Sözcü Gazetesi Yazarı Yılmaz Özdil Van’ın Bahçesaray İlçesi Hakkında Okurlarına Yanlış Bilgi Sunmuş
Yılmaz Özdil’in Kırım’dan gelen Türklerin Bahçesaray’ı kurduğu iddiası asılsız. Kırım’dan göçen Türkler Kırım Hanlığı’nın başkentinden esinlenerek kurdukları Bahçesaray’ı isimlendirmedi. Bahçesaray tarihi Kırım Türklerinin göçünden çok daha öncesine dayanmaktadır. Bahçesaray’ın isimlendirmesi de Kırım Türkleri tarafından yapılmadı. Yerleşim biriminin daha önceki adı Müküs’tü.
Yılmaz Özdil, Sözcü Gazetesindeki “Bahçesaray” başlıklı 7 Şubat 2020 tarihli yazısında geçtiğimiz günlerde yaşanan çığ felaketiyle gündeme gelen Van’ın Bahçesaray ilçesi hakkında birtakım yanlış bilgi paylaşmış:
"Bahçesaray... Kırım Hanlığı'nın başkentiydi. [...] Kırım Bahçesaray'dan Doğu Anadolu'ya göçedenler, kendileriyle beraber başkentlerinin adını da getirdiler. köy kurdukları yere 'Bahçesaray' adını verdiler. Evet... O zamanlar Siirt Pervari'ye bağlı küçücük bir köy olan, bugün Van'ın 16 bin nüfuslu ilçesi Bahçesaray, Kırım Tatarları tarafından kuruldu."
Yılmaz Özdil’in Van’ın Bahçesaray ilçesinin geçmişine yönelik aktardığı hususlar yanlış.
Sırasıyla aktaralım:
Kırım’dan göçen Türkler tarafından Bahçesaray’ı kurup isimlendirmesini Kırım Hanlığı’nın başkenti Bahçesaray’dan esinlendirerek gerçekleştirmedi. Çünkü, Bahçesaray’ı Kırım’dan gelenler kurmadı. Bahçesaray tarihi Kırım Türklerinin göçünden çok daha öncesine dayanmaktadır. Bahçesaray’ın isimlendirmesi de Kırım Türkleri tarafından yapılmadı. Yerleşim biriminin daha önceki adı Müküs’tü.
Bahçesaray Kaymakamlığı‘nın aktarımına göre Bahçesaray’ın kuruluşu Büyük İskender’in doğu seferinin gerçekleştirildiği milattan önce 330’lu yıllara dayanmaktadır.
Doç. Dr. Ahmet Emre Bilgili, “Bir Yeryüzü Gezegeni – Bahçesaray’da Tarih Toplum ve İnsan” adlı kitabında Bahçesaray’ın tarihi ile ilgili aktardığı hususlar ise şu şekildedir:
- Bahçesaray’ın eski ismi, Arapça bir isim olan “öşür, borç, vergi ve bunların tahsili” anlamına gelen “meks” sözcüğünün çoğulu olan Müküs’tür.
- Halk arasında halen kullanılan Bahçesaray’ın eski adı olan Müküs’ün diğer bir anlamı da “toplanma yeri, üs”tür.
- Müküs’ün bilinen tarihi Hz. Ömer devrinde İslâm ordularının Diyarbakır, Farkin ve Ahlat’ı fethettikten sonra Hizan üzerinden Bahçesaray’a girerek bugün adı Yaylakonak olan Teramak köyünde 18, Rumun dağında 2 sahabenin şehit oluşuna kadar dayanmaktadır.
- Selçuklular döneminde sancak beyliği, 1565’te Van eyaletine bağlı bir sancak, 1575’te ise Van vilayetine bağlı bir liva, 1631-32 tarihli Sancak Tevcih Defterine göre Liva-i Müküs ocaklık statüsünde bulunmuştur.
Bahçesaray Kaymakamlığı’nın aktarımına göre ilçenin idari statüsünün geçmişi şu şekildedir:
- Van beylerbeyliğine bağlı olan Miks 1891 yılında Nahiyeye dönüştürülüp Van’ın Gevaş ilçesine bağlanmıştır.
- 1927 yılında ise Siirt’in Pervari ilçesine bağlanmıştır.
- 1964 yılında Bahçesaray adını alarak yapılan bir plebisit ile halk tercihini Gevaş’tan yana kullanmış, Nahiye Gevaş’a bağlanmıştır.
- 1987 yılında 04.07.1987 tarih ve 19507 sayılı Resmi Gazete ile Van iline bağlı ilçe statüsüne kavuşmuştur.
Yani, bugünkü Bahçesaray’ı Kırım’dan gelenler kurmadı, ilçe Müküs ismi ile zaten vardı.
*Tespiti için Doç. Dr. Ahmet Emre Bilgili‘ye teşekkürlerimizle…