Türkiye’de faaliyet gösteren doğrulama girişimleri hakkında bir gazete için hazırlanan içeriğe sunduğumuz katkıyı, Malumatfurus.org hakkında bilgi sunması adına internet sitemizde yayımlamanın yerinde olacağını düşündük…
***
-Malumatfuruş nedir, faaliyetleri ve amaçları nelerdir? Biraz kendinizden bahsedebilir misiniz?
Malumatfurus.org, 2015 yılında kurulan, ancak kökleri daha önce faaliyette bulunan farklı bir girişime dayanan, köşe yazarları odaklı olmak üzere sosyal medyayı da kapsamına alarak faaliyet gösteren bir yanlışlama girişimidir. Güncel, önemli ve yaygın görülen konularda ya da gelecekte bu özellikleri haiz olabileceği değerlendirilen konularda hazırlanan içerikler internet sitesinde yayımlanmakta ve sosyal medya hesaplarında paylaşılmakta.
-Malumatfuruş’u ortaya çıkaran sebepler nelerdir?
Malumatfurus.org için hayatın her alanında olumsuz sonuçlara yol açan “yanlış bilgi sorunu” ile mücadele bir raison d’être. Hatalı bilgi paylaşan, paylaştığı bilginin hatalı olduğu tarafına aktarılmasına rağmen doğrusunu okurlarıyla paylaşmayan, bilgiçlik taslarken baltayı taşa vuran malumatfuruş köşe yazarlarının ipliğini pazara çıkarmak temel motivasyondu. Çünkü, internetin ve sosyal medyanın gelişmediği dönemde köşe yazıları, yanlış bilgi açısından önemli bir yayılım kanalıydı. İlk başta köşe yazarlarının hataları aktarımlarını hedef alan Malumatfurus.org sosyal medyanın yanlış bilgi yayılımında daha fazla ağırlık kazanmasıyla birlikte bu platformları da kapsamına aldı.
-Ekibinizde kaç kişi yer alıyor?
İçerik 1, sosyal medya 1 olmak üzere çekirdek ekipte 2 kişi yer alıyor; ancak, kişisel uygunlukları çerçevesinde hazırladıkları yazılarla destek veren 5 kişi daha mevcut.
-Doğrulama/Yanlışlama yöntemlerinizden bahsedebilir misiniz? Şüpheli bir bilgiye yaklaşımınız nasıl oluyor?
Günlük haber tüketimini eleştirel bir yöntemle yapma alışkanlığından hareketle (ya da rutin taramada karşılaşılan) yanlış olabileceğinden şüphelenilen haber ve iddialar, yılların da getirdiği tecrübe ve alışkanlıkla tespit edilebiliyor. İnternet sitesinde aktarılan yöntem çerçevesinde doğrulama teknikleri kullanılarak incelemeler hazırlanıyor. Açık kaynaklar üzerinden yapılan incelemede, iddianın yanlışlığı somut şekilde ortaya konulması durumunda hazırlanan içerik yayımlanıyor.
-Malumatfuruş, internet gazeteciliğinin mevcut durumu hakkında neler düşünüyor?
Saatlerce ve sayfalarca iç dökülebilecek bir soru. Ancak, internet gazeteciliğinin basın mensupları, yurttaş gazeteciler, okurlar, reklam verenler, sermaye sahipleri, sosyal medya kullanıcıları gibi tüm kesimlerin –farklı sorumluluk seviyelerinde olsa da- el birliğiyle daha kötü bir dinamiğe her geçen gün sürüklediğini vurgulamadan geçmemek gerek. Kaliteli habercilik için elini cebine atmaktan imtina eden okurların, pahalı bir ürün olan haber için ücret ödemek yerine sosyal medyada künyesiz anonim profillerden haber edinmeye çalışanların, reklam pastasını iyi gazetecilik odağı yerine farklı saiklerle dağıtanların, etkileşim peşine düşüp, siyasî ya da ideolojik amaçlarla yalan haber yayımlamaktan çekinmeyen gazetecilerin, muhabir çalıştırmayan, gazetecileri hız baskısı altına altında çöp içerik peşine döken medya girişimi sahiplerinin kolektif sorumluluğu var bu içler acısı hâli pürmelalde.
-Malumatfuruş’un gazetecilik sektöründe olumlu/olumsuz etkileri sizce nelerdir?
Malumatfurus.org’un varlığının gazetecilik üzerinde olumsuz bir etkiye yol açmadığı; aksine, gazetecileri ve köşe yazarlarını basın etik prensiplerini izleme, eleştirel düşünce, yalan haberle mücadele ve farkındalık gibi konularda teşvik ettiği, gözetim sağlayarak yanlış bilgi sorunu ile mücadelede katkı sunduğu kanaatindeyim.
-Malumatfuruş, faaliyetleri nedeniyle gazeteci veya medya kurumlarından tepki alıyor mu? Bu tepkiler karşısında nasıl bir tavır sergiliyorsunuz?
Linç, Türkiye’nin adeta millî sporu. İnsanlar, kendi mahallelerinin duvarlarını tahakküm etmek ve dışarıdan gelen -hakikat de olsa- sesleri bastırmakla meşgul. İnandıklarının yanlışlığını ortaya koyan tespitlere ve içeriklere vatandaşlarımız alerjik yaklaşıyor. Bireysel yaklaşım bu olsa da basın kuruluşlarından genelde doğrudan olumsuz bir tavır alındığı söylenemez. Gazeteciler ve basın kuruluşları daha çok, yayımladıkları asılsız ya da hatalı içeriklerle ilgili aktarımları görmezden geliyor numarası yapmakla meşguller gibi.
-Malumatfuruş kendini gazeteciler/basın-yayın organları üzerindeki bir denetim mekanizması olarak görüyor mu?
Günümüz dünyasında gazetecilik için denetim mekanizması ne mümkün ne de gerekli. Malumatfurus.org’un da bu yönde bir iddiası yok. Gazetecilerin, köşe yazarlarının ve sosyal medya kullanıcılarının, kasten yahut sehven yanlış haber / iddia paylaşmalarının inceleme konusu olabileceğini bilmeleri ve bu durumun bir tür öz denetim ve farkındalık sağlaması da gözetim açısından anlamlı.
-Malumatfuruş hata yaparsa, Malumatfuruş’u kim doğrulayacak? Bu durum üzerinizde baskı yaratıyor mu?
“Quis custodiet ipsos custodes? “ (“Gözetçileri kim gözetleyecek”) sorusundan hareketle doğrulama girişimleri için klasik şekilde dile getirilen bir soru “doğrulama girişimlerini kim doğrulayacak?”… Sorunun yanıtı, yetkinlik açısından bir kısıt taşımıyor. Yayımlanan yanlışlamaların gerçeği yansıtıp yansıtmadığını herkes denetleyebilir. Malumatfurus.org’da tercih gereği sadece yanlış olduğu açık kaynaklar üzerinden somut şekilde ortaya konulabilen iddialar yayımlanıyor. Bir analizin yanlış çıkması hâlinde, otomatik olarak Malumatfurus.org’un yanlış analizi de yayımlanabilir hâle geliyor. Çuvaldızı batırmaktan imtina edilmez. Önemli olan hakikat. Her ne kadar henüz karşılaşılmasa da, bir yazıdaki tespitlerin yanlış olduğu anlaşılırsa da bu durum da bir inceleme konusu olabilir. Metodolojiye uygun şekilde hazırlanıp iletilen incelemeler için -editöryal denetimi müteakip- yayım taahhüdü sunulmuş vaziyette.
-Malumatfuruş, mevcut durumda hedeflerini gerçekleştirdi mi? Geleceğe yönelik daha yenilikçi ve özgün amaçları var mı?
Türkiye’de ve Dünya’da doğrulama girişimleri bu kadar popüler değilken de Malumatfurus.org’da yanlışlama içerikleri hazırlanıyordu; gelecekte de müsaitlik durumuna göre bu faaliyet sürdürülecek. Yanlış bilgi sorunu ile mücadele tek bir girişimin üstesinden gelebileceği bir olgu değil. Bu nedenle Malumatfurus.org çok katmanlı ve taraflı bir çözüm girişiminin bir parçası olabilir. Mevcut hâliyle Malumatfurus.org mütevazı kadrosu ve kaynakları ile Türkiye’nin en verimli faaliyet gösteren doğrulama girişimi. Günde ortalama 2 içerik hazırlamaya gayret ediliyor. Girişim, dezenformasyonla mücadelede sıkletine göre fazla ağırlık kaldırıyor. Geleceğe yönelik yanlışlama içeriklerini hazırlamayı sürdürmekten farklı bir amacın bulunmadığı da söylenebilir.
