İlk defa, Viktorya döneminden olduğu vurgusuyla dolaşıma giren ısıtma hazneli kalorifer peteği görseli ilginç şekilde Türkçe paylaşımlarda 8. yüzyıla tarihlenerek paylaşılmış.
Sıklıkla yanlış bilgi paylaşan bazı sosyal medya profillerince ekmek ısıtılmasını da sağlayan kalorifer peteğinin 8. yüzyıldan kaldığı iddiasıyla aşağıdaki görselin paylaşıldığı görülüyor.
“8.yy’da kullanılan kalorifer petekleri, yemeklerin ısıtılmasını da sağlıyor.”
8. yüzyılda görseldeki gibi bir kalorifer peteğinin kullanıldığı aktarımının aslında bir yanlış anlaşılma ürünü olduğu kanaatindeyiz…
Görselin sosyal medyada ilk defa Viktorya döneminden olduğu vurgusuyla dolaşıma girdiği anlaşılıyor (Britanya İmparatorluğu Kraliçesi Victorya’nın (Victoria) 1837 – 1901 yılları arasındaki hüküm dönemi Viktorya dönemi olarak adlandırılmaktadır).
“Viktorya dönemi ekmek ısıtıcılı radyatör” (“Victorian Era Radiator with Bread warmer“) notuyla aktarılan görsel, zaman içerisinde Türkçe paylaşımlarda 8. yüzyıla tarihlenmeye başlanmış.
İlk ısıtma sistemleri yaygın olarak Roma İmparatorluğu’nda, birden fazla amaca hizmet eden ilk su bazlı ısıtma sistemi 18. yüzyılda Rusya’da, modern kalorifer sistemi ise 19. yüzyılın ortalarında İngiltere’de kullanılmış.
Franz San Galli, Angier Marsh Perkins ve Joseph Nason’ın 19. yüzyılda günümüzdekine benzer radyatörün kullanıldığı ısıtma sistemlerini geliştirdiği aktarılmaktadır.
Viktorya döneminde kalorifer peteklerinin işlevsel özellikte ve dekoratif amaçla kullanıldığı biliniyor.
Raks, radyatör ve kaloriferin tarihini şöyle özetlemiş:
Merkezi ısıtma sistemi, yaygın olarak Roma İmparatorluğu Dönemi’nde kullanıldı. O dönemde ‘hypocaust’ denilen sistemde, sıcak hava ya da duman, döşemenin altında bırakılan boşluklardan geçerek ortamı ısıtıyordu. M.Ö. 1. ve 2. yüzyıllarda Efes Antik Kenti’ndeki evlerde kalorifer sisteminin kullanıldığı biliniyor. Yunanistan, İtalya ve Sicilya’da da M.Ö. 1. yüzyıldan önce de bu sistem kullanılıyordu. Yine Çanakkale’nin Biga ilçesinde yapılan kazılar sonucunda bir villada kalorifer tesisatına rastlandı. Ağrı’daki İshak Paşa Sarayı da, dünyanın ilk kalorifer tesisatı döşenmiş ve merkezi ısıtma sistemiyle donatılmış ilk sarayı olma özelliğine sahip.
Günümüze en yakın ısıtma sisteminin ve radyatörün mucidi ise Polonya asıllı Rus işadamı Franz San Galli’dir. 1855’te Galli’den radyatörü icat ettikten sonra 1863 yılında Joseph Hason ve Robert Brigss de ilk defa döküm radyatörü ürettiler. 1872’de ise Nelson H. Bundy, ‘Bundy Halkası’ ismi verilen demir döküm radyatörü tasarladı. Ancak radyatörlerin kullanımı, 20. yüzyıldan sonra yaygınlaşmaya başladı. 21. yüzyılın başlarında ise radyatör ve merkezi ısıtma sistemi daha popüler hale geldi.
Tarih ve Şehir, görseldeki kalorifer peteği için şu açıklamayı sunmuş:
“Britanya sanayi devriminin yükselişte olduğu 18.yüzyılda Britanya’da kullanılan bu kalorifer petekleri aynı zamanda yemekleri ısıtmaya yarıyordu.”
