“Zihin Bir Buzdağı Gibidir, Sadece Yedide Biri Suyun Üzerindedir” Sözünün Sigmund Freud’a Ait Olduğu İddiası Doğru Değil
Bugün, farklı mecralarda Sigmund Freud’a atfedildiğini gördüğümüz “Zihin bir buzdağı gibidir, sadece yedide biri suyun üzerindedir” vecizesinin gerçekten Freud’a ait olup olmadığını inceleyeceğiz.
Öncelikle bu iddiaya yer veren birkaç paylaşıma göz atalım:
Freud “Zihin Bir Buzdağı Gibidir, Sadece Yedide Biri Suyun Üzerindedir” Demedi
Sigmund Freud’un bilinçdışı ve insan zihninin kısımları ile ilgili çalışmaları meşhur olsa da; iddia edilenin aksine böyle bir söz söylememiştir ve zihin, akıl, bilinç gibi kavramlar için buzdağı benzetmesini yapmamıştır.
Freud ile anılan buzdağı metaforu
Sigmund Freud’un Nazi Almanyasından kaçarak yerleştiği ve hayatının kalanını geçirdiği Londra’daki ev, günümüzde Sigmund Freud Müzesi olarak hizmet vermekte. Müze, resmi websitesinden yaptığı açıklamada, Sigmund Freud’un pek çok zihinsel sürecin “yüzeyin altında” gerçekleştiğini düşünmesine rağmen kendisinin buzdağı benzetmesini hiç kullanmadığını belirtmişti.
Müzenin internet sitesinde yer alan bir başka açıklamada da, buzdağı modelinin sabit ve sert oluşunun, Freud’un bilinç dışı tanımının dinamik yapısına uymadığı ifade edilmekte. Freud’a göre bilinç dışı hareketlidir; ayrıca bastırılmış ve sansürlenmiş olup, çeşitli şekillerde açığa çıkmanın yollarını aramaktadır.
Psikolog Prof. Cristopher D. Green, Freud’un çalışmalarında asla buzdağı benzetmesini kullanmadığını ve bu iddianın kökeninin Alman psikolog Gustav Fechner’den geliyor olabileceğini bir makalede belirtmişti.
Nörolog Dr. Ernest Jones, meslektaşı ve arkadaşı Freud’un hayatını kaleme aldığı “Freud-Hayatı ve Eserleri” adlı kitabında, “insan ruhu-buzdağı” benzetmesine yer vermiş ve bu benzetme için Fechner’in “Elements of Psychophysics” kitabını kaynak olarak göstermiştir; ancak bu benzetmeyi Freud’un kullandığından bahsetmemiştir. Yüksek ihtimal ile ilerleyen yıllarda Ernest Jones’un, Fechner’in buzdağı benzetmesinden bahsettiği satırlar yanlış anlaşılarak, bu benzetme Freud’a atfedilmiştir.
Sigmund Freud
Gustav Fechner ve Buzdağı
Gustav Fechner, Sigmund Freud dahil pek çok araştırmacı ve düşünürü etkilemiş, psikoloji biliminin gelişiminde önemli rol oynamış bir bilim insanı ve filozoftur. Fizik, kimya, biyoloji, matematik gibi çeşitli alanlarda çalışmalar yapmıştır. Felsefe ve psikoloji alanlarında da çalışmalar yapan Gustav Fechner, bilinci buzdağına benzetmiş ve zihnin büyük bir kısmının yüzeyin altında olduğunu, dolayısıyla gözlemleyemediğimiz faktörler tarafından etkilendiğini söylemiştir.
Sigmund Freud’un kuramcısı olduğu psikanaliz alanında önemli bir yeri olan ve psikoloji biliminde “haz ilkesi” olarak adlandırılan kavramın düşünsel temellerini de Fechner atmıştır.