Rus Ordusu Kafkas cephesi komutanı Grandük Nikolay Nikolayevich’in Şeyh Said ve Seyit Rıza’ya madalya taktığı iddiasıyla paylaşılan videoya değineceğiz.
Çarpıtılarak kullanılan görüntüyü yeniden gündeme getiren sosyal medya paylaşımlarından örnekler şöyle sunulabilir:
Tarihi Merak Ediyoruz (@tarihiiimerak): “Rusya işgalinde Erzincan şehir merkezi,1916. Rus arşivinden çıkan görüntülerde Dersim’de iş birliği yapan Şeyh Sait’in Rus ordusu Kafkas Cephesi komutanı Grandük Nikolay’dan madalya aldıktan sonra Şeyh Sait ve Seyit Rıza Rus askerlerini selamlıyor.”
Rusya işgalinde Erzincan şehir merkezi,1916.
Rus arşivinden çıkan görüntülerde Dersim’de iş birliği yapan Şeyh Sait’in Rus ordusu Kafkas Cephesi komutanı Grandük Nikolay’dan madalya aldıktan sonra Şeyh Sait ve Seyit Rıza Rus askerlerini selamlıyor. pic.twitter.com/Fx8LAlr6ll
— Tarihi Merak Ediyoruz (@tarihiiimerak) July 31, 2025
Ümit Doğan (@tsumut71): “Videoda SEYİT RIZA ve ŞEYH SAİT’i Birinci Dünya Savaşı’nda işgalci Rus generaldan madalya alıp Rus askerini selamlarken görüyorsunuz. “Dersim’de işbirliği yapan yerel Kürt lider Said’e Rus Ordusu Kafkas cephesi komutanı Grandük Nikolay Nikolayevich tarafından madalya verilişi.””
Mevzu (m3vzu) -eski adıyla- Kerim Müdür (@Kerim_Mudur): “Seyit Rıza ve Şeyh Sait’e rahmet okuyanlara bu videoyu gönderebilirsiniz. Videoda Seyit Rıza ve Şeyh Sait, 1. Dünya Savaşı’nda işgalci Rus generaldan madalya alıyor ve Rus askerini selamlıyor. “Dersim’de işbirliği yapan yerel Kürt lider Said’e Rus Ordusu Kafkas cephesi komutanı Grandük Nikolay Nikolayevich tarafından madalya verilişi.” Birisi bir Türk öldürmenin yetmiş gâvur öldürmekten daha üstün olduğunu söylüyordu, diğeri kendisini Dersim Generali ilan etmişti. İkisi de Türkiye Cumhuriyeti’nin adil ve kahredici demir yumruğuyla cezasını buldu. Demek ki neymiş, mesele şapka değilmiş. Sallandıranlardan Allah razı olsun.”
Söz konusu videonun 1937 yılında Dersim’de kaydedildiğini sanıp 5 Ocak 1929 tarihinde ölen Grandük Nikolay Nikolayevich’in 1937 yılında Dersim”de bulunmasının anakronizm olacağını öne sürenlere de rastlanıyor.
Rus ordusunun Kafkasya Cephesi’nde ve 25 Temmuz 1916 – 3 Şubat 1918 tarihleri arasında işgal ettiği Erzincan’da propaganda amaçlı farklı görüntüler kaydettiği biliniyor.
Videonun son saniyesinde (muhtemelen İstanbul’da Boğaziçi’ne açılan) bir kapının ardından deniz ve savaş gemisi görülüyor.
Detaylı incelendiğinde videonun farklı konumlarda kaydedilen 6 farklı çekimi içerdiği anlaşılıyor.
Erzincan Hükümet Konağı, askeri daireler, Mamahatun’un (Tercan) harap olmuş hali ve halkın Rus askeri birliklerinin kontrolünde dağlardaki görüntülerinin yer aldığı Rus arşivinden görüntü ile karşılaştırıldığında paylaşılan videodaki törenin Erzincan hükümet konağı binası önünde gerçekleştiği tespit edilebiliyor.
Görüntü hakkındaki yanlış aktarımlara dair tespitleri sıralayacak olursak…
Videoda Rus generallerin yanında görülen bölge halkından sakallı ve sarıklı kişiler Seyit Rıza ve Şeyh Sait değil.
Rus generalin yanında yer alan kişiler Şeyh Sait ve Seyit Rıza’ya benzemiyor.
Videoda Rus general tarafından yapılan bir madalya takdimi görülemiyor.
Madalya taktığı ileri sürülen Rus generali de Grandük Nicholas Nikolayevich değil.
Kafkas Cephesi Başkomutanı Nikolay Nikolayeviç arşivinden alındığı belirtilen görüntünün giriş kısmında Rusça “Dersimli Kürd ileri gelenine, Rus ordusuna bağlılıktan dolayı şeref madalyası verilirken” cümlesi yer almış.
Rus arşivinde videonun “Dersim’de işbirliği yapan yerel Kürt lider Said’e Rus Ordusu Kafkas cephesi komutanı Grandük Nikolay Nikolayevich tarafından madalya verilişi… Tören görüntüleri” şeklinde kayıtlı olduğu aktarılmıştı.
Arşivde Kafkas Cephesi’nde sürdürülen savaşta katkılarından dolayı taltif edilen “Said adlı Dersim bölgesi Kürt liderinin Şeyh Sait olduğu aktarımı gerçeği yansıtmıyor.
Rus ordusu tarafından Erzincan’da ya da başka bir yerde Şeyh Said ve Seyid Rıza’ya madalya verildiğine dair bir delil bulunmuyor.
Seyit Rıza ya da Şeyh Sait’in Birinci Dünya Savaşı sırasında Ruslarla işbirliği yaptığına dair bir aktarım da mevcut değil.
Seyit Rıza, Dersim – Erzincan bölgesinde bir aşiret reisi olarak Ruslara karşı oluşturulan “İkinci Şeyh Hasenanlı Alayı”na komutanlık yaptı. Deli Halid Paşa tarafından kurulan Dersim Milisleri içinde Erzincan ve Erzurum işgaline karşı Ruslarla savaştı. Erzincan’ı Ruslardan kurtaran birliklerin başında yer alan Seyit Rıza, Ruslara karşı gösterdiği yararlı hizmetler dolayısıyla ödüllendirildi.
Erzincan işgal altında olduğu dönemde Şeyh Said Erzincan’da değil, Erzurum’un Hınıs ilçesinde ve Diyarbakır’ın Dicle (Piran) ilçesinde mukimdi.
Şeyh Said’in birçok müridi Birinci Dünya Savaşı’nda Rusya’ya karşı savaşmıştır.
Şeyh Sait ve Seyit Rıza yaşadığı dönem boyunca bir araya gelmiş değil. Hâliyle, fiilen görüşmemiş kişilerin videoda birlikte görüntülenmeleri de mümkün değil.
Kazım Karabekir, Kürt Meselesi adlı kitabında Rus orduları komutanı Nikola Nikolaeviç’i ziyaret eden aşiret reislerine (Şeyh Sait ya da Seyit Rıza’dan bahsetmeden) şöyle değinmiş (Emre Yayınları. 12. Baskı. 2004. İstanbul. Sf: 98 – 99):
Hormikli Aşireti Reisi olup Civerek’de mukîm Süleyman Ağa,
Merkum kazaların tahrip ve yağmasından Ali Kah, Ali Çavuş, Zeynel Çavuş, Bertal Timur Ağa, Yusuf ve Seyyid Ali Ağalarla Hağmo karyesinde ittifaka dahil olmuştur. Erzurum’un sükûtuyla düşmanın Erzincan’a geldiğinde Mustafa Bey’le beraber Erzincan’a kadar giderek orada Rus orduları Kumandanı “Nikola Nikolaeviç”in huzuruna çıkarak otuzüç seneden beri muştâki oldukları (hasretini çekdikleri) Rus Hükûmet-i âdilesine intizar ettiklerini ifade etmekle beraber arz-ı dehalet etmişlerdir. Kendisi Fem’e giderek ahâliden ve parakende surette galip geçen efrâddan silah toplayarak Dersim aşiretlerinin silahsız efradına para mukabilinde furuht’ etmiştir (satın almıştır). Erbâb-ı fesâddan olup aşiretine hâkim ve nafiz (etkili) bir kimsedir.
