NASA’nın FIRMS Veritabanından Alınan “Canlı Dünya Yangın Haritası” Olduğu İddiasıyla Paylaşılan Görsel Aktif Yangın İzdüşümü Değil Bir “Isı” (“Termal Anomali”) Haritası
NASA FIRMS (Fire Information for Resource Management System) haritasında görülen kırmızı noktalar, uydu sensörleri (MODIS ve VIIRS) tarafından tespit edilen termal anormallikleri temsil eder. Ancak bu noktaların tamamı doğrudan aktif yangınlar anlamına gelmez.
Son günlerde özellikle Bursa, Karabük, Mersin, Zonguldak, Adana, İzmir, Ankara, Antalya ve Kocaeli gibi birçok ilimizde çıkan yangınlar, ormanlık alanları yok ederken yerleşim yerleri için büyük tehdit arz etti.
Ülkemizin farklı noktalarında çıkan ve rüzgarın etkisiyle hızla yayılan alevlere havadan ve karadan yoğun şekilde müdahale edilirken, sosyal medya platformlarında NASA’nın yangın haritasına ait olduğu iddiasıyla farklı görseller paylaşıldı.
Oktay Saral (@oktay_saral): “Son bir ayda dünyada meydana gelen yangınların iz düşümü. Fakat bizdeki muhalefet belediyeleri ile birlikte iş yapmak yerine, yangın gibi bir felakette dahi siyaset yapma peşinde koşmaktadır. Bunun da vicdanı olan hiçbir insan tarafından kabul edilebilir bir yanı yoktur. Olamaz.”
Son bir ayda dünyada meydana gelen yangınların iz düşümü. Fakat bizdeki muhalefet belediyeleri ile birlikte iş yapmak yerine, yangın gibi bir felakette dahi siyaset yapma peşinde koşmaktadır. Bunun da vicdanı olan hiçbir insan tarafından kabul edilebilir bir yanı yoktur. Olamaz. pic.twitter.com/qKHLR4kRXB
Cerrah (@cerrahpasa_1071): “Yunanistan – 52 devam eden yangın Kanada – 3.335 yangın bildirimi yapıldı, 5.58 milyon hektar alan kül oldu. ABD/ Washington, Arizona, California – yaklaşık 70.000 dönüm alan yandı Güney Kıbrıs – Son 50 yılın en şiddetli yangını devam ediyor. Memleketimizin yanması bizim de canımızı yakıyor, ciğerimizi parçalıyor fakat bu durumu fırsat bilircesine sanki sadece Türkiye’de yangın varmış gibi algı yapan operasyon çocuklarına da prim vermeyin. Yangından etkilenen vatandaşlarımıza acil şifa, sahada savaşan personellerimize ise Allah’tan güç kuvvet diliyorum.”
Yunanistan – 52 devam eden yangın
Kanada – 3.335 yangın bildirimi yapıldı, 5.58 milyon hektar alan kül oldu.
ABD/ Washington, Arizona, California
– yaklaşık 70.000 dönüm alan yandı
Güney Kıbrıs – Son 50 yılın en şiddetli yangını devam ediyor.
NASA’nın Dünya Gözlem Programı’nın bir parçası olarak geliştirilen FIRMS, yangın yönetiminde küresel düzeyde kapasite geliştirilmesine ve afet riskinin azaltılmasına doğrudan katkıda bulunmaktadır.
Aslında bir “ısı anomali portalı” olan NASA FIRMS’te yayınlanan harita tamamıyla aktif yangınları işaret etmiyor.
NASA FIRMS haritası üzerindeki kırmızı noktalar, NASA’nın MODIS ve VIIRS gibi uydularından gelen termal anomali algılamalarını göstermektedir.
FIRMS sistemi, MODIS ve VIIRS gibi sensörlerle çalışan uydular sayesinde yüzey sıcaklığını sürekli izlemektedir. Bu sensörler, kızılötesi bandı kullanarak ısı yayımı yapan bölgeleri saptamaktadır. Bu bölgelerde sıcaklık artışı belli bir eşik değeri aşarsa, sistem bunu bir “aktif yangın” olarak sınıflandırmaktadır.
Bir termal anomali, çevresine göre önemli ölçüde daha sıcak olan bir bölge anlamına gelmektedir.
Bu anomalilerin başlıca nedeni aktif yangınlardır.
Ancak yeryüzündeki sıcaklık değerlerinin çevreye kıyasla anormal derecede yüksek olduğu noktaları temsil eden bu kırmızı noktaların tamamı gerçek anlamda yangın olmayabilir.
Başka kaynaklar da termal anomalilere yol açabilir.
Örneğin;
Volkanik aktivite: Yanardağ patlamaları veya lav akışları gibi jeotermal faaliyetler de yüksek sıcaklık yayılımına neden olur.
Gaz parlamaları (Gas flare): Petrol ve gaz endüstrisindeki gaz yakma işlemleri de belirgin termal imzalar bırakabilir.
Endüstriyel ısı kaynakları: Bazı fabrikalar veya enerji santralleri gibi büyük endüstriyel tesisler de uydu tarafından termal anomali olarak algılanabilecek ısı yayabilir.
Tarımsal yakımlar: Bazı bölgelerde tarım arazilerini temizlemek için kontrollü olarak yapılan yakmalar da kırmızı nokta olarak görünür.
Bu noktada önemli bir husus da, NASA FIRMS haritasındaki kırmızı noktaların piksel bazında algılamalar olduğudur. Yani, bir kırmızı nokta, uydunun algıladığı belirli bir piksel (MODIS için yaklaşık 1 km x 1 km, VIIRS için 375 m x 375 m) içinde termal bir anomali olduğunu gösterir. Bu, pikselin tamamının yandığı anlamına gelmez; piksel içinde küçük ama yoğun bir yangın veya birden fazla küçük yangın olabilir.
FIRMS verileri, yerinde doğrulama veya diğer uydu verileri (Landsat, Sentinel) ile karşılaştırma gerektirir. Özellikle endüstriyel bölgelerdeki sinyallerin yangın olarak yorumlanmaması için dikkatli olunmalıdır. Ayrıca, bölgenin tarım / endüstriyel özellikleri incelenmeli, zaman serisi analizi (noktanın sürekliliği) yapılmalı ve resmî yangın raporları ile çapraz doğrulama yapılmalıdır.
NASA FIRMS Nedir?
NASA’nın Kaynak Yönetim Sistemi için Yangın Bilgisi (FIRMS), küresel yangın izleme ve veri dağıtımı konusunda kritik bir araç olarak öne çıkmaktadır. FIRMS, NASA’nın uzay tabanlı gözlem yeteneklerinden elde edilen termal anomali ve yangın verilerini eş zamanlıya yakın bir şekilde sunarak, kaynak yönetimi, acil müdahale ve bilimsel araştırmalar için önemli bir bilgi kaynağı sağlamaktadır.
Bu sistem, özellikle Moderate Resolution Imaging Spectroradiometer (MODIS) ve Visible Infrared Imaging Radiometer Suite (VIIRS) gibi NASA uydularından alınan verileri entegre etmektedir. MODIS, Terra ve Aqua uyduları üzerinde yer alırken, VIIRS ise Suomi NPP ve NOAA-20 uyduları tarafından taşınmaktadır. Bu sensörler, yeryüzündeki sıcaklık anomalilerini tespit ederek yangınların konumunu, yayılma hızını ve yoğunluğunu yüksek doğrulukla belirleyebilmektedir. MODIS yaklaşık 1 km çözünürlükte çalışırken VIIRS sensörü daha hassas olan 375 metrelik bir çözünürlük sağlamaktadır.
FIRMS, bu ham uydu verilerini işleyerek kullanıcılara coğrafi bilgi sistemleri (CBS) formatlarında (örneğin, shapefile, KML) veya web tabanlı arayüzler aracılığıyla sunmaktadır. Bu entegrasyon, yangınla mücadele eden ekiplerin ve karar vericilerin sahadaki duruma ilişkin hızlı ve doğru bilgi edinmelerini sağlamaktadır.
FIRMS’ın temel özelliklerinden biri, yangın algılamalarının 3 saatlik gecikmeyle kullanıma sunulmasıdır. Bu özellik, geleneksel yangın raporlama süreçlerine kıyasla önemli bir zaman avantajı sunmaktadır.
Sistem ayrıca, kullanıcıların belirli bir bölge veya ilgi alanına odaklanmasına olanak tanıyan filtrelenebilir veri setleri ve uyarı hizmetleri sağlamaktadır. Bu sayede, orman yangınları, tarım arazisi yanıkları ve endüstriyel yangınlar gibi çeşitli termal olaylar etkin bir şekilde izlenebilmektedir.
NASA’nın Earth Science Data Systems programı kapsamında sürdürülen FIRMS, küresel yangın aktivitelerinin izlenmesinde standart bir referans kaynağı haline gelmiştir. Sistemin sağladığı veriler, akademik çalışmalardan operasyonel yangın müdahale planlamasına kadar geniş bir kullanım yelpazesine sahiptir. Ayrıca, FIRMS verileri, Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS) ve diğer uydu platformlarından gelen destekleyici gözlemlerle de zenginleştirilmektedir.
FIRMS’ın sağladığı veriler, iklim değişikliğinin yangın rejimleri üzerindeki etkilerini anlamak, karbon emisyonlarını modellemek ve ekosistem sağlığını değerlendirmek gibi bilimsel çalışmalar için de temel teşkil etmektedir.
NASA’nın FIRMS sistemi, açık erişim politikasıyla hükümet kuruluşları, araştırmacılar ve halka ücretsiz olarak sunulmaktadır. Kullanıcılar, web tabanlı bir arayüz veya API entegrasyonu yoluyla yangın verilerine erişebilir ve bu verileri çeşitli coğrafi bilgi sistemleri (GIS) yazılımlarıyla analiz edebilir. FIRMS, özellikle afet yönetimi ve ekosistem izleme çalışmalarında operasyonel karar destek mekanizmalarını güçlendirmektedir.
NASA da FIRMS sistemine ilişkin dökümantasyonlarında bu konuda açık bir uyarıda bulunmaktadır.
FIRMS internet sitesine girişde uyarı metninde kırmızı bölgelerin termal anomalileri gösterdiği, doğrudan yangın olarak yorumlanamayabileceği aktarılmış:
Aktif yangın/termal anomaliler yangın, sıcak duman, tarım veya diğer kaynaklardan kaynaklanabilir.
Bulut örtüsü aktif yangın tespitlerini engelleyebilir.
Kırmızı kareler yangın, sıcak duman, tarım veya diğer kaynaklardan kaynaklanabilen uydu kaynaklı termal anomalileri göstermektedir.
Kırmızı karelerin boyutu MODIS verileri için yaklaşık 1km x 1km pikseli, VIIRS için ise 375m x 375m pikseli temsil etmektedir.
Tespit edilen aktivite, küçük ve yoğun bir yangın veya piksel içinde daha geniş bir alanda yanan bir yangın olabilir. Bu, tüm karenin tamamen yandığı anlamına gelmez.
Bu veriler kullanılırken her bir tespit/sıcak nokta için öznitelik olarak sunulan mekansal çözünürlük, uydu görünümü geometrisi ve tespit güvenilirliği dikkate alınmalıdır.
Uydudan elde edilen verilerin göreceli olarak kaba mekansal çözünürlükleri ve teknik hususlara ilişkin endişeleri nedeniyle, nispeten yerel ölçeklerde dikkatli bir şekilde uygulanmaları gerekir.
Özetle, NASA FIRMS haritasındaki kırmızı noktaların tamamı yeryüzündeki yangın alanlarını temsil etmez.
Harita üzerinde Kutup bölgelerinde yahut denizlerde görülen kırmızı bölgeler de yangın anlamına gelmez.
Benzer şekilde, Orta Afrika’nın haritada tamamen kırmızı görünmesi, kıtanın uçtan uca alev alev yandığı sonucunu doğurmaz.
