Vatikan Devlet Başkanı, Katolik Kilisesi’nin ruhanî lideri Papa 14. Leo, ilk yurt dışı ziyaretini 27-30 Kasım 2025 tarihleri arasında Türkiye’ye yaptı.
Papa 14. Leo’nun Türkiye’yi Hristiyanlığın temel akaidinin şekillendiği 1. İznik Konsili’nin 1700. yıl dönümünde ziyaret etti.
Hıristiyan teolojisinde ekümenik olarak kabul edilen konsillerden ilk ve en önemli olanı İznik Konsili’dir.
Milano Fermanı’nın ardından, çeşitli kültürlerin baskı ve etkisi altında bulunan Hıristiyanlığın kilise kuralları üzerinde tartışmalar başladı.
İmparator Konstantin, bu anlaşmazlıklara bir çözüm bulmak ve birliği sağlamak amacıyla M.S.325 yılında İznik’te Hıristiyanlık tarihinde ilk ve en önemli “ekümenik” (evrensel) konsili topladı.
14 Haziran 325’te toplanan ve 25 Ağustos 325 tarihinde sona eren konsilde, Hıristiyanlığın sahte kutsal kitapları ayıklandı, dinin inanç ve ilkeleri üzerinde bir görüş birliği sağlandı. Hz. İsa’nın ilahî doğası, kilise birliği ve ekümenik otorite hakkındaki Hristiyanlık akaidini şekillendiren “İznik İnanç Bildirgesi” (Nicaea İnancı) kabul edildi. Hz. İsa’nın tabiatı konusunda temel doktrinler belirlendi. Konsilde Hz. İsa’nın ‘Tanrı’ olduğuna dair inanç benimsendi. Roma, İskenderiye ve Antakya kiliseleri, “Ekümenik Kiliseler” olarak tescil edildi.
Papa’nın Türkiye ziyareti ayrıca Haçlı seferlerini başlatan, Papa II. Urbanus’un 27 Kasım 1095 günü Clermont Konsili’nde Avrupa’daki bütün Hristiyanları, Kutsal Toprakları geri almak için Müslümanlar’a karşı savaşa çağırdığı konuşmanın 930. yıldönümüne denk geldi.
Papa 14. Leo’nun Türkiye ziyaretiyle birlikte sanal ağlarda birçok asılsız iddia dolaşıma girdi.
Bunlardan biri, Mustafa Kemal Atatürk’ün Papa’nın ziyaretine ve ayin yapmasına izin vermediği yönündeydi.
İddiayı, Atatürkçü Düşünce Derneği’nin (ADD) Papa’nın Türkiye ziyaretine tepki verdiği sosyal medya paylaşımı gündeme taşıdı.
BASINA VE KAMUOYUNA
Papa 14. Leo İznik Konsili’ in yıl dönümü bahanesiyle gösteri ve ayin düzenlemek üzere yanına Fener Rum Patriği Bartholomeos’u da alarak yarın İznik’e geliyor ve bunun Papa’nın ilk yurt dışı ziyareti olacağı da özellikle duyuruluyor.
Bu ziyaret ve gösterinin, Fener Rum Patriği Bartholomeos’un “Ekümeniklik” iddiasını güçlendirmek ve Lozan Antlaşmasını delerek tartışmaya açmak amacıyla planlandığı açıktır.
Büyük Atatürk 100 yıl önce böyle bir ziyaret ve gösteriye izin vermemişti.
Hal bu iken, iktidarın bu ziyarete izin vermesi de, siyaset kurumunun tepkisizliği de anlaşılır gibi değildir, kabul edilemez.
Atatürkçü Düşünce Derneği olarak devletimizi yönetenleri ve yönetmeye talip olanları varlık nedenlerinin ve sorumluluklarının bilinci ile davranmaya davet ediyoruz.
Saygılarımızla.
ATATÜRKÇÜ DÜŞÜNCE DERNEĞİ GENEL MERKEZİ
BASINA VE KAMUOYUNA
Papa 14. Leo İznik Konsili’ in yıl dönümü bahanesiyle gösteri ve ayin düzenlemek üzere yanına Fener Rum Patriği Bartholomeos’u da alarak yarın İznik’e geliyor ve bunun Papa’nın ilk yurt dışı ziyareti olacağı da özellikle duyuruluyor.
Atatürkçü Düşünce Derneği’nin açıklamasının ardından birçok araştırmacı “Atatürk’ün zamanında Papa’nın Türkiye ziyaretine izin vermediği” iddiasının gerçek dışı olduğunu beyan etti.
“1925 Atatürk döneminde de ölünceye kadar da hiç böyle bir talep olmadı. Atatürk’e hiç böyle bir şey iletilmedi. Böyle bir şey olmadı. Ben Atatürk’ün biyografisini yazmak için herkes biliyor tam 25 yıl çalıştım. Böyle bir şey olsa ben yazacağım zaten.”
“Bir sürü isim sayarım, hiçbir tarihçide böyle bir bilgi yok. Hayır efendim, böyle bir şey yok. Bunu birisi yağdı. Cihat Yaycı benim öğrencim. Benim için çok değerli. Birileri yazınca doğal olarak o da duyarlılıkla, heyecanla bu ifadeyi kullanıyor.”
“ADD’ye sıra gelince, ADD bir dernek. Keşke meseleye böyle bakmak yerine farklı yorum yapsalardı. Bir heyecan var, herkese saygı duymak gerekiyor. Birileri soğukkanlı olmalı. Belge koysunlar ortaya. Ben bu dersi kesintisiz 23 yıl anlattım. Burada bir heyecana kapılam var. Böyle bir belge yok.”
Talha Uğurluel:
“Bu neyin kafası? Bu yalanı kim nereden uydurdu çok merak ediyorum. Ne Atatürk’ün ne Fatih’in Papa’nın ülkemize gelişini engellediğine dair tek bir belge yok, tek bir tarihî kayıt yok. Böyle bir şey hiç yaşanmadı.”
“Bir yalan ortaya atılıyor, ardından binlercesi peşine takılıyor… Tarihle ilgisi olmayan, belgesiz, mesnetsiz iddialar sosyal medyada “hakikat” diye dolaştırılıyor. Talha Uğurluel’in isyanı aslında sadece bir tarihçinin feryadı değil; milletin aklını bulandıran, figürleri karşı karşıya getiren, uydurma hikâyelerle zihin kirleten sahtekârlığa bir tepki.Ne Fatih Sultan Mehmet ne de Gazi Mustafa Kemal Atatürk, tarihin hiçbir döneminde bir Papa ziyaretini engellemedi.Bu söylem bütünüyle bir şehir efsanesi, bir dezenformasyon.”
ADD’nin bu duyurusuna birçok kişi resmî kaynaklarda ve arşivlerde böyle bir bilgi bulunmadığı itirazıyla yanıt verirken Atatürk’ün İznik Konsili’nin yeniden toplanması talebini reddettiği öne sürüldü.
Örneğin Müstafi Tümamiral, İstanbul Topkapı Üniversitesi Öğretim Üyesi Cihat Yaycı, başkanı olduğu Mavi Vatan Türk Denizcilik ve Global Stratejiler Merkezi (TÜRK DEGS / MAGS) sosyal medya hesabında şu ifadeleri kullandı:
Cihat Yaycı ; Bazı kişiler PAPA’nın ziyareti ile Atatürk zamanında İznik (NİCAE) Konsilinin tekrar toplanması ve 1600. yıldönümü kutlamaları taleplerini birbirine karıştırmış ve eksik bilgi ile de halkımızı yanıltmaya, tarihimizi çarpıtmaya çalışıyorlar.
Atatürk zamanında bugün olduğu gibi, o yıllarda da İznik Konsilinin yeniden toplanması ve Hristiyan birliği çağrısı yapılması Fener Rum Kilisesi başta olmak üzere çeşitli çevrelerce dile getirilmiş ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından bu talepler reddedilmiştir.
Konuya ilişkin belge ve bilgileri aşağıda sunuyorum .
Detaylarını araştırmayı da meraklılarına bırakıyorum. Atatürk zamanında da İznik’te konsil toplanması konusunun gündeme getirildiği ve Türkiye Cumhuriyeti Hükümetinin bu konuya olumsuz tavır koyduğuna ilişkin bilgiler, ağırlıkla:
•TBMM Zabıt Ceridesi’ndeki tartışma kayıtları
•Dışişleri Bakanlığı arşivi yazışmaları
•Yunanistan dışişleri raporları
•Fener Rum Patrikhanesi’nin 1923–1931 dönemine ait kayıtları
•Haluk Selvi, Alexandris, Pentzopoulos, Uğur Ünal ve Stanford Shaw’un çalışmalarından gelmektedir.
TBMM Gizli Celse Zabıtları •Tarih: 6 Mart 1924 •Cilt: I •Sayfa: 275–281 •Konu: “Türkiye’nin dinî toplantı merkezi olamayacağı”, yabancı ruhban heyetlerinin girişine karşı devlet politikası.
TBMM Zabıt Ceridesi – 1925 Genel Kurul Görüşmeleri •Tarih: 14 Mayıs 1925 •Cilt: 7 •Sayfa: 412–415 → Patrikhane’nin uluslararası kilise teşkilatlarıyla toplantı yapma girişimleri tartışılır; hükümet, “Türkiye’nin bu işlere kapalı olduğu”nu açıkça ifade eder.
TBMM Zabıt Ceridesi – 1928 •Tarih: 22 Nisan 1928 •Cilt: 13 •Sayfa: 89–93 → Yabancı kilise temsilcilerinin Türkiye’de toplantı düzenleme girişimlerinin reddi; laiklik ilkesi gereği devletin izin vermemesi
BCA – 30.18.1.2 / 20.42.14 •Tarih: 1926 •Konu: Bazı Avrupa kilise çevrelerinin İznik’te “Christian Unity Council” önerisini Türkiye’ye gayriresmî şekilde sorması; büyükelçiliklerin raporları.
YUNANİSTAN DIŞİŞLERİ ARŞİVİ (Υπουργείο Εξωτερικών – AYE) Bu konu Yunan diplomatik yazışmalarında çok daha açıktır, çünkü konsil fikrini Atina da yakından takip etmiştir.
AYE – 1925/Α/Οικουμενικά θέματα/Φ. 115 •Konu: Patrikhane’nin konsil düzenleme arayışları; Türk hükümetinin net ret tavrı (“απολύτως αδύνατον” – kesinlikle imkânsız).
Patrikhane Arşivi – Γραμμ. 1924/25 – Dosya 14 •Konu: “Evrensel Konsil” konusunun gündeme getirildiği toplantı tutanakları. •Not: Patrikhane içinde bile bunun Türkiye tarafından engelleneceği biliniyor.
Patrikhane Arşivi – Γραμμ. 1926 – Dosya 23 •Konu: İznik’te bir toplantı fikrini araştırmak üzere gönderilen mektuplar; Türk devlet makamlarının tutumu.
Patrikhane Arşivi – 1929 – Dosya 41 •Konu: “İznik’te konsil toplanması mümkün mü?” sorusuna dair Yunanca iç yazışmalar; → “Η τουρκική κυβέρνησις διαφωνεί” – Türk hükümeti karşıdır.
Alexandris, Alexis
Eser: The Greek Minority of Istanbul and Greek-Turkish Relations (1918–1974)
Yayın: Center for Asia Minor Studies (Athens), 1983
İlgili Sayfalar: 88–93; 123–127
Ne diyor? •1920’lerde bazı Ortodoks kilise çevrelerinin İznik’i gündeme getirdiğini, •Türkiye’nin buna “soğuk ve retçi” tutum aldığını,
Pentzopoulos, Dimitri
Eser: The Balkan Exchange of Minorities and Its Impact
Yayın: C. Hurst & Co., 1962
İlgili Sayfalar: 112–116
Ne diyor? •Konsil girişimlerinin Türkiye’nin azınlık politikası açısından riskli görüldüğü, •Ankara’nın bunu “mutlaka önlediği”.
Uğur Ünal
Eser: Cumhuriyet Arşiv Belgeleriyle Patrikhane ve Azınlık Politikaları
Yayın: Türk Tarih Kurumu, 2014
İlgili Sayfalar: 204–217; 289–296
Ne diyor? • BCA belgeleri üzerinden • İznik konusunda “devlet ilkesi olarak izin verilmediği”.
Stanford J. Shaw
Eser: History of the Ottoman Empire and Modern Turkey, Vol. II
Yayın: Cambridge University Press, 1977
İlgili Sayfalar: 372–374
Ne diyor? •Türkiye’nin yeni rejim döneminde dinî merkez olma girişimlerini engellediği, •Patrikhane’nin uluslararası etkinlik arayışlarının kesin biçimde reddedildiği. (İznik Konsili girişimi bağlamında aktarılır.)
Yani konu Paoa’nın gelişi değil, İznik KONSİLİNİN toplanmasının ayinle anılması ve konsil toplanması…”
Cihat Yaycı ; Bazı kişiler PAPA’nın ziyareti ile Atatürk zamanında İznik (NİCAE) Konsilinin tekrar toplanması ve 1600. yıldönümü kutlamaları taleplerini birbirine karıştırmış ve eksik bilgi ile de halkımızı yanıltmaya, tarihimizi çarpıtmaya çalışıyorlar.
Atatürk zamanında bugün… pic.twitter.com/290ZJrsi4Z
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin yayımlanan Gizli Celse Zabıtları arasında 6 Mart 1924 ve 14 Mayıs 1925 tarihli gizli / açık tutanakları ile Dışişleri Bakanlığı arşivinde alıntılanan kodda bir belgeye rastlanamadı (Gerçekte var olmayan belgelere atıf yapan söz konusu listenin yapay zekâ aracı tarafından hazırlanmış olabileceği düşünülmektedir.).
Yaptığımız taramada Atatürk’ün Papa’nın İznik ziyareti talebini reddettiği, Papa’nın Atatürk döneminde (1923–1938) Türkiye’ye resmî bir ziyaret talebini ilettiği yönünde bir bilgiye / belgeye ulaşamadık.
Birinci Dünya Savaşı’nı takip eden yıllarda, 1925 yılında Birinci İznik Ekümenik Konseyi’nin 1600. yıldönümü vesilesiyle bir Pan-Ortodoks Konsili düzenleme girişimlerinde bulunulduğu; ancak bu planın çeşitli anlaşmazlıklar nedeniyle gerçekleştirilemediği biliniyor (Natallia Vasilevich (2025). “The Pan-Orthodox Celebration of the 1600th Anniversary of the Council of Nicaea in 1925“. The Ecumenical Review) (1925 yılı itibarıyla Katolik ve Ortodoks kiliseleri arasındaki ilişkilerin İznik’te ortak ayin yapacak kadar iyileşmediği biliniyor).
Ankara-Vatikan arasında bu yönde şifahî görüşmeler yapılmış olması olası olsa da İznik Konsili’nin 1600. yıl dönümü için İznik ve İstanbul’u Papa’nın ziyaret etmesine ve dinî bir tören yapmasına dair bir talebin iletildiği ve reddedildiği yönünde resmî bir teyide erişilemiyor.
1925 yılı özelinde düşünüldüğünde Papa’nın apostolik seyahat pratiğinin olmadığı, Papa’nın Türkiye gibi ülkeleri resmî ziyaret uygulamasının bulunmadığı biliniyor.
1960’lı yıllara kadar Papa’nın Vatikan dışına çıkma gibi bir pratiği yoktu.
Atatürk’ün Cumhurbaşkanlığı döneminde 6 Şubat 1922 – 10 Şubat 1939 tarihleri arasında görev yapan Papa XI. Pius’un Vatikan’ı terk etmememişti.
Papa VI. Paul, 1964 yılında İsrail ve Ürdün’e yaptığı seyahatle 150 yıl aradan sonra İtalya’yı terk eden ilk Kilise lideri oldu.
Vatikan’dan Türkiye’ye ilk ziyaret 25 Temmuz 1967 tarihinde Papa 6. Paul tarafından gerçekleştirildi. 1979 yılında Papa 2. Jean Paul Ankara, İstanbul ve İzmir’e geldi. 2006 yılında Papa 16. Benedikt, 2014 yılında Papa Francesco ülkemizi ziyaret etti. Papa 2. Jean Paul, Papa 16. Benedikt ve Papa Francesco Türkiye ziyaretleri için 28-30 Kasım arasını tercih etti. Papa 14. Leo da seleflerine benzer şekilde 27-30 Kasım 2025 tarihleri arasında Türkiye’ye geldi ve ülkemizi ziyaret eden 5. Papa oldu.
