Videodaki Orangutan Bakıcılarının Koronavirüs Salgını Nedeniyle Sürekli Ellerini Yıkamalarından Etkilenip Ellerini Yıkamaya Başlamıyor
Videoda Sandra adlı orangutanın ellerini yıkadığını görüyoruz. Ancak -iddia edilenin aksine- ellerini yıkamasının sebebi koronavirüs tehlikesi değil.
Peki, bu sonuca nasıl vardık? Koronavirüs salgınıyla ilgili olduğu iddiasıyla paylaşılan videoları nasıl doğrulayabiliriz?
Bu video üzerinden gidelim…
Sosyal medyada Sandra’nın ellerini yıkadığı video koronavirüs salgını ile ilişkilendirilerek yaygın şekilde paylaşılmıştı. Sandra adlı orangutanın, koronavirüs salgını yüzünden sürekli ellerini yıkayan bakıcılarını görüp ellerini yıkamaya başladığını iddia eden bazı paylaşımlar şu şekildeydi:
“Amerika’da Sandra isimli bir orangutan, koronavirüs tehlikesi yüzünden sürekli ellerini yıkayan bakıcılarını görünce, ellerini yıkamaya başladı…”
“Bakıcılarının son günlerde sürekli ellerini yıkadığını gözlemleyip uygulamaya geçen orangutan”
“Orangutan Sandra, bakıcılarını gözlemleyerek onları taklit etmeye başlıyor ve ellerini, hatta bulunduğu yeri temizlemeye karar veriyor”
Sandra adlı orangutanın, koronavirüs salgını yüzünden sürekli ellerini yıkayan bakıcılarını görüp ellerini yıkamaya başladığını iddia eden paylaşım
Sandra adlı orangutanın, koronavirüs salgını yüzünden sürekli ellerini yıkayan bakıcılarını görüp ellerini yıkamaya başladığını iddia eden paylaşım
Sandra adlı orangutanın, koronavirüs salgını yüzünden sürekli ellerini yıkayan bakıcılarını görüp ellerini yıkamaya başladığını iddia eden paylaşım
Öncelikle, karşımıza çıkan iddialara karşı biraz kuşkucu olmakta fayda var. Doğruluğundan emin olmadan paylaşmaktan imtina etmekte de. Herkes hata yapabilir. Herkes kasıtlı yanlış bilgi de yayabilir. Şüphe kaslarımızı faal tutalım.
Paylaşılan videonun ya da fotoğrafın koronavirüs salgını ile ilgisinin bulunmadığını tespit etmemiz için Çin Halk Cumhuriyeti’nin DSÖ’ye ilk anormal vakayı bildirdiği 31 Aralık 2019 tarihinden önce kaydedildiğini ve paylaşıldığını tespit etmemiz yeterli.
Peki videoyu nasıl aratabiliriz? Masaüstünde ya da mobildeyken videoda orangutanın görüldüğü bir anın ekran görüntüsünü kaydedip bir arama motorunda izini araştırabiliriz.
Ya da Chrome uygulaması kullanıyorsak INVID adlı eklentiyi yükleyip, videoyu eklentideki ilgili sayfaya yükleyip arama motorlarında izini araştırabiliriz.
Android kullanıcıları mobil telefonda iken Google’ın görüntü tanıma teknolojisinden Google Lens’ten de (görsel içeriğine göre) istifade edebilir.
Sandra’nın ellerini yıkadığı videodan bir kareyi arama motorunda taradığımızda karşımıza 12 Kasım 2019 tarihinden bir paylaşım çıkıyor. Yani, koronavirüs salgını duyulmadan dahi önce. Yani, koronavirüs salgını ile bağı bulunmuyor.
Orangutan Sandra’nın ellerini yıkadığı videoyu içeren 12 Kasım 2019 tarihli bir paylaşım
Bir başka yol da Türkiye’den ya da dünyadan doğrulama kuruluşlarının bahse konu video ile ilgili inceleme yayınlayıp yayınlamadığını araştırmak. Google’da ‘ site:teyit.org orangutan ellerini ‘ şeklinde bir arama yapmak hız kazandırır.
Yabancı dilde yayın yapanlar için de Google’da anahtar kelime taraması yaparken videodaki içeriğin yanına “factcheck” ekleyerek aradığınızda bu bulguya ulaşabilirsiniz. Ya da ‘ site:snopes.com orangutan hands ‘ gibi bir arama yapılabilir.
Bir diğer yöntem de Google’ın doğrulama girişimlerinin yazılarını derlediği “Fact Check Explorer” üzerinde anahtar kelime ile tarama yapmak.
Video içeriğine göre anahtar kelime araması da bir diğer yol. Videonun Türkiye dışında üretilip yayılmasından hareketle “orangutan washing hands” gibi kelimeler üzerinden boolean operatörleri kullanılarak 31 Aralık 2019 öncesini kapsayan bir arama yapılabilir.
Şüphesiz daha başka yollar da vardır. Şimdilik bunları aktarabildik. Siz şüphe duyun, her iddiaya kanmayın, her şeyi paylaşmayın, gerisi kolay…
