Atatürk’e atfedilen “Ben Timur zamanında gelseydim, O’nun yaptığı işleri başaramazdım. O, benim zamanımda gelseydi, yaptıklarımdan daha büyüklerini yapardı.” sözünün kaynağı, Mahmut Esat Bozkurt’un “Aksak Demir’in Devlet Politikası Timurlenk Üzerine İnceleme” adlı eseri.
Cumhuriyetimizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün Timur İmparatorluğu’nun kurucusu ve ilk hükümdarı Emir Timur (ö. 1405) hakkında “Ben Timur zamanında gelseydim, O’nun yaptığı işleri başaramazdım. O, benim zamanımda gelseydi, yaptıklarımdan daha büyüklerini yapardı.” dediği iddiasını inceleyeceğiz.
Bahsi geçen sözü gündeme taşıyan sosyal medya paylaşımlarından bir örnek şöyle sunulabilir:
“Ben Timur zamanında gelseydim, O’nun yaptığı işleri başaramazdım. O, benim zamanımda gelseydi, yaptıklarımdan daha büyüklerini yapardı.”
Sosyal medya platformu X’te bahsi geçen sözü Atatürk’e atıfla kullanan paylaşıma bazı sosyal medya kullanıcıları alıntılanan ifadelerin Atatürk’e ait olmadığını ileri sürerek tepki göstermiş.
“Atatürk ün böyle bir sözü yoktur!Atatürk ün kişiliğine ve davasına bakarsanızda böyle bir söz söyleme ihtimali hiç yoktur.Timurun askerî kimliğini,zekasını övmüş olabilir ama asla kendi yaptıklarıyla kıyaslamamiştir!Atatürke haksızlık eden bu sahte sözü kasıtlı değilseniz silin!”
Atatürk ün böyle bir sözü yoktur!Atatürk ün kişiliğine ve davasına bakarsanızda böyle bir söz söyleme ihtimali hiç yoktur.Timurun askerî kimliğini,zekasını övmüş olabilir ama asla kendi yaptıklarıyla kıyaslamamiştir!Atatürke haksızlık eden bu sahte sözü kasıtlı değilseniz silin!
“Atatürk öyle bi şey dememiş! Modernite, milliyetçilik, bilim, demokrasi falan diyodu hep. Bazen mütevazıydı ama milliyetçi çizgide, kendini milletin hizmetkarı görürdü.”
Atatürk öyle bi şey dememiş! Modernite, milliyetçilik, bilim, demokrasi falan diyodu hep. Bazen mütevazıydı ama milliyetçi çizgide, kendini milletin hizmetkarı görürdü.
X’in yapay zekâ botu Grok’tan alıntıyla sözün Atatürk’e ait olmadığı öne sürülmüş.
Bahsi geçen söz atfıyla ilgili Grok’un verdiği yanıt şu şekilde:
“Merhaba, Mustafa Kemal Atatürk’e atfedilen “Ben Timur zamanında gelseydim, onun yaptıklarını başaramazdım. O benim zamanımda gelseydi, benden daha büyük işler yapardı” sözünü araştırdım. Yapılan araştırmalarda bu sözün doğruluğunu kanıtlayan güvenilir bir kaynak bulunamadı. Atatürk’ün Timur’a hayranlık duyduğu ve onun stratejilerini incelediği bilinse de, bu spesifik ifade onun konuşmalarında veya yazılarında yer almıyor. Buna karşın, sosyal medyada tarihi figürlere atfedilen doğrulanmamış alıntılar yaygın. Bu nedenle, sözün muhtemelen uydurma olduğunu düşünüyorum. Daha kesin bir yanıt için resmi arşivlere veya akademik kaynaklara bakılması faydalı olabilir.”
Merhaba, Mustafa Kemal Atatürk’e atfedilen “Ben Timur zamanında gelseydim, onun yaptıklarını başaramazdım. O benim zamanımda gelseydi, benden daha büyük işler yapardı” sözünü araştırdım.
Yapılan araştırmalarda bu sözün doğruluğunu kanıtlayan güvenilir bir kaynak bulunamadı.…
“Ben Timur zamanında gelseydim, O’nun yaptığı işleri başaramazdım. O, benim zamanımda gelseydi, yaptıklarımdan daha büyüklerini yapardı.” sözünün Atatürk’e ait olduğu anlaşılıyor.
Atatürk’ün Timur’a karşı hayranlığını dile getirdiği, kendisini Timur’la mukayese ettiği, Timur’u kendisinden daha büyük bir lider olarak gördüğünü ifade ettiği sözün kaynağı (Atatürk’n Bozkurt-Lotus davasında elde edilen başarıdan dolayı “Bozkurt” soyadını verdiği dönemin Adalet Bakanı) Mahmut Esat Bozkurt (1892 – 21 Aralık 1943).
Türkiye’nin ‘Bozkurt’ adlı yolcu gemisinin, Fransızların ‘Lotus’ adlı gemisiyle 2 Ağustos 1926 gecesi Ege açıklarında çarpışması sonucu 8 Türk boğularak öldü. Olayın ardından Türk mahkemelerince Lotus gemisinin kaptanı 80 gün hapis cezâsına çarptırıldı. Fransızlar daha sonra dâvâyı Lahey Sürekli Adalet Divânı’na (bugünkü Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi) götürdü. Mahkeme, 7 Eylül 1927’de Türkiye’nin hukûka aykırı davranmadığına karar vererek Türk heyetine, Atatürk’e verilmek üzere tunçtan ‘Bozkurt’ heykeli armağan etti. Bu dâvâdan dolayı dönemin Adalet Bakanı Mahmud Esat’a Atatürk tarafından ‘Bozkurt’ soyadı verildi.
21 Kasım-14 Aralık 1943 tarihleri arasında Yeni Sabah gazetesinde dizi makaleler halinde yayımlandıktan sonra kitaplaştırılan “Aksak Demir’in Devlet Politikası Timurlenk Üzerine İnceleme” adlı eserinde Bozkurt, Atatürk’ün Timur’un askerî dehası hakkındaki olumlu görüşlerine yer vermiş.
Bozkurt, eserinde Atatürk’ün Timur’a karşı duyduğu hayranlığını ve kendisiyle Timur arasındaki mukayesesini şu cümlelerle aktarmış (Bozkurt, Timur yerine Demir ismini kullanmış) (Mahmut Esat Bozkurt (1943). Aksak Demir’in Devlet Politikası Timurlenk Üzerine İnceleme. İstanbul. Birinci Basım: 1945 Yeni Sabah Neşriyatı. İkinci Basım: Şubat 2006 Kaynak Yayınları.):
“Atatürk, Demir’i çok severdi. Onun kumandanlığına, devlet adamlığına hayrandı denilebilir. Bir gün Yıldırım’la Demir arasındaki Anakara Meydan Muharabesi’ni harita üzerinde değerlendiriyordu.
“Bakınız” dedi, “Yıldırım, Demir’i öyle bir kıskaç içine almış ki, bu kıskaçtan Demir’den başka bir kumandan sıyrılıp çıkamazdı. O çıktı ve hasmını yendi”. İlave etti:
“Ben, Demir zamanında gelseydim, onun yaptıklarını başaramazdım. O benim zamanımda gelseydi, yaptıklarımdan daha çok büyüklerini yapardı.”
Yıldırım’ı da bir kahraman, bir cihan kahramanı olarak severdi. “Büyük manevracıdır. Fakat Demir’in yanında çocuktur. Korkusuz bir deli oğlandır” derdi.”
Mahmut Esat Bozkurt (1943). Aksak Demir’in Devlet Politikası Timurlenk Üzerine İnceleme. İstanbul. Birinci Basım: 1945 Yeni Sabah Neşriyatı. İkinci Basım: Şubat 2006 Kaynak Yayınları. pic.twitter.com/KhNkrYW3wa
Atatürk’ün tarihte büyük başarılar imza atan Türk hükümdarları arasında Cihangir Timur’a karşı özel bir sevgi ve hayranlık beslediği biliniyor (Cihan Oruç (2021). “Mustafa Kemal Atatürk’ün Timur Hayranlığı ve Türk Ulus-Devletinin İnşasında Timur’un Mirası (1929-1938)”. 9. Milletlerarası Türkoloji Kongresi Bildiriler Kitabı. 13-16 Eylül 2021 (Abdurrahman Kaplan (2021). Benzerlikleriyle İki Büyük Türk Hakanı Timur ve Atatürk. Astana Yayınları. Ankara. Sf: 237).
Atatürk 23 Ocak 1923 günü Bursa Sultani Mektebi’nde kadın ve erkek öğretmenlere güzel bir kadın-erkek dayanışması olarak Emir Timur ve karısını örnek gösterirken şu sözleri sarf etmiş (Atatürk’ün Bütün Eserleri. Cilt: 14. Kaynak Yayınları. İstanbul. 2004. Sf: 376-377):
“Timur’a geçecek olursanız, Timur’un doğrudan doğruya karısı, kendisinden daha muktedir bir kadındı. Emir Timur saltanat kurmak için başladığı ilk inkılapta, en yakın ve kuvvetli yardımcısı karısı idi. Aynı ata beraber binerler ve her türlü cevvaliyet ve faaliyette bulunurlardı. Bilhassa bütün bu faaliyetin ilim kısmını takip eden karısı idi. Karısı ulema ile beraber daima kocasına yardım ederdi.”
Atatürk’ün Afet İnan’la yazdığı tarih notlarında, hazırlattığı lise tarih kitabında Timur ve
devlet anlayışına ayrı bir yer verilmiş.
Liseler için hazırlanan tarih kitabında Timur hakkında şu cümleler kullanılmış (Timur Kocaoğlu (2014).”Emir Timur’un portresi: Togan’dan günümüze tarihçilerin değişik yorumları”. Türk Dünyası Araştırmaları 2014-Cilt: 106 – Sayı: 208. Sf: 19-38 ‘den atıfla Mustafa Kemal Atatürk, Tarih, (Liseler için), (elyazısı evraklar), Türk Tarih Kurumu, Cilt: 2,
Ankara.):
“Timur’un asil dikkati celp eden hâli bir tehlike zamanında sakin ve mülahazalı kalışıydı. Bu, büyük iş yapabilmek kabiliyetinde olan adamlarda görülebilir. Timur’un cismani enerjisi de çok fazla idi; bu sayede gecelerce uykusuzluğa ve at sırtında kalmaya dayanabiliyordu. Timur’da bir şef vasıfları vardı ve o, kumanda etmesini seviyordu. Kendine çok emniyeti vardı.”
