Stanford Üniversitesi’nde Gerçekleştirilen Çalışmanın Koruyucu Yüz Maskelerinin Koronavirüsün Bulaşmasını Engellemek Adına Etkisiz Olduğunu, Aslında Sağlığın Bozulmasına ve Erken Ölüme Neden Olabileceğini Gösterdiği İddiası Asılsız
Stanford Üniversitesinde gerçekleştirilen bir çalışma ile maskelerin zararlı olduğunun ortaya konduğu iddiası, geçtiğimiz günlerden bu yana sosyal medya platformlarında karşımıza çıkmakta.
Yurt dışında ortaya çıkarak yayılan bu iddianın, ülkemizdeki sosyal medya kullanıcıları tarafından da sıkça paylaşıldığını görmekteyiz:
“MASKE TAPICILIĞI YAPIP FAKE SALGINA YATIRIM YAPANLAR BURADA MI!?. STANFORD ÇALIŞMASI :”Yüz maskeleri Covid-19’un bulaşmasında etkisiz. Ve aslında sağlığın bozulmasına, erken ölüme neden oluyor.” AşıReddi AnayasalHaktır”
“DSÖ : PCR testi yanlış (%97) CDC : Covid-19 Virüsü YOK Stanford: Maske İşe Yaramaz Pfizer : Aşımız öldürebilir Yukarıda Açıklanan Gerçekleri Duymadınızmı ?? Buna Rağmen Bize Durmadan Aşıda Aşı Diyenleri Anlamıyor Yangından Mal Kaçırır Gibi Aşı Yapmalarına Ses Çıkarmıyorsunuz?”
“Maske severler – Buyrun @drfahrettinkoca Sn Bakan, Allah Rızası için okuyun Stanford çalışma sonuçları: Yüz maskeleri COVID-19’un bulaşmasını engellemek için etkisizdir ve aslında sağlığın bozulmasına ve erken ölüme neden olabilir”
İddiaların aksine Stanford Üniversitesi, maskelerin zararlı olduğu yönünde bir çalışma ya da açıklama yapmamıştır.
İddiaya kaynak olarak sunulan makale, Baruch Vainshelboim adlı şahıs tarafından tek yazarlı olarak yazılmış olup Medical Hypotheses isimli derginin 2021 Ocak sayısında yayımlanmıştır. 14 Nisan 2021 tarihinde The Gateway Pundit gibi birtakım haber sitelerinin bu çalışmayı, Stanford Üniversitesi tarafından yapıldığı iddiası ile paylaşmaları sonucu bu hatalı bilgi, hızlı bir şekilde yayılmıştır.
İlgili makale, hakem denetimi (peer-review) olarak adlandırılan ve bir makalenin bilimsel güvenilirliğini gösteren süreçten geçmemiştir. Ayrıca bu kişinin, Stanford Üniversitesine bağlı bir üniversite eğitim hastanesi olan Veterans Affairs Palo Alto Health Care System’de (VAPAHCS) kardiyoloji bölümünde çalıştığı öne sürülmesine rağmen, hastanenin halkla ilişkiler uzmanlarından Michael Hill-Jackson, bahsedilen kişinin hastanelerinde çalışmadığını ve kardiyoloji bölümünde çalışanların, Vainshelboim’in adını bile duymadıklarını bildirmiştir. Stanford Üniversitesi Tıp Fakültesinin dış iletişimden sorumlu yöneticilerinden Julie Greicius da makalenin yazarının yalnızca 2015 yılında bir süre misafir öğretim üyesi olarak görev yaptığını ve 2016’dan bu yana Standford ile hiçbir bağlantısı bulunmadığını açıklamıştır.
Makalenin yayımlandığı dergi, amaçlarının “ilginç teoriler bulunan makaleleri yayımlamak” olduğunu belirten ve “klasik dergiler tarafından reddedilen radikal hipotezlere” yer verdiklerini açıklamış Medical Hypotheses isimli bir dergidir. Derginin, geçmişte gerçekten de çok uç ya da alakasız olarak addedilebilecek makaleler yayımladığı bilinmektedir.
2010 yılında derginin editörü, hakem denetimi (dünya çapında bilimsel güvenilirliğin kıstası olarak uygulanan bir yöntem) yöntemini kullanmadıklarını açıklamıştı. Uzmanlar, dergide yayımlanan makalelerden hakem denetiminden geçmiş olanların bile düşük kalitede yayınlar olduğunu ifade etmekte. Diğer dergilerin kabul etmediği çalışmaları yayımladıklarını kendileri de ifade eden derginin akademik olarak pek kabul görmediğini söylemek mümkün.
İddiada sunulan makalede, maskelerin vücuttaki oksijen seviyesini düşürüp karbondioksit seviyesini yükselttiği gibi bilimsel olarak dayanağı olmayan çok sayıda hatalı bilgi yer almaktadır. (Cerrahi maske kullanımının oksijen yetmezliğine ya da karbondioksit zehirlenmesine yol açtığı iddialarının doğru olmadığını, daha önceki bir yazımızda aktarmıştık.)
Stanford Üniversitesi, 21 Nisan 2021 tarihinde resmî bir açıklama yaparak COVID-19’un yayılımını önlemek adına maske kullanımını şiddetle desteklediklerini ve bahsi geçen makalenin kendilerine ait olmadığını, makalenin yazarının Stanford ile herhangi bir bağının bulunmadığını belirtmiştir.
Bahsi geçen makaleyi Stanford Üniversitesinde gerçekleştirilmiş bir araştırma gibi sunarak dezenformasyonun yayılmasını hızlandıran haber sitelerinden The Gateway Pundit, Stanford Üniversitesinin açıklamasının ardından, internet sitesine bir düzeltme yazısı eklemiştir.
Özetle, Stanford Üniversitesinde gerçekleştirilen bir çalışma ile maskelerin zararlı olduğunun ortaya konduğu iddiasına kanıt olarak sunulan makale, hatalı bilgiler ile dolu olup, gerekli bilimsel kalite kontrollerinden geçmemiştir. Ayrıca, makalenin yayımlandığı dergi de akademik ve bilimsel standartlara uymaması ile tanınmaktadır. İlaveten, makalenin yazarı, Stanford Üniversitesinde çalışmamaktadır. Koruyucu maskelerin koronavirüse karşı koruyuculuğu hakkında öne sürülen iddialar, gerçeği yansıtmamaktadır.