"Türkiye Küçük Amerika Olacak" Sözünün Sahibi

“Türkiye Küçük Amerika Olacak” Sözünün Sahibinin Celal Bayar ya da Adnan Menderes Olduğu İddiası Doğru Değil, Bahse Konu Söz İlk Defa Nihad Erim Tarafından Dile Getirilmiş

“Türkiye küçük Amerika olacak” söylemi, Türkiye’nin Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ile ilişkileri, soğuk savaş sürecinde küresel sisteme entegrasyonu, batı dünyası ile yakınlaşması, kalkınması ve piyasa ekonomisinin geliştirilmesi gibi hususlarda çeşitli siyasetçiler tarafından dile getirilen bir hedefti. Anılan ifadenin sahibi olarak ise farklı isimler dile getirilmekte olsa da sözü ilk dile getiren kişinin net şekilde ortaya koyulamadığına şahit olduk.

Müreffeh ve demokratik bir ülke olma amacını aktaran bu sözün sahibi olarak kaynaklarda Celal Bayar, Adnan Menderes ve Nihad Erim gibi isimlerin zikredildiğini görüyoruz.

“Türkiye Küçük Amerika Olacak” Sözünü İlk Dile Getiren Siyasetçi Nihad Erim

“Türkiye küçük Amerika olacak” sözü ilk defa dile getiren siyasetçiyi taradığımızda karşımıza Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) bünyesinde siyaset yapan, 26 Mart 1971 – 22 Mayıs 1972 tarihleri arasında Başbakanlık görevini üstlenen İsmail Nihad Erim (1912-1980) çıkıyor.

Nihad Erim’in 19 Eylül 1949 tarihinde İzmit’te verdiği şu demeçte bu sözün ilk defa yer aldığı görülüyor (Ece Sevim Öztürk, hazırladığı “Türkiye – Amerika ilişkileri nereye koşuyor?” başlıklı dosyada “Türkiye küçük Amerika olacak” vecizesinin Nihad Erim’e ait olduğunu ve bu vecizenin aktarıldığı yayını tespit etmiş):

“Eğer bir dış felakete uğramazsak, ben memleketin geleceği için çok ümitliyim. Yakın bir gelecekte, Türkiye küçük bir Amerika hâline gelecektir. Bugün biz yalnız değiliz. 1945 ile mukayese ettiğimiz zaman, çok daha iyi vaziyetteyiz.“

Türkiye Küçük Amerika Olacak — Cumhuriyet Gazetesinde 20 Eylül 1949 tarihli kapağı

Türkiye Küçük Amerika Olacak Nihad Erim — Cumhuriyet Gazetesinde 20 Eylül 1949 tarihinde yayımlanan “Erimin İzmitteki demeci” başlıklı haber küpürü (dvm)

Cumhuriyet Gazetesinde aktarılan bahse konu haberin içeriği şu şekildeydi:

Erimin İzmitteki Demeci

Başbakan Yardımcısına göre, Türkiye, yakın gelecekte küçük Amerika olacak

İzmit, 19 (Telefonla) – Başbakan Yardımcısı Nihad Erim, bu akşam otomobille İstanbuldan şehrimize gelmiştir. Seçmenleri tarafından hararetle karşılanan Nihad Erim, Halkevi salonunda toplanan halkla iki saat devam eden bir konuşma yapmış, dilekleri dinleyip cevablar vermiştir. Başbakan Yardımcısı, İzmit ve Kocaeliyi ilgilendiren sualleri cevablandırdıktan sonra, Amerikadan yeni aldığımız vapurların sağlam olduğunu, motörlerinde vaki olan bir iki arızanınizam edilerek menfi propaganda yapıldığını, bu gemilerin 5-10 sefer yapmakla adeta bedellerini çıkardıklarını, hükümetin yeni vapurlar almağa devam edeceğini söylemiş, Türkiyenin Avrupa Konseyine alınmasındaki büyük değeri tebarüz ettirmiş, Türkiyenin bir Avrupa memleketi olmak için yaptığı uzun mücadeleleri anlatıp tarihimizden misaller vermiş, Türkiyenin Avrupa camiası içinde faydalı ve hayırlı bir uzuv olduğunda bütün demokrasi dünyasının müttefik bulunduğuna işaret ederek, Marshall yardımından ve bu yardımın Türkiyenin kalkınması için oynadığı rolden bahsederek demiştir ki:

-Eğer bir dış felakete uğramazsak, ben memleketin yakın geleceği için çok ümidliyim. Yakın bir gelecekte, Türkiye, küçük bir Amerika haline gelecektir. Bugün biz yalnız değiliz. 1945 ile mukayese ettiğimiz zaman, çok daha iyi vaziyetteyiz.

Nihad Erim bu akşamki ekspresle Ankaraya hareket etmiş ve istasyonda CHPliler tarafından uğurlanmıştır

3. Cumhurbaşkanı Celal Bayar’ın 1957 seçimleri öncesinde 20 Ekim 1957 tarihinde Taksim’de yaptığı konuşmada Erim’in sözlerini, biraz değiştirerek “küçük Amerika olma” hedefine yönelik bir ifade kullanmıştı. Milliyet ve Vatan gazetelerinde 21 Ekim 1957 tarihinde yayımlanan “İstanbul heyecanlı mitinglere sahne oldu” ve “Bayar, ’30 yıl sonra küçük bir Amerika olacağız’ dedi” başlıklı haberlerde Celal Bayar’ın bu sözü söylediği aktarılmıştı.

türkiye küçük amerika olacak celal bayar — Celal Bayar’ın Türkiye’nin küçük Amerika olacağını söylediğine yönelik Milliyet Gazetesi küpürü

Bayar’ın bahse konu mitingde kullandığı ifadelerin “Biz memleketimizde Amerikalıların ilerleyişleri seyrini takibe çalışmaktayız. Öyle ümit ediyoruz ki otuz sene sonra bu mübarek memleket, 50 milyon nüfusu ile küçük bir Amerika olacaktır.” şeklinde olduğu belirtilmektedir.

Türkiye’yi “Küçük Amerika” yapmak, Adnan Menderes’in Demokrat Parti iktidarının sloganı olsa da anılan sözün Adnan Menderes tarafından dile getirildiği yahut kendisine ait olduğu yönünde bir kayda rastlanamamıştır.