Atatürk’ün Yaptırdığı Sanılan Tokyo Camii

Tokyo Camii’ni Atatürk’ün Yaptırdığı İddiası Doğru Değil

Sunay Akın başta olmak üzere birçok kişi tarafından iddia edilenin aksine Tokyo Camii Mustafa Kemal Atatürk tarafından yaptırılmamıştır.  

Sabah ezanının dünyada ilk okunduğu caminin Tokyo Camii olduğu iddiasına genellikle bu caminin Mustafa Kemal Atatürk tarafından yaptırıldığı iddiası eşlik eder. Bu iddianın yaygınlık kazanmasının müsebbibi Sunay Akın’dır.

Sunay Akın, “Geyikli Park” adlı kitabında (sadece asılan bayraklar üzerinden kurguladığı) varsayımlardan hareketle Tokyo Camii’nin inşaatı hakkında yanlış bilgi sunmuştu (2013. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. İstanbul. 1. Baskı. Sf: 236-240):

Sunay Akın’ın iddiasının aksine, Tokyo Camii Atatürk tarafından yaptırılmamıştır.

Tokyo Camii’nin internet sitesinde caminin tarihinin anlatıldığı bölümde Atatürk’ün adı dahi geçmemektedir.

Caminin internet sitesinde, Tokyo Camii’nin 1938 senesinde yapıldığı bilgisi yer alır. Japon şirketlerinin yardımıyla Shibuya semtinde satın alınan araziye 1935 yılında bir okul binası yapılır ve bu okulun yanındaki arazi üzerine Tokyo Camii 1938 yılında inşa edilir. Yani, 1938 yılında Tokyo Camii Kazan Türklerinin önderliğinde Japon halkının da yardımlarıyla inşa edilir.

Zaman içerisinde hasar gören Tokyo binası camii 1986 yılında yıkılır ve akabinde cami ile okulun bulunduğu arazi, yeni bir cami yapılması şartıyla Türkiye Cumhuriyeti’ne hibe edilir. Mülkiyetin devletimize geçmesiyle birlikte Diyanet İşleri Başkanlığınca 1997 çalışmalar başlatılır, Tokyo Cami Vakfı kurulur. 30 Haziran 1998 günü başlayan inşa çalışmaları neticelenir ve yeni Tokyo Camii 30 Haziran 2000 tarihinde ibadete açılır.

Ahmet Uzunoğlu’nun Tokyo Camii adlı kitabında da caminin Atatürk tarafından yaptırıldığına dair bir bilgi yer almaz. Ancak kitapta, caminin 1938’deki açılış töreni sırasında camiye Japon bayrağı ile birlikte bir de Türk bayrağı asıldığı belirtilir.

Cami, tamamen Atatürk tarafından yaptırılsaydı, cami tarihçesine dair bir kaynakta mutlaka bir atfı yer alırdı. Hiçbir kaynakta ya da belgede bu iddiayı teyit eden tatmin edici bir bilgi ya da kanıt bulunamamıştır.

Sunay Akın’ın “Gezegenin en doğusunda sabah ezanının okunduğu ilk camiyi Mustafa Kemal Atatürk yaptırdı” iddiasıyla daha da yaygın hale gelmişti. “2010 yılında Japonya’ya gittiğimde Tokyo Camii’ni Atatürk’ün yaptırdığını öğrendim Japonlardan. Bunu anlattım ve bir gazete yazarı çıktı; böyle birşey yok dedi. Ben bir çalışma yaparken, eğer karşımdaki başka birşey söylüyorsa ben onu dinlerim. Onun dedikleri benim için önemlidir. Ama hadi canım canım böyle bir palavra yok demek bir kere bilimsel bir üslup değildir. Saygısızlığı içerir. Yeni bir kitap yazıyorum herşeyi orada göreceksiniz” diyen Sunay Akın konuya ilişkin hâlâ tatmin edici bir belge ya da kanıt ortaya koyamadı.

Bir diğer iddiaya göre ise 1931 yılında Türkiye’ye gelip Atatürk’ü ziyaret eden (1932 yılında vefat eden) Japon Elçisi Torijori Yamada, Atatürk ile yaptığı görüşmede Türklerin Tokyo camiinin yapımına katkıda bulunmasını istemiştir. Yamada’nın bu isteğini geri çevirmeyen Atatürk, iddiaya göre Tokyo Camii’nin yapımına da katkıda bulunmuştur (Erdal Güven’in “Yumi-İstanbul’da Bir Geyşa, “Japon Kara Ejder Teşkilatı’ndan Kuvayı Milliye’ye”” başlıklı (belgesel) romanında Yamada’nın isteğiyle Atatürk’ün Tokyo Camii’nin yapımına katkıda bulunduğu iddiası yer almaktaymış. Ancak, ne cami sitesinde ne de cami sitesindeki Prof. Dr. Selçuk Esenbel’e ait “Türk-Japon İlişkilerinin Tarihi” başlıklı makalede ya da Türk-Japon ilişkilerinin  geçmişine dair diğer makalelerde bu konuda bir atıf yer almamaktadır).

Caminin resmi tarihçesine bakıldığında 1935 yılında arsasının alındığı ve 1938 yılında inşa edildiği düşünüldüğünde, Atatürk’ün 1931 yılında var olmayan cami için maddi katkıda bulunması iddiası temelsiz kalmaktadır.

Tokyo Camii idaresi de cami inşaatının 1930’lu yıllarda Türkiye Cumhuriyeti tarafından yapıldığına yönelik bir bilgiye ulaşılamadığını belirtmişti.

Görsel: Hilmi Doğan

Tokyo Camii, tamamen ve sadece Atatürk tarafından yaptırılmamıştır. Atatürk’ün cami inşasına maddi kaynak sunduğuna dair iddialar vardır. Her ne kadar çok somut ve ikna edici olmasa da bu iddialar, Atatürk’ün cami inşasına maddi kaynak sunduğunu kabul etsek bile bu durum caminin Atatürk tarafından yaptırıldığı anlamına gelmez.

Tokyo Camii’nin Kazan Türklerinin önderliğinde Japon halkının da yardımlarıyla inşa edildiği, 1997 yılından sonra Tokyo Camii Vakfı tarafından yıkılıp yeniden inşa edildiği hususu bir cami görevlisi tarafından da şöyle aktarılmıştı:

Tokyo Camii’ni Atatürk’ün Yaptırdığı İddiası ve Köşe Yazarlarımız

Birkaç köşemen, köşelerinde Atatürk’ün Tokyo Camii’ni yaptırdığını iddia etme hatasına düştü:

Melih Aşık‘ın Milliyet Gazetesindeki “Atatürk camileri” başlıklı 12 Ağustos 2011 tarihli yazısından:

"Öte yandan... 1931 yılında Türkiye’ye gelip Atatürk’ü ziyaret eden Japon Elçisi Torijori Yamada, yaptığı görüşmede Atatürk’e Tokyo’ya bir cami yaptırmasını teklif etmiştir.
Atatürk’e daha önce kısa süre Japonca dersleri verdiği için O’nun “Hocam” diye karşıladığı Torijori Yamada, Ankara’yı ziyaretinden bir yıl sonra 1932 yılında vefat etmiş ama Atatürk verdiği sözü tutmuş ve Tokyo Camii’ni yaptırmıştır. Cami 1938 yılında tamamlanmıştır."

Hanefi Aytekin’in Yeni Meram’daki 2 Ocak 2017 tarihindeki “İman ve İslam Tokyo’daki Atatürk Cami’i Şerifi!-Hanefi Aytekin” başlıklı yazısından:

"Yıl 1931 JAPON ELÇİSİ Türkiye ye gelir. ATATAÜRK’e güven mektubunu sunarken Japon Kralının bir dileği TOKYO’ya bir CAMİ yapılması isteğini iletir. Ulu önder ATATÜRK, ülkem henüz harpten çıktı, Devletimizin imkanları çok sınırlı. KIRAL HAZRETLERİNİN İSTEĞİNİ kendi imkanlarımla yerine getireceğim der.
Uzak Doğunun bu süper gücü, Yüce İslam Dinine olağanüstü değer verip ilgi duyduğu içindir ki, dünyanın daha 1931’lerde bir dahi olarak bildiği ATATÜRK’ten Tokyo’ya bir cami yapımını istemesi derin anlamlar ifade etmektedir."

Hanefi Aytekin hikayeye kendinden de bir şeyler katmış. Keşke “Atatürk”ü ve “Kral”ı doğru yazabilse öncelikle.

İlaveten, Sunay Akın’ın şu sözü sıklıkla Tokyo Camii inşası ile ilgili olarak dile getirilir:

“Bu millet şunu biliyor mu! Bu gezegenin en doğusundaki (ve batısındaki) sabah ezanının ilk okunduğu camiyi Mustafa Kemal Atatürk yaptırmıştır.”

Tokyo ne yazık ki en doğudaki camiye sahip değildir. Hızlı bir internet araması, Japonya’nın daha doğusunda kalan Avustralya ve Yeni Zelanda’da Tokyo Camii’nden önce ve sonra inşa edilen camiler mevcuttur.

Örneğin Avustralya’nın ilk camii olan Marree Camii 1882 yılında inşa edilmiştir. Adelaide Camii ise (Central Adelaide Mosque) ise 1888 yılında inşa edilmiştir. Yeni Zelanda’daki Christchurch’teki Canterbury Mosque, doğal olarak Tokyo’dan daha doğudadır.

Sydney’de bulunan 12 camide sabah ezanı Tokyo’dan ortalama 48 dakika önce okunmaktadır. Auckland Ponsonby’deki camide sabah ezanı Tokyo’dan yaklaşık 2 saat 20 dakika önce okunmaktadır.

Ezcümle, doğudaki ilk ezan Tokyo’dan okunmuyormuş, Tokyo Camii en doğudaki cami değilmiş ve bu camiyi Atatürk tek başına yaptırmamış.