Bugünkü konumuz, günümüz dijital iletişim ortamlarında giderek daha yaygın bir manipülasyon aracına dönüşen yapay zekâ araçlarıyla duygu sömürüsü amacıyla hazırlanıp kurgulanmış söylemlerle paylaşılan görsel içerikler…
Yapay zekâ teknolojilerinin son yıllarda kaydettiği hızlı ilerleme, özellikle görsel üretim araçlarının gelişmesiyle birlikte, kamuoyunu etkilemeye yönelik manipülatif içeriklerin üretiminde yeni bir evreye geçildi.
Günümüzde son derece gerçekçi ve inandırıcı görüntüler üretebilme kabiliyetine sahip olan metinden görsel üreten yapay zekâ modelleri, yalnızca sanatsal ve yaratıcı amaçlarla değil, aynı zamanda duygusal manipülasyon aracı olarak da kullanılır hale geldi.
Derin öğrenme ve çekişmeli üretici ağlar (generative adversarial network – GAN) sayesinde, gerçekte var olmayan kişi veya olaylara dair görseller yaratmak artık mümkün.
Ancak teknolojik yenilik, halis niyetli olmayan kişiler tarafından istismar ediliyor.
Yapay zekâ üretimi görseller, dramatik etkisi yüksek kompozisyonlarla izleyicinin empati duygusunu harekete geçirmeyi amaçlıyor. Özellikle duygu sömürüsü hedeflenerek kurgusal ve yanıltıcı anlatılarla harmanlanan yapay zekâ çıktısı görseller, sosyal medya etkileşimi, kamuoyu manipülasyonu, gündemi yönlendirmek ya da kişisel çıkar sağlamak amacıyla kullanılıyor.
Özellikle savaş, afet, yoksulluk ya da sağlık krizi gibi toplumsal hassasiyetlerin yüksek olduğu alanlarda, duygusal tepki toplamak amacıyla kurgusal sahnelerin gerçekmiş gibi servis ediliyor. Aç bir çocuk, savaşta zarar görmüş bir anne, harabe içindeki bir okul ya da selde mahsur kalmış yaşlılar gibi temsiller, yapay zekâ algoritmaları aracılığıyla estetik olarak etkileyici fakat tamamen kurgusal imgelerle yeniden inşa ediliyor. Bu tür görseller, gerçek bir olayla bağlantılı olmamasına rağmen, sunulan açıklamalarla sanki mevcut bir felaketten alınmış gibi sunulabiliyor. Burada duygusal tepkiyi tetikleyen unsur olarak, görselin orijinalliği değil, insanların ahlaki reflekslerini hedef alan bir kurgu anlatı ön plana çıkıyor.
Bu manipülasyon türü, yalnızca etik ihlalleriyle değil, aynı zamanda bilgi ekosistemine olan güveni sarsıcı etkisiyle de dikkat çekiyor. İnsanlar, görsel içeriğin gerçekliğine dair içgüdüsel güvenlerini yitiriyor; medya okuryazarlığı düşük bireyler için bu sahte görseller, gerçek olaylarla karıştırılarak yanıltıcı kanaatlerin oluşmasına zemin hazırlıyor. Üstelik içeriklerin arkasında genellikle doğrulanabilir bir kaynak ya da editoryal süzgeç bulunmadığından, yapay zekâ çıktısı ile gerçek arasındaki ayrım bulanıklaşıyor.
Yapay zekâ araçlarıyla hazırlanan görseller giderek daha sofistike hale geliyor. Gözlerdeki ışık yansımaları, ellerdeki parmak sayısı ya da anatomik orantılar gibi küçük ipuçları dışında, sıradan bir kullanıcının bu içerikleri gerçek dışı olduğunu anlaması giderek zorlaşıyor. Sosyal medya platformlarının içerik denetleme kapasitesi ise bu üretim hızı karşısında yetersiz kalıyor. Böylece, kurguyla hakikatin birbirine karıştığı, dijital imgelerin duygusal silah olarak kullanıldığı bir manipülasyon ortamı oluşuyor.
Etkileşim için duygu sömürüsü avına çıkan sosyal medya paylaşımlarında yapay zekâ araçlarıyla hazırlanan görsellerin kullanımını örnekleyelim…
Gerçek sanılıp paylaşılan “yeni doğan dördüz bebekler ve anneleri” görseli yapay zekâ aracıyla hazırlanmış.
“Kızım bugün doktor oldu. Kimse kızımı tebrik etmeyecek çünkü ben temizlikçiyim.” notuyla paylaşılan YZ çıktısı görsel Facebook’ta binlerce yorum ve etkileşim almış.
Yapay zekâ uygulamasıyla hazırlanan görsel benzer anlatıyla “Babam bir temizlikçi! Bugün onun doğum günü. Eğer temizlikçilerden nefret etmiyorsan, çok teşekkürler!” gibi cümlelerle gerçek gibi paylaşılmış.
Facebook’ta Baybars TV adlı profil kolay etkileşimin membaını yapay zekâ uygulamalarıyla hazırlayıp kurgu iddialarla paylaştığı görsellerde bulmuş. Son dönemden örnekler: Yapay zekâ ile hazırlanan down sendromlu çocukların çizdiği Atatürk resimleri.
Sosyal medyada paylaşılan “Down sendromlu bir baba tarafından büyütülen bir çocuğun hikâyesi” kurgu, görsel ise yapay zekâ aracı ile hazırlanmış.
Yapay zekâ ile hazırlanan görsel “Haftalarca şişe toplayıp bu horozu yaptım… Herkesin beğeneceğini düşünmüştüm ama kimse doğru düzgün bakmadı bile. ” cümlesiyle paylaşılıp etkileşim avına çıkılmış.
Yapay zekâ ile hazırlanan görsel “Haftalarca şişe toplayıp bu horozu yaptım… Herkesin beğeneceğini düşünmüştüm ama kimse doğru düzgün bakmadı bile. ” cümlesiyle paylaşılıp etkileşim avına çıkılmış. pic.twitter.com/atpKYx5mza
Yapay zekâ ile hazırlanan görsellere aşina olmayanlara yönelik yeni etkileşim avı trendi: YZ çıktısı üzgün / gözleri yaşlı genç / yaşlı görseli + “Bunu yapmak için saatler harcadım ama kimse fark etmedi. ” sitemli paylaşım.
Yapay zekâ ile hazırlanan görsellere aşina olmayanlara yönelik yeni etkileşim avı trendi:
“Yıllar içinde anne ve çocukların değişimi” temalı yapay zekâ uygulaması ile hazırlanan görseller için uydurulan yıllar, yaşlanma ile uyumluluk arz etmemiş.
“Bir fotoğrafa ne kadar uzun bakılabilirse o kadar uzun baktım” notuyla paylaşılan “1936-2025 yıllarından anne ve çocukları” temalı görseller de yapay zekâ uygulaması ile hazırlanmış.
“Bir fotoğrafa ne kadar uzun bakılabilirse o kadar uzun baktım” notuyla paylaşılan “1936-2025 yıllarından anne ve çocukları” temalı görseller de yapay zekâ uygulaması ile hazırlanmış. pic.twitter.com/uegkuGasp3
“1952’de Kore Savaşı’nda kocasını kaybeden Grace, ikiz oğulları Samuel ve Solomon’u sarsılmaz bir sevgi ve azimle büyüttü. Onlara şunu öğretti: ‘Birbirinize sahip olduğunuz sürece asla yalnız kalmazsınız.’ Kanser onu 13 yıl sonra aldı, ancak cenazesinde çocuklar şöyle yemin ettiler: ‘Asla ayrılmayacağız.’” anlatısıyla paylaşılan görseller yapay zekâ aracıyla hazırlanmış.
“1952’de Kore Savaşı’nda kocasını kaybeden Grace, ikiz oğulları Samuel ve Solomon’u sarsılmaz bir sevgi ve azimle büyüttü. Onlara şunu öğretti: ‘Birbirinize sahip olduğunuz sürece asla yalnız kalmazsınız.’ Kanser onu 13 yıl sonra aldı, ancak cenazesinde çocuklar şöyle yemin… pic.twitter.com/5dPWnY2Q6s
