatandaşlarımıza daha ucuza elektrik satmaktadır. Şirketlerin, EPDK’nın belirlediği oranların üzerinde kar etmesi ise mümkün değildir.

 

GTŞ’ler, 125 kuruşa mal ettiği elektriği mesken düşük kademeye 79, mesken yüksek kademeye 135 kuruş, sanayiye (OG) 156 kuruş ve ticarethaneye (AG) 189 kuruşa satmaktadır.

 

GTŞ’lerin, EÜAŞ’tan32 kuruşa elektrik alıp sanayiye 1 TL 75 kuruş, ticarethane 2 lira 74 kuruş, hanelere 1 lira 37 kuruş (210 kWh altı), 2 lira 6 kuruş (yüksek kademe) fiyatlar ile satış yaparak %330-%546 kar yaptığı şeklindeki bilgi doğru değildir. GTŞ’ler, düzenlenen tarife içindeki müşterilere yapacakları enerji satışından elde edecekleri kar oranı “Net Kar Marjı” ile sınırlandırılmış olup bu oran 2021-2025 dönemi için %2,38 olarak belirlenmiştir.Yani iddia edildiği gibi 32 kuruşa elektrik satın alınarak astronomik düzeyde kar elde edilmesikesinlikle söz konusu olamaz.

 

DEVLETİMİZ, BÜTÜN NİHAİ MÜŞTERİLERİ EÜAŞ ÜZERİNDEN ÖNCEKİ YILLARDA OLDUĞU GİBİ BU YIL DA DESTEKLEMEYE DEVAM ETMEKTEDİR. 2022 YILINDA EÜAŞ’IN GTŞ VE DAĞITIM ŞİRKETLERİNE SATMAYI DÜŞÜNDÜĞÜ YAKLAŞIK 60 MİLYAR KWH’LİK ELEKTRİK ENERJİSİNİ PİYASA FİYATI OLAN 150 KURUŞ YERİNE 32 KURUŞA SATARAK NİHAİ TÜKETİCİLERİ YAKLAŞIK 70 MİLYAR TL DESTEKLEMEKTEDİR.

 

Son olarak ifade etmek gerekir ki; vatandaşlarımızın elektrik sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin çalışmaları konusunda en iyi düzeyde ve gereken şeffaflıkta bilgilendirilmesi büyük önem taşımaktadır. Yazılı ve görsel basının yanı sıra sosyal medyadaki yanlış yorumlara ve bilgi kirliliğine karşı ilgili bütün şirketlerin ve derneklerin gerekli iletişim çalışmalarını yapması, tüketicilerimizi en doğru şekilde bilgilendirmek için gereken hassasiyeti göstermesi öncelikli beklentilerimiz arasındadır.

EPDK’nın Bilgi Talebine Sunduğu Yanıt

“6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu (Kanun) ve ilgili ikincil mevzuat kapsamında elektrik tarifeleri düzenlenmektedir. Kanun’da;

 

“Tarifeler ve tüketicilerin desteklenmesi

 

MADDE 17 – (1) (Değişik: 4/6/2016-6719/21 md.) Bu Kanun kapsamında düzenlenen ve bir sonraki dönem uygulanması önerilen tarifeler, ilgili tüzel kişi tarafından Kurulca belirlenen usul ve esaslara göre, tarife konusu faaliyete ilişkin tüm maliyet ve hizmet bedellerini içerecek şekilde hazırlanır ve onaylanmak üzere Kuruma sunulur. Kurul, mevzuat çerçevesinde uygun bulmadığı tarife tekliflerinin revize edilmesini ister veya gerekmesi hâlinde resen revize ederek onaylar. İlgili tüzel kişiler Kurul tarafından onaylanan tarifeleri uygulamakla yükümlüdür.

…

(4) (Değişik: 4/6/2016-6719/21 md.) İlgili faaliyete ilişkin tüm maliyet ve hizmet bedellerini içeren Kurul onaylı tarifelerin hüküm ve şartları, bu tarifelere tabi olan tüm gerçek ve tüzel kişileri bağlar. Bir gerçek veya tüzel kişinin tabi olduğu tarifede öngörülen ödemelerden herhangi birini yapmaması hâlinde, söz konusu hizmetin durdurulabilmesini de içeren usul ve esaslar Kurum tarafından çıkarılan yönetmelikle düzenlenir. Kurul tarafından tüketici özelliklerine göre abone grupları, bu abone grupları için elektrik enerjisi tüketim miktarına göre farklı veya yenilenebilir enerji kaynaklarının desteklenmesi amacıyla ayrı tarifeler belirlenebilir. (Ek cümle:25/3/2020-7226/36 md.) Tüketiciler talep etmeleri halinde yenilenebilir enerji kaynaklarının desteklenmesi amacıyla belirlenen tarifelerden faydalanabilir. Kurulca düzenlemeye tabi tarifeler, doğrudan nihai tüketiciye veya nihai tüketiciye yansıtılmak üzere ilgili tüketiciye enerji tedarik eden lisans sahibi tüzel kişilere yansıtılır.

…

(6) Kurulca düzenlemeye tabi tarife türleri şunlardır:

…

ç) (Değişik: 4/6/2016-6719/21 md.) Dağıtım tarifeleri: Dağıtım şirketleri tarafından hazırlanacak olan dağıtım tarifeleri, elektrik enerjisinin dağıtım sistemi üzerinden naklinden yararlanan tüm gerçek ve tüzel kişilere eşit taraflar arasında ayrım gözetmeksizin uygulanacak hizmetlere ilişkin fiyatları, hükümleri ve şartları içerir. Dağıtım tarifeleri; dağıtım sistemi yatırım harcamaları, sistem işletim maliyeti, teknik ve teknik olmayan kayıp maliyeti, kesme-bağlama hizmet maliyeti, sayaç okuma maliyeti, reaktif enerji maliyeti gibi dağıtım faaliyetinin yürütülmesi kapsamındaki tüm maliyet ve hizmetleri karşılayacak bedellerden oluşur. Dağıtım şirketlerinin tarifelerine esas alınacak teknik ve teknik olmayan kayıplara ilişkin hedef oranlar bu kayıpları düşürmeyi teşvik edecek şekilde Kurul tarafından belirlenir. Kurulca belirlenen hedef oranlarını geçmemek kaydı ile teknik ve teknik olmayan kayıplara ilişkin maliyetler dağıtım tarifelerinde yer alır ve tüketicilere yansıtılır. Teknik ve teknik olmayan kayıplara ilişkin hedef oranlarının tespiti ve değiştirilmesi ile oluşacak maliyetin tarifelerde yer alması ve tüketicilere yansıtılmasına ilişkin usul ve esaslar Kurul tarafından düzenlenir.

d) (Değişik: 4/6/2016-6719/21 md.) Perakende satış tarifeleri: Serbest tüketici niteliğini haiz olmayan tüketiciler için, eşit taraflar arasında ayrım gözetmeksizin uygulanacak fiyatları, hükümleri ve şartları içerir. Serbest tüketici niteliğini haiz olmayan tüketicilere uygulanacak perakende satış tarifeleri, görevli tedarik şirketi tarafından önerilir ve Kurul tarafından incelenerek onaylanır. Tedarik lisansı sahibi şirketin lisansında, elektrik enerjisi tüketim miktarlarına göre değişen tipte tarifelerin veya fiyat aralıklarının uygulanmasına ilişkin yükümlülükler yer alabilir ve buna ilişkin hususlar Kurul tarafından düzenlenir. Perakende satış tarifeleri, aktif enerji maliyeti, faturalama ve müşteri hizmetleri maliyeti, perakende satış hizmet maliyeti gibi perakende satış faaliyetinin yürütülmesi kapsamındaki tüm maliyet ve hizmetleri karşılayacak bedellerden oluşur.”

 

hükümleri yer almaktadır. Söz konusu hükümler özetle, elektrik tarifelerinin faaliyetle ilgili maliyetler gözetilerek belirlenmesinin gerektiğini ve bu şekilde belirlenen tarifelerin herkes için bağlayıcı olduğunu ifade etmektedir.

 

Elektrik faturalarında temel olarak enerji bedeli, dağıtım bedeli ve vergiler bulunmaktadır. Vergilerin belirlenmesi ve uygulanması Kurumumuzun görev alanında yer almamaktadır. Kanun’un yukarıda yer verilen hükümleri gereğince;

 

– Aktif enerji bedeli; aktif enerji maliyeti, faturalama ve müşteri hizmetleri maliyeti, perakende satış hizmet maliyeti gibi perakende satış faaliyetinin yürütülmesi kapsamındaki tüm maliyet ve hizmetleri karşılayacak şekilde sadece düzenlenen tarifeler için,

– Dağıtım bedeli; hat, trafo gibi şebeke unsurlarının tesis edilmesini içeren iletim ve dağıtım sistemi yatırım harcamaları, arıza bakım onarım gibi işlemleri içeren iletim ve dağıtım şirketlerinin sistem işletim maliyeti, teknik ve teknik olmayan kayıp maliyeti gibi iletim ve dağıtım faaliyetinin yürütülmesi kapsamındaki tüm maliyet ve hizmetleri karşılayacak şekilde

 

Kurumumuz tarafından hesaplanarak ilân edilmektedir. 1/1/2022 tarihinde nihai fiyatlara göre düşük kademe mesken tarifesinde %50, yüksek kademe mesken, ticarethane, sanayi, aydınlatma tarifelerinde %125, tarımsal sulama tarifesinde %92 olarak gerçekleşen artışın temel sebebi elektrik üretim maliyetlerinde gerçekleşen artışlar sonucunda aktif enerji maliyetinin artış göstermesidir. 2021 yılının ikinci yarısından itibaren küresel ölçekte kömür ve doğal gazın fiyatları dolar bazında önceki döneme göre 5 ilâ 10 kata varan şekilde artış göstermiştir. Dolar/TL kurundaki artış trendi ile birlikte elektrik üretim maliyeti önceki döneme göre 5 kata ulaşmıştır.

 

Piyasa bilgilerinden/gerçeklerinden çoğunlukla bihaber olan, ellerinde olan kısıtlı bilgileri ise yorum yetersizliği nedeniyle ve/veya manipülasyon amaçlı yanlış şekilde kullanmaya çalışan birtakım kuruluşların vatandaşlarımızı yönlendirmeye çalıştıkları görülmektedir. Bu kuruluşlar, görevli tedarik şirketlerinin elektriği çok ucuza alıp çok yüksek kârlarla, 5-10 katı fiyatına vatandaşlara sattığını iddia edecek kadar gözü dönmüş bir şekilde açıkça yanlış bilgi vermektedir. Aşağıda görevli tedarik şirketlerinin enerji alım maliyetleri ve satış fiyatlarına ilişkin bilgiler yer almaktadır.

 

Görevli tedarik şirketleri, düzenlemeye tabi tarifelerden elektrik alan tüketicilere elektrik satışlarını Elektrik Üretim Anonim Şirketinden (EÜAŞ) ve spot piyasadan (organize toptan satış piyasası) temin ettiği elektrik ile sağlayabilmektedir. EÜAŞ’tan temin edilen elektrik EÜAŞ toptan satış tarifesi üzerinden, spot piyasadan temin edilen elektrik ise referans fiyat olan piyasa takas fiyatı (PTF) üzerinden alınmaktadır. 2021 yılı sonunda, 2022 yılı için yapılan hesaplamalarda, EÜAŞ’ın üretim kapasitesi çerçevesinde görevli tedarik şirketlerinin toplam elektrik ihtiyacının yaklaşık %20’sini EÜAŞ’tan temin edeceği, kalan %80’den fazla kısmın ise spot piyasadan alınacağı yönünde hesaplama yapılmıştır. EÜAŞ’ın satış fiyatı 31,8592 kr/kWh olarak onaylanmış, spot piyasa fiyatı ise 151,25 kr/kWh olarak öngörülmüştür. Bu fiyatlar ve satış oranlarına göre YEKDEM birim maliyeti, işletme giderleri gibi faaliyetle ilgili giderler hariç olmak üzere sadece ortalama elektrik enerjisi alım maliyeti 128 kr/kWh olmaktadır. Buna karşılık 2021 yılı sonunda yapılan hesaplamalarda, satışların çoğunluğunu oluşturan mesken düşük kademe aktif enerji bedeli 79 kr/kWh, mesken yüksek kademe aktif enerji bedeli 135 kr/kWh, sanayi OG aktif enerji bedeli 157 kr/kWh, tarımsal sulama OG aktif enerji bedeli 136 kr/kWh ve ticarethane AG aktif enerji bedeli 189 kr/kWh olarak onaylanmış olup ağırlıklı ortalama aktif enerji bedeli 133 kr/kWh olarak öngörülmüştür.

 

EÜAŞ, portföyündeki hidroelektrik santrallerini kullanarak nispeten düşük maliyetli elektrik üretebilse de su kaynaklarının ve kapasitenin sınırlı olması nedeniyle düşük fiyatlı satışların miktarı genelde yetersiz kalmaktadır. Gelinen noktada ise kaynakların yetersizliği nedeniyle 2022 yılında bugüne kadar EÜAŞ tarafından görevli tedarik şirketlerine fiili olarak elektrik satışı yapılamamıştır. Görevli tedarik şirketleri, gerekli elektriğin tamamını PTF üzerinden spot piyasadan temin etmek durumundadır. PTF gelişimi ise aşağıdaki grafikte yer almaktadır.

 

 

Grafikten de açıkça görülebileceği üzere, 2021 yılının ilk yarısında 30 kr/kWh civarında seyreden PTF, mevcut durumda 170 kr/kWh (1700 TL/MWh) seviyesine ulaşmıştır. Bununla birlikte, gerek mesken kademe miktarının 8 kWh/gün olarak güncellenmesi, gerekse ticarethane AG için 30 kWh/gün olarak %25 indirimli kademe tanımlanmasıyla birlikte 1/3/2022 tarihinden itibaren tüm abone gruplarının ağırlıklı ortalama aktif enerji bedeli 120 kr/kWh seviyesine düşmüştür.

 

Dağıtım bedelinin ise aktif enerji maliyeti ve aktif enerji bedeli ile ilgisi bulunmamaktadır. Arıza onarım, bakım gibi şebekeyle ilgili işletme giderlerini ve hat, trafo gibi şebeke unsurlarının tesis edilmesiyle ilgili yatırım harcamalarını içeren dağıtım bedeli 2021 yılına göre %24,28 artış göstermiştir. Bu artışın da temel sebebi TÜFE güncellemesi olmakla birlikte hesaplamalarda ilgili dönemde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından yayımlanan enflasyon raporları ve piyasa katılımcıları beklenti anketinde yer alan enflasyon tahminleri baz alınmıştır. Mevcut durumda gerçekleşen TÜFE, hesaplamalarda dikkate alınan TÜFE’nin çok üzerindedir.

 

Her sektörde olduğu üzere, gerçek ve tüzel kişilerin mal satışı, hizmet sunumu ve yapım işlerinde fiyatın belirlenmesinde maliyetler esas alınmaktadır. Elektriğin üretilmesi ve ticareti (aktif enerji bedeli) ile tüketim noktasına ulaştırılmasında (dağıtım bedeli) da aynı şekilde maliyetler dikkate alınarak tarife düzenlemeleri yapılmaktadır. Görevli tedarik şirketlerinin enerji satışları için net kâr marjı oranı %2,38 olarak uygulanmaktadır. Dağıtım şirketleri genel aydınlatma dışında enerji satış yapamamakta olup bunun dışında kalan faaliyet unsurları için bir kâr marjı bulunmamaktadır. Dağıtım şirketleri, Kurumumuz tarafından onaylanan gelir tavanları çerçevesinde; işletme giderlerinde verimlilik sağlayarak, yatırımlarını düşük maliyetle yüksek oranda gerçekleştirerek, hizmet kalitesini artırarak, kayıp-kaçak oranını düşürerek kısaca verimli ve faydalı şekilde dağıtım hizmeti sunarak kâr elde edebilmektedir.

 

Tekrar belirtmek gerekirse, görevli tedarik şirketlerinin ortalama enerji alım maliyeti 170 kr/kWh civarındayken ortalama aktif enerji satış bedeli 120 kr/kWh olarak uygulanmaktadır. Gerek 2022 yılı başında, gerekse mevcut durumda görevli tedarik şirketlerinin maliyetinin 5-10 katına elektrik enerjisi sattığı iddiasının hiçbir şekilde gerçeklik payı bulunmamaktadır. Kaldı ki mevcut durumda görevli tedarik şirketleri maliyetlerinin altında satış gerçekleştirmektedir. Bu minvalde, resmî kaynaklardan gerçek verilere göre yapılan bilgilendirmelerin takip edilmesi, asılsız ve yönlendirme amaçlı kaynaklara itibar edilmemesi önem arz etmektedir.”

* Kapak görseli: Anadolu Ajansı