Telefonun İcat Eden Kişinin Alexander Graham Bell Olduğu İddiası Doğru Değil

Antonio Meucci telefonun mucidi olarak tanınırken Alexander Graham Bell ilk kullanılabilir telefonun geliştiricisi olarak kabul edilmektedir.

 

Telefonda kullanılan “Alo” ifadesinin kökeninin Alexander Graham Bell’in sevgilisi Allessandra Lolita Oswaldo’nun isminin kısaltmasından geldiğine dair şehir efsanesinin doğru olmadığını aktarmıştık. Şimdi de telefonun mucidinin Alexander Graham Bell olduğuna dair yanlış iddiaya odaklanalım.

Telefonun mucidinin kim olduğu konusunda kafalarda karmaşa mevcut.

Çünkü, Alexander Graham Bell, telefona ilişkin ilk patenti almışken, Antonio Meucci, Elisha Gray ve Johan Phillip Reis gibi isimlerin Bell’in icadına rastlayan zamandaki çalışmaları ve iddiaları telefonun aslında kimin bulduğu konusunda kafaları karıştırıyor.

Tarihi gerçekleri analiz eden birçok araştırmacı, Antonio Meucci’yi telefonun mucidi olarak tanımakta iken, Alexander Graham Bell ise ilk kullanılabilir telefonun geliştiricisi olarak kabul etmektedir. Ülkemizde de Graham Bell’in yaygın şekilde telefonun mucidi olarak kabul edildiği görülürken, son dönemde ABD Kongresi’nin bir kararına atıfla Antonio Meucci’nin telefonun mucidi kabul edildiği iddia edilmektedir.

Halbuki, ortada 2 yanlış mevcut:

  1. Çalışan ilk telefonu Meucci bulmuştur, Graham Bell telefonun ilk patentini alan kişidir.
  2. ABD Kongresi’nin kararı Meucci’yi telefonun mucidi olarak tanımadı. 

Kısaca arka planı aktaralım:

İtalyan Antonio Meucci, 1849 yılından sonra “konuşan telgraf” (telettrofono) olarak adlandırdığı icadı üzerine çalışmalar yürütmüş, sesi önce elektrik dalgalarına, akabinde telefonun diğer ucunda tekrar ses çeviren aygıtı ilk kez 1860’da başarıyla çalıştırmıştı. Bu buluşu telefonun ilk örneği kabul edilse de Meucci teknik başarılarını ticarî alanda da sergileyememişti. Yaşadığı finansal sıkıntılar nedeniyle icadını başarıyla zamanında patentleyerek ticari kullanıma sokamamıştı. ABD’ye göç ettikten sonra 1870 yılında 1 km. uzağa insan sesini iletmeyi başardığı “telettrofono”yu “tam patent” kapsamına başvuru için gerekli ücreti 1871 yılında ödeyememesi nedeniyle sokamaz ve elindeki parayla ancak “Sesli Telgraf” başlıklı geçici bir patent başvurusunda (caveat) bulunabilir. Bu geçici patentin 1874 yılında süresinin dolması ile birlikte Meucci’nin icadı “korumasız” kalır. Bu arada, Meucci’nin orjinal krokileri ve çalışma modelleri, Bell’in çalıştığı Western Union’ın laboratuvarında esrarengiz şekilde kaybolur.

10 Mart 1876 tarihinde ilk telefon görüşmesini yapan Bell ise, aynı yıl başvuru yaparak icadını patentlemişti. Böylelikle resmen telefonun ticari tüm haklarını üstlenmesi ile birlikte telefonu ilk bulan kişi olarak tanınır hâle gelmişti.

Bir zamanlar sürekli kendisi ile aynı laboratuvarı kullanan Graham Bell’in telefon patentini almasının ardından Meucci, dava açarak telefonun patent hakkının kendine ait olduğunu iddia etmişti. 9 yıl süren dava sonucunda 1887’de Bell’in patentinin feshine karar verilmiştir. 1889 yılında Meucci’nin vefat etmesiyle bu kavga sona erse de Bell’in patenti 1893 yılında sona ermiştir. Bu tarihten sonra telefon üzerine bir patent konulmamıştır.

Bell ve Meucci dışında telefon üzerinde uğraşarak başarılı sonuçlar elde eden kişiler de mevcut. İngiliz Elisha Gray ise telefonun gerçek mucidinin kendisinin olduğunu ve Bell’in kendi buluşundan istifade ettiğini belirterek Bell’in patent başvurusunun hemen sonrasında o da bir başvuru yapmıştı. “Telefon” isminin mucidi olan Alman Johan Phillip Reis ise 1861 yılında konuşmaları kısmi başarı ile iletebilecek bir mekanizma geliştirmişti.

Aradan geçen yaklaşık 1 asırlık zamanın ardından ABD Kongresi ise, 11 Haziran 2002 tarihinde Antonio Meucci’nin çalışmaları hakkında bir karar almıştır. Kongre, 269 sayılı kararında (HRes 269 – Expressing the sense of the House of Representatives to honor the life and achievements of 19th Century Italian-American inventor Antonio Meucci, and his work in the invention of the telephone) İtalyan Antonio Meucci’nin telefonun icadına katkılarını tanıyarak not etmiştir (metnin orjinalinde “recognize” ifadesi kullanılmıştır). Kararın hiçbir bölümünde Meucci’nin telefonun asıl mucidi olduğu ifadesi geçmemektedir. Kararın son bölümünde şu ifadeye yer verilmiştir:

“… eğer Meucci 1874’te patentini sürdürebilmek için 10 dolarlık ücreti ödeyebilseydi, Bell’e bir patent verilemeyecekti. Şimdi, böylelikle, Antonio Meucci’nin başarıları ve telefonun icadındaki çalışması bu kararla tanınmaktadır“.

Meucci’yi onurlandırma amacı taşıyan bu karar, açıkça belirtmemesine rağmen, Meucci’yi telefonun mucidi olarak tanıyanlarca iddialarını destekleyici şekilde kullanılmıştır. Türkiye’de ise metin okunmadan tamamen yanlış anlaşılarak, ABD Kongresi’nin Meucci’yi telefonun mucidi olarak kabul ettiği yanlış algısına yol açmıştır.

Kanada Parlamentosu tarafından -ABD Kongresi’nin kararına tepki babında- 21 Haziran 2002 tarihinde Alexander Graham Bell’in telefonun mucidi olduğuna ilişkin bir önerge (Motion on Alexander Graham Bell) kabul edilmiştir.

 

Alexander Graham Bell’in “Alo”suz Telefon Denemesi

 

Telefonun Mucidi Konusunda Köşe Yazarlarının Kafa Karışıklığı

Meucci ABD Kongresi tarafından telefonun mucidi olarak tanınmadığı hâlde, bu yanlış bilgiye köşesinde yer veren yazarları paylaşalım:

Yalvaç Ural Milliyet Gazetesi‘ndeki “Allessandra Lolita Oswaldo” başlıklı 29 Nisan 2012 tarihli yazısında hem ABD Kongresi’nin kararına ilişkin hem de telefonda kullanılan “alo” sözcüğünün geçmişine ilişkin hatalı bilgiler paylaşmıştı:

"Bütün dünya böyle bilse de; 2001 yılında yapılan Amerikan Kongresi’nde telefonu bulanın aslında Antonio Meucci adlı kişi olduğu kabul edildi ve onaylandı."

Emre Aköz Sabah Gazetesi‘ndeki “Alo nereden çıktı?” başlıklı 25 Kasım 2005 tarihli yazısında sanki ABD Kongresi’nin kararını okumuş gibi malumatfuruşluk yaparken hataya düşmüştü:

"Yukarıda 'mucidi sayılan' dedim çünkü ABD Kongresi İtalyan asıllı ABD'li Antonio Meucci'nin (1803-1889) telefonun gerçek mucidi olduğunu Haziran 2002'de resmen açıkladı. (Bu hüzünlü hikâyeye ayrıca değiniriz.)"

Muhsin Kızılkaya Habertürk Gazetesi‘ndeki “Telefonla imtihan” başlıklı 24 Ağustos 2014 tarihli yazısında bu yanlış bilgiye yer vermişti:

"Acaba telefonu icat eden Graham Bell; ki bu icat bile tartışmalı, bazı kaynaklara göre 1876’da Bel tarafından değil de 1857’de Antonio Meucci namlı bir İtalyan tarafından icat edilmiş, hatta bu tarih 2000’lerin başında Amerikan Kongresi tarafından da tescil edilmiş..."

Huban Ayşem de Posta Gazetesi‘ndeki “Dili olsa konuşsa” başlıklı 17 Temmuz 2016 tarihli yazısıyla bu hataya düşenlerden olmuş:

"2002’de Amerika telefonun mucidinin Alexander Graham Bell değil Antonio Meucci olduğunu kabul etti."

 

Şimdi de Antonio Meucci yerine Alexander Graham Bell’i telefonun mucidi olarak tanıtmayı sürdüren yazarları aktaralım:

 

Telefonda Graham Bell’in doğum tarihini tuşladığında ücretsiz konuşacağına dair anlatıya inanan insanların ülkesinde köşe yazarı manzarası.

 

1 Yorum

  1. İki Graham lafın Bell’ini kırmak için kullanılıyor sonuçta.

Yorumunuzu yazınız...