“Sevdiceğim” Kelimesinin Kökeni

“Sevdiceğim” Kelimesinin “Sevdiğim” ve “Seveceğim” Kelimelerinin Birleşimiyle Oluştuğu İddiası Doğru Değil

Türkçe sondan eklemeli bir dil olduğundan kelimeler türetme yoluyla oluşturulur. Sevdiceğim sözcüğünde de fiil köküne getirilen partisip (-dik) ve küçültme (+cAK) ekleriyle yeni bir kelime türetilmiştir. Kelimenin “sevdiğim” ve “seveceğim” sözcüklerinin birleşimi olmasıyla bir ilgisi bulunmuyor.

Bugünkü yazımızda sosyal medyada sıklıkla paylaşıldığına şahit olduğumuz bir iddia üzerinden “sevdiceğim” sözcüğünü inceleyeceğiz.

“Canan, yar, sevgili” anlamında kullanılan sözcük hakkındaki bahse konu iddia şöyle:

“”Sevdiceğim” kelimesinin “sevdiğim” ve “seveceğim” kelimelerinin birleşimi olduğunu öğrendiğimde, Türkçeye olan saygım biraz daha artmıştı.”

Sözün farklı biçimde olsa da sanal alemde ilk kez Ekşi Sözlük’te paylaşıldığı anlaşılıyor. Ornitorenkus adlı kullanıcının “sevdicek” başlığına 2013 yılında yazdığı girdi şöyleydi:

“Sevdiğim ile sevecek olduğumun karışımıdır. Kendi zaman çekimine sahiptir.”

Bahse konu cümlenin izini sosyal medyada sürdüğümüzde bugünkü hâlinin ilk olarak Twitter’da Göğe Bakma Durağı adlı profil tarafından 2014 yılı Nisan ayında paylaşılmasının ardından yaygınlaştığı görülüyor.

İddianın aksine “sevdiceğim”in kökeni “sevdiğim” ve “seveceğim” sözcüklerinin birleşimine dayanmıyor. “Sevdiceğim”, fiil köküne getirilen partisip (-dik) ve küçültme (+cAK) ekleriyle yeni bir kelime türetilmiş. 

“Sevdiceğim” sözcüğünün ve birleşimlerinden oluştuğu iddia edilen “sevdiğim, seveceğim” sözcüklerinin morfolojik tahlilini yapacak olursak:

“Sevdiceğim” sev-: Fiil kökü -dik: Partisip eki +cek: küçültme eki -m: iyelik ekidir.

“Sevdiğim” sev-: Fiil kökü-dik: Partisip eki -m: İyelik ekidir.

“Seveceğim” sev-: Fiil kökü -ecek: Gelecek zaman eki -m: Şahıs (I. tekil) ekidir.

Bahse konu iddiadaki diğer iki kelimeyi incelediğimizde tabloda da görüleceği üzere “seveceğim” sözcüğündeki -ecekçekim eki görevinde gelecek zaman ekidir. Ek yeni bir kelime türetmezken zaman anlamı katmıştır. “Sevdiceğim” sözcüğündeki -cek eki ise sevme anlamı katan küçültme ekidir ve yapım eki görevindedir. Aralarında bir ilişki kurulamaz.

Nişanyan Sözlük‘te sevdicek sözcüğü için “Türkiye Türkçesi sevdik sözcüğünden Türkiye Türkçesi küçültme takısı +çA ekiyle türetilmiş” olduğu belirtiliyor. Her ne kadar Nişanyan Sözlük’te sözcüğün en eski biçiminin +çA olduğu belirtmiş olsa da Zeynep Korkmaz “Küçültme isimleri yapan +çAk ekinin kesin olarak <+çA+ok’tan çıktığının tayini şimdilik güçtür.” demiştir (Zeynep Korkmaz (1959). “Türk Dilinde +ça Eki ve Bu Eki İle Yapılan İsim Teşkilleri Üzerine Bir Deneme“. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi. Cilt XVII – Sayı 3-4 * Temmuz- Eylül – Aralık 1959). Fakat “sevdicek” sözcüğündeki k ünsüzünün varlığını koruduğunu görüyoruz. Ek Türkçedeki en eski şekillerinden birini muhafaza etmektedir.

Nasrin Zabati Miandoab, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisinde yayımlanan “Türk Dilinde Küçültme Kavramı ve Küçültme Ekleri (Modern Oğuz Lehçeleri ile Karşılaştırmalı Bir İnceleme)” başlıklı yazısında küçültme eki +cAK için şu bilgilere yer vermiştir:

“Bu ek Türkçede başlangıçtan beri kullanılan, fakat işlekliği gittikçe azalan bir ektir. Yapım eki olarak başlıca fonksiyonu küçültme ve sevgi ifade etmektir. Bu hali ile +cIK, +cUK ekinin bir eşi durumundadır. Bu yakınlığa ve +cIK, +cUK ekinin yeniliğine bakılırsa +cIK, +cUK ekinin +cAK ekinden türemiş olduğuna hükmolunabilir.

Eskiden +cAK’lı olan örneklerin sonradan +cIK, +cUK’lu olması da bunu gösterir. +cIK, +cUK’un sahasını gittikçe genişleterek çok işlek küçültme eki haline gelmesine karşılık eski +cAK küçültme eki zamanla işlekliğini kaybetmiş ve ancak sayılı bazı örneklerde kullanış sahasında kalmıştır: kuzucak, yavrucak, yumurcak, büyücek (<büyük-cek), küçücek, demincek gibi. sevdiceğim (<sev-dik-ceğ-i-m) örneğinde olduğu gibi-dIK, -dUK partisip eki ile birlikte özel bir kullanışı da vardır. Oyuncak örneğinde ise ek küçültme ekliğinden mücerret yapım eki halinde geçmiştir.”

Dilimizde küçültme eki k ünsüzü ile biten sözcüklere getirildiğinde sözcüğün sonundaki k düşer. “Sevdik” sözcüğüne getirilen küçültme eki de aynı sonucu doğurmuş, sözcüğün sonundaki k ünsüzü düşmüştür. Diğer yandan sevdiceğim sözcüğündeki küçültme eki +cAK sonundaki k, ünlüyle başlayan ek aldığından ünsüz değişimine uğrayarak ğ’ye dönüşmüştür.

Dilimizde küçültme ekleri isimlere küçültme, azaltma veya küçümseme anlamıyla beraber yerine göre acıma, sevgi de kazandırır. Sevdiceğim sözcüğündeki küçültme ekinin sevgi anlamı kattığını görüyoruz. “Seveceğim” sözcüğünün kattığı gelecek zaman anlamını içermez.

Türkçe kelime kök ve gövdelerine getirilen eklerle yeni sözcükler türetilen sondan eklemeli bir dildir. Sevmek fiil köküyle “sevgi, sevgili, sevgisiz, sevgisizlik, sevimli, sevimsiz, sevdirmek, sevinç, sevinçli, sevecen, sevecenlik, sevişmek, sevici, sevimsizleşmek” gibi onlarca sözcük türetebiliriz (Sevda, sevdalı, sevdalanmak sözcüklerinin kökeni “sevmek” fiiline değil Arapça sevda sözcüğüne dayanıyor). Bu ekler başka birçok kök ve gövdede de aynı işlevlerle karşımıza çıkar. Bu durum o sözcüklerin birleşimidir demek Türkçenin yapısını bilmemekle eştir.

“Sevdiceğim” sözcüğünün yapısına baktığımızda ise başka sözcüklerin birleşiminden değil görev ve amacı belli eklerle oluşturulduğunu görüyoruz. Türkçenin temel özelliklerine bile hâkim olmayan birinin yakıştırması olduğu sonucunu çıkarabileceğimiz bahse konu iddianın bu denli etkileşim alması, bize sunulanları ne kadar az sorguladığımızın örneği sayılabilir.