TÜİK’in Asgari Ücret Önerisi Sunduğu İddiası Doğru Değil

Asgari ücret belirleme çalışmaları kapsamında TÜİK, bir ücret önerisi sunmamaktadır. TÜİK, çerçevesi, içeriği ve metodolojisi Asgari Ücret Tespit Komisyonu tarafından belirlenmiş olan teknik bir hesaplama yapmaktadır. TÜİK, Hacettepe Üniversitesi’nin belirlediği işçi dengeli beslenme sepetinde yer alan gıda maddelerinin günlük ve aylık parasal değerlerini, TÜFE endeksi kapsamında ortalama perakende satış fiyatlarını esas alarak üç farklı iş kolu için hesaplamaktadır.

TÜİK’in asgari ücret önerisi sanılan tutar bir işçinin ihtiyaç duyacağı aylık toplam harcama gereksinimi hesabını yansıtmaktadır. Sadece yaptığı bu hesaplama çalışmasının sonuçlarını Komisyona sunan TÜİK’in asgari ücret belirleme gibi bir görev ya da yükümlülüğü bulunmamaktadır.

Yanlış İddia

 

Bugünün konusu, Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığının (TÜİK) yaptığı sanılan asgari ücret önerisi.

Gelecek yıl geçerli olacak asgari ücreti belirlemek için Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nun yaptığı görüşmelere ilişkin basına yansıyan haberlerde TÜİK’in asgari ücret için yapılan üçüncü toplantıda ağır iş kolu için 2 bin 792 lira 10 kuruş, orta iş kolu için 2 bin 507 lira 70 kuruş, hafif iş kolu için de 2 bin 339 lira 10 kuruş olmasını önerdiği bilgisi basına yansımıştı.

 

asgari ücret önerisi
T24’ün TÜİK’in asgari ücret önerisinde bulunduğu yönündeki yanlış paylaşımı

 

TÜİK temsilcisi tarafından sunum yapılan toplantıda sunulan bu veriler hakkında basının aktarmadığı husus ise asgari ücret ya da asgari ücret artış oranının belirlenmesi sürecinde TÜİK’in bir öneride bulunmadığı, sadece belirlenen gıda miktarı hesabını yaptığı.

Asgari ücret belirleme çalışmaları kapsamında TÜİK, bir ücret önerisi sunmamaktadır. TÜİK’in asgari ücret önerisi sanılan tutar bir işçinin ihtiyaç duyacağı aylık toplam harcama gereksinimi hesabını yansıtmaktadır. Çerçevesi, içeriği ve metodolojisi Asgari Ücret Tespit Komisyonu tarafından belirlenmiş olan teknik hesaplamasının sonuçlarını Komisyona sunan TÜİK’in asgari ücret belirleme gibi bir görev ya da yükümlülüğü bulunmamaktadır.

TÜİK, ne asgari ücret ne de asgari ücret artış oranının taraflarınca belirlendiğini ya da önerildiğini yayımladığı duyuru ile kamuoyuyla paylaşmıştı. Bahse konu duyuru metni şu şekildeydi:

4857 sayılı iş kanununun 39. maddesinde, iş sözleşmesi ile çalışan ve bu kanunun kapsamında olan veya olmayan her türlü işçinin ekonomik ve sosyal durumlarının düzenlenmesi için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca Asgari Ücret Tespit Komisyonu aracılığı ile ücretlerin asgari sınırlarının en geç iki yılda bir belirleneceği belirtilmektedir. Asgari ücret yönetmeliği de ilgili kanunun 39. maddesine göre düzenlemiştir ve bu maddeye göre komisyon 15 üyeden oluşmaktadır. Bu üyelerden 5 tanesi devlet temsilcilerinden oluşmaktadır ve Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bu daimi temsilcilerden bir tanesidir. TÜİK’in komisyondaki görevleri, ülkenin içinde bulunduğu sosyal ve ekonomik gelişmelere dair bir rapor hazırlamak ve komisyonun vereceği görev doğrultusunda bir işçinin gerek duyduğu kalori miktarlarını dikkate alarak farklı iş kolları için aylık ücret maliyetini çıkarmaktır. TÜİK hesaplamaları yaparken sadece bünyesinde bulunan fiyat verilerini kullanmakta ve hesaplamaları Asgari Ücret Tespit Komisyonun direktiflerine göre yapmaktadır. Asgari Ücret Tespit Komisyonu tarafından Kurumumuza iletilen dengeli beslenme kalıbı kapsamındaki ürünlerin fiyatları bölgesel düzeyde, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından sağlanan işçi sayıları ile ağırlıklandırılarak hesaplamalar yapılmaktadır. Dengeli Beslenme kalıbında yer alan ürünler Asgari Ücret Komisyonu tarafından belirlenmiş olup, TÜİK tarafından sadece fiyat verileri kullanılarak hesaplamalar yürütülmektedir.

 

Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın 8/11/2000 tarih ve 13308 sayılı yazısı ile bir işçinin günlük dengeli beslenme kalıbı hakkında bilgi için Hacettepe Üniversitesi’ne başvuruda bulunmuş, Üniversite ise 15/11/2000 tarih ve 13431 sayılı yazı ile hafif, orta ve ağır iş kollarında çalışan yetişkin işçilerin enerji ve besin öğesi gereksinimini karşılayacak protein, süt/süt ürünleri, yağ, karbonhidrat, sebze/meyve gibi temel besin maddelerini ve bunların günlük tüketilmesi gereken miktarları belirlemiştir. Buna işçi dengeli beslenme sepeti denmektedir. Bu çerçevede, Hacettepe Üniversitesi tarafından, hafif iş kolunda çalışan yetişkin bir işçi için 2.765 kalori, orta iş kolunda çalışan için 3.090 kalori ve ağır iş kolunda çalışan için ise 3.590 kalori alması gerektiği belirtilmiş ve bir işçinin bu kalori ihtiyacının sağlıklı beslenerek karşılayabilmek için tüketmesi gereken gıda madde ürünlerini ve bunların günlük miktarları belirlenmiştir.

 

Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nun (AÜTK) verdiği görev çerçevesinde Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Hacettepe Üniversitesi’nin belirlediği bu işçi dengeli beslenme sepetinde yer alan gıda maddelerinin günlük ve aylık parasal değerlerini, TÜFE endeksi kapsamında yer alan ve her ay internet sitesinde yayınladığı bölge bazındaki ortalama perakende satış fiyatlarını esas alarak üç farklı iş kolu için hesaplamaktadır.

 

Buna göre, bir işçinin ihtiyacı olan kalori miktarı üzerinden belirlenen gıda ürünlerinin bölge bazında ortalama fiyatı ve Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından verilen işçi sayıları dikkate alınarak Türkiye geneli için günlük ortalama gıda harcama gereksinimi tespit edilmektedir. Daha sonra, Türkiye geneli için gelir ayrımı gözetilmeksizin 2017-2018-2019 yılları için ortalama gıda harcamalarının payı %23,1 ve gıda dışı diğer harcamaların payı ise %76,9 olarak alınarak, gıda harcaması için bulunan değer üzerinden bir işçinin aylık toplam harcama gereksinimine ulaşılmaktadır.

 

Sonuç olarak TÜİK, çerçevesi, içeriği ve metodolojisi AÜTK tarafından belirlenmiş olan teknik bir hesaplama yapmaktadır. Bu hesap bir işçinin ihtiyaç duyacağı aylık toplam harcama gereksinimini göstermektedir ve bu çalışmanın sonuçları Komisyona sunulmaktadır.

 

2011-2016 yılları arasında TÜİK Başkanlığı görevini üstlenen Birol Aydemir TÜİK’in hesaplamasına şöyle değinmişti:

“TÜİK bu rakamı açıklarken Hacettepe Üniversitesi’nin belirlediği kalori oranını esas alıyor. Bir işçinin sürdürebilmesi için ne kadar kalori alması, bu kalori sepetinin hangi ürünlerden oluşması gerektiği üzerinden hesaplama yapıyor. Bir işçinin işine devam edebilmesi ve sağlıklı kalabilmesi için açıklanan rakamdır. Bu rakama bakarak asgari ücret tespit etmek yanlıştır. Rakam, Türkiye gerçeğine uygun değildir. Türkiye gerçeği aile olarak hesap edilmelidir.”

 

İstatistikçi Yusuf Gökhan Özbakış, bu durumu şöyle özetlemişti:

TÜİK’in asgari ücret önerisi diye bir şey yok!

 

Ne var peki?

 

Olay şu: 5 üyesi devlet kurumlardan, toplam 15 üyesi bulunan Asgari Ücret Tespit Komisyonu (AÜTK) 2000 yılında, Hacettepe Üni’ne danışarak temel olarak tüketilmesi gereken gıda miktarı (kalori) hesabı ortaya koyuyor.

 

Çerçevesi, içeriği, metodolojisi, 2000 yılında AÜTK tarafindan belirlenen bu hesabın güncellenmesi görevi, Komisyon Başkanı tarafından her yıl komisyonun 15 üyesinden 1’i olan TÜİK temsilcisine veriliyor; o da güncel yıl verileriyle hesabı güncelleyip sonucu komisyona sunuyor.

 

Bu hesaplamanın nasıl yapılacağının karar vericisi TÜİK temsilcisi veya TÜİK değil. Ne asgari ücret seviyesine, ne de asgari ücret artış oranına ilişkin TÜİK tarafından bir öneride bulunulması da söz konusu değil.

 

Yorumunuzu yazınız...